Morgunblaðið - 05.11.2004, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. NÓVEMBER 2004 25
MENNING
Sófi og sex stólar sem áðurvoru í eigu danska leik-arans Pouls Reumertsmynda kjarna sýningar
sem opnuð verður í Þjóðminjasafn-
inu í dag. Sýningin ber yfirskriftina
Konunglegar mublur og er unnin í
samvinnu Leikminjasafns Íslands
og Þjóðminjasafnsins. „Heiti sýn-
ingarinnar vísar til sagnar um að
húsgögnin séu gjöf frá Friðriki ní-
unda Danakonungi til Pouls Reu-
merts,“ segir Jón Viðar Jónsson,
forstöðumaður Leikminjasafns Ís-
lands í samtali við Morgunblaðið.
Óvíst er hvenær Reumert eignaðist
húsgögnin, sem stóðu um árabil í
búningsherbergi hans í Kon-
unglega leikhúsinu í Kaupmanna-
höfn. „Ég tek það nú fram að þessi
sögn um konungsgjöfina hefur ekki
verið formlega staðfest. En þeir
voru góður vinir, Reumert og Frið-
rik níundi, svo það mælir ekkert
gegn því að svo hafi verið.“
Reumert dáður
um Norðurlönd
Sögnin um konungsgjöfina er til-
komin frá Geir Borg, mági Reum-
erts, sem var bróðir Önnu konu
hans. Geir keypti húsgögnin eftir
lát Reumerts árið 1968 og stóðu
þau upp frá því í stofunni hans. Eft-
ir að Geir lést í fyrravetur tóku
börn hans þá ákvörðun að færa
Leikminjasafninu húsgögnin að
gjöf. „Það er mikill fengur að þeim
fyrir safnið og stór gjöf sem við er-
um að taka við,“ segir Jón Viðar.
„Allar menningarþjóðir leggja
kapp á að eignast hluti sem per-
sónulega tengjast látnum merk-
ismönnum og þjóðfrægum, og Reu-
mert er auðvitað einn af þeim.
Hann starfaði sem leikari í 65 ár og
var elskaður og dáður um af Dön-
um og um öll Norðurlönd.“
En Reumert hafði einnig per-
sónulega þýðingu fyrir íslenskan
leikhúsheim. „Hann giftist Önnu
Borg árið 1932. Hún hafði útskrif-
ast sem leikkona árið 1927 og
mætti segja að hún væri fyrsta ís-
lenska atvinnuleikkonan. Þau
sýndu Íslandi alla tíð mikla rækt-
arsemi sem leikhúsfólk,“ segir Jón
Viðar, en hjónin bjuggu allan sinn
búskap í Danmörku. „Þau komu
hingað oft og léku gestaleiki, bæði í
samvinnu við íslenskt leikhúsfólk
og á eigin vegum. Til dæmis settu
þau upp Dauðadansinn eftir Strind-
berg árið 1948 og tóku þá með sér
einn besta leikara Dana af yngri
kynslóðinni, Mogens Wieth. Síðan
settu þau upp Refina eftir Lillan
Hellman á móti íslenskum leik-
urum.“
Að sögn Jóns Viðars skiptu þess-
ar heimsóknir miklu máli fyrir ís-
lenskt leikhúslíf. „Við verðum að
muna það að á þessum tíma eru ís-
lenskir leikarar að berjast fyrir at-
vinnuleikhúsi og fyrir því að fá við-
urkenningu sem alvöru listamenn.
Það var ekkert sjálfsagður hlutur.
Þessi tengsl skiptu máli fyrir sjálfs-
virðingu listgreinarinnar og urðu
til að auka veg leikhússins í augum
almennings, að þetta mikla listafólk
kom hingað og sýndi það í verki að
það trúði á þennan málstað.“
Hann bætir við að heimsóknirnar
hafi oft á tíðum virkað eins og víta-
mínsprauta fyrir leikhúslífið. „Það
að sjá þessa þrautþjálfuðu og góðu
leikara, Reumert og svo nátt-
úrulega Önnu sem var líka mjög
góð leikkona, gaf ákveðið listrænt
viðmið sem íslenskt leikhúslíf
þurfti á að halda. Menn urðu að
gera meiri kröfur til sín.“
Konungleg leikhúsfjölskylda
Gjöf barna Geirs fylgdu auk hús-
gagnanna konunglegu marg-
víslegir gripir úr eigu fjölskyldu
Önnu á Íslandi, þar á meðal úr fór-
um móður hennar, Stefaníu Guð-
mundsdóttur leikkonu, og á sýning-
unni gefur að líta brot af hinni
veglegu gjöf. „Við erum með mál-
verk af þeim Önnu og Reumert, svo
dæmi séu tekin, og ýmsar minjar
frá gestaleikjunum. Þarna er líka
portrett sem Reumert málaði af
sjálfum sér í hlutverki, en hann
gerði það gjarnan og Geir átti eitt
slíkt. Þetta er mjög merkilegur
áfangi sem Leikminjasafnið er að
ná með þessari stóru gjöf frá börn-
um hans,“ segir Jón Viðar og segist
vona að í framtíðarhúsnæði safns-
ins, sem enn er húsnæðislaust,
verði jafnvel herbergi tileinkað
hinni stóru leikhúsfjölskyldu.
„Þetta var sannur leikhúsaðall, og
þess vegna finnst mér konunglega
vísunin í heiti sýningarinnar eiga
afar vel við. Það undirstrikar tákn-
gildi þess að þarna átti ekkert
venjulegt fólk í hlut.“
Söfn | Húsgögn Pouls Reumerts á sýningu Leikminjasafns í Þjóðminjasafninu
Morgunblaðið/Kristinn
Jón Viðar Jónsson, forstöðumaður Leikminjasafns Íslands, tyllir sér í sófa Pouls Reumerts í Þjóðminjasafninu með
eina af pípum danska leikarans. Reumert var á sínum tíma mikill pípumaður. Sýningin verður opnuð í dag kl. 16.
Fengur að höfðinglegri gjöf
ingamaria@mbl.is
UNDIR óútskýrðu fyrirsögninni
„Ný endurreisn“ hófst fernra tón-
leika röð á mánudagskvöldið var í
Listasafni Íslands.Verk Hans Abra-
hamsens (f. 1952) tóku bróðurpart-
inn af dagskrá kvöldsins. Líkt og
Richard Strauss lærði danska tón-
skáldið fyrst á horn, en nam síðar
tónsmíðar hjá Per Nørgaard og Li-
geti. Síðar drapst Hans í tíu ára rit-
dróma, en tók þó þráðinn upp að
nýju fyrir nokkrum árum. Af þrem
verkum hans þetta kvöld voru hið
fyrsta og síðasta samin fyrir þá
teppu, en Píanókonsertinn eftir.
Afspyrnuerfitt er að lýsa stíl
Abrahamsens, hvað þá greina hann
frá öðrum framsæknum verkum
sömu kynslóðar. Tærast og áheyri-
legast var fyrsta verkið, Winter-
nacht (12’) frá 1978. Märchenbilder
(12’) frá 1984 féll dável að skugga-
legri Grimmsævintýrum, en dróst á
langinn í lokaþætti þar sem and-
stæðurnar létu sig vanta.
Halda mætti að áratugar fjarvera
frá tónsmíðum hefði afklárað stílinn.
Svo reyndist þó ekki, nema hvað
andstæður virtust orðnar heldur
hvassari í Píanókonsertnum frá
2000, er Abrahamsen samdi fyrir
konu sína A.-M. Abildskov. Píanó-
parturinn var ekki ýkja virtúóst
skrifaður, en samt leiðandi og ágæt-
lega útfærður, sem og hljómsveit-
arspilamennska Caputs undir fag-
mennskri stjórn Joels Sachs.
Að hljóta tónlistarverðlaun Norð-
urlandaráðs er ekki lítill áfangi á
ferli íslenzks tónskálds, og var upp-
lagt að draga saman í svítu kjarnann
úr stóra verðlaunaverkinu svo flytja
megi sem víðast og með minna til-
standi en þurfti þegar 4. söngur
Guðrúnar lagði undir sig heila skipa-
kví í Kaupmannahöfn 1996. Svítan
var í sex pörtum – forspili og þrem
söngvum með tveim millispilum á
milli. Fór Caput-sveitin á miklum
kostum, enda þaulkunnug frumgerð-
inni eftir innspilun sína fyrir BIS.
Enn glæsilegri var þó frammi-
staða Ingibjargar Guðjónsdóttur í
hlutverki Guðrúnar Gjúkadóttur,
hinnar frumnorrænu Medeu, er
rakti hér harma sína svo varla varð
betur gert. Hljómsveitarspilið var að
sama skapi tilþrifamikið í litríkri og
gustmikilli orkestrun Hauks.
Aðeins eitt truflaði mann, en það
líka svo um munaði. Hvers vegna í
ósköpum þurfa nútímakompónistar
alltaf að afskræma söngtexta?
Mergjaður kveðskapur Eddukvæða
átti sannarlega skilið að heyrast, en
hér var hann nánast falinn í sífelld-
um risastökkum og langteygðum
melismum svo varla heyrðust orða-
skil – nema þá helzt án undirleiks.
Endur-endurreisn?
TÓNLIST
Listasafn Íslands
Hans Abrahamsen: Winternacht (1978);
Píanókonsert (2000); Märchenbilder
(1996). Haukur Tómasson: Guðrún-
arsöngvar. Ingibjörg Guðjónsdóttir sópr-
an, Anne-Marie Abildskov píanó ásamt
kammerhljómsveitinni Caput. Stjórn-
andi: Joel Sachs. Mánudaginn 1. nóv-
ember kl. 20.
Kammertónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson
Ingibjörg
Guðjónsdóttir
Haukur
Tómasson
Joel
Sachs
JÓHANN Hjálmarsson er skáld
mánaðarins í Þjóðmenningarhúsinu
og verður af því tilefni opnuð sýn-
ing á bókmennta-
verkum hans þar
í dag. Á sýning-
unni gefur að líta
útgefin rit og
þýðingar á er-
lend mál, umfjöll-
un í blöðum og
tímaritum, auk
ljósmynda og
annars efnis sem
skáldinu tengist.
Dagskráin í dag hefst kl. 17 og
mun Þröstur Helgason, bókmennta-
fræðingur og umsjónarmaður Les-
bókar Morgunblaðsins, flytja ávarp.
Jóhann mun lesa úr eigin ljóðum og
Hjalti Rögnvaldsson leikari les úr
ljóðabókinni Hljóðleikar, sem til-
nefnd var til Bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs árið 2003, við
undirleik Tríós Carls Möller. Ingi-
björg Gísladóttir frá Þjóðdeild
Landsbókasafns – háskóla-
bókasafns kynnir efni sýning-
arinnar.
Sýningin um Jóhann Hjálm-
arsson verður opin fram yfir ára-
mót, alla daga vikunnar kl. 11–17,
og er ókeypis aðgangur á mið-
vikudögum. Á eftir Jóhanni verður
Davíð Stefánsson skáld mánaðarins.
Rætt verður við Jóhann Hjálm-
arsson í Lesbók á morgun.
Jóhann
Hjálmars-
son skáld
mánaðarins
Jóhann
Hjálmarsson
BÓKIN Fallskärmsresor, safn ljóða
eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur, er
komin út hjá sænska forlaginu
Gondolin. Um er
að ræða ljóð sem
Helen Halldórs-
dóttir hefur valið
og þýtt úr bókum
Sigurbjargar,
Hnattflugi og
Túlípanafall-
hlífum.
Af þessu tilefni
kom höfundurinn
fram á tveim há-
tíðum í Lundi á dögunum. Annars
vegar í hádegisumræðum bókamess-
unnar Boklördag, ásamt dönsku
skáldkonunni Piu Tafdrup, og hins
vegar á kvölddagskrá ljóðahátíð-
arinnar Poesifestival i Lund, en
stjórnandi hátíðarinnar var skáld-
konan og þýðandinn Helen Hall-
dórsdóttir, sem býr og starfar í Sví-
þjóð.
Ljóð úr þriðju ljóðabók Sig-
urbjargar, Túlípanafallhlífar, hafa
nú verið þýdd á níu tungumál, en
bókin kom út hjá JPV útgáfu í fyrra-
vor. Nú síðast voru þýðingar birtar í
Slóvakíu og á Ítalíu, hinar síð-
arnefndu í tengslum við hátíðahöldin
í Genova, menningarborg Evrópu
2004.
Ljóðasafn
Sigurbjargar
á sænsku
Sigurbjörg
Þrastardóttir
♦♦♦
Sigur í hörðum
heimi er eftir Guð-
mund Sesar
Magnússon, en
Þórunn Hrefna
Sigurjónsdóttir
skrásetur.
Hvað gerir faðir
14 ára stúlku þeg-
ar hann horfir upp
á dóttur sína drag-
ast inn í harðan
heim fíkniefnanna – heim sem hann
sjálfur kynntist alltof vel á sínum yngri
árum? Þegar öryggisnet velferðarkerf-
isins bregst ákveður Guðmundur Ses-
ar að berjast fyrir lífi dóttur sinnar.
Útg.: Alm. bókafél. Verð: 4.690 kr.
Frásögn
♦♦♦
Ólöf eskimói –
Ævisaga dvergs í
Vesturheimi er
eftir Ingu Dóru
Björnsdóttur.
Árið 1858
fæddist dvergvax-
ið stúlkubarn á
Ytri-Löngumýri í
Blöndudal. Þetta
var Ólöf Sölvadóttir sem fluttist til
Vesturheims 18 ára og slóst fljót-
lega í för með bandarísku farand-
fjölleikahúsi. Síðar brá hún sér í
inúítagervi og hóf að flytja fyrirlestra
um Grænland og líf sitt þar, en á
það land hafði hún aldrei stigið
fæti.
Sem eskimóinn Olof Krarer ávann
hún sér frægð og frama með upp-
spunninni ævisögu sinni, ferðaðist
víðs vegar um Bandaríkin og tókst
að halda blekkingaleiknum áfram í
upp undir þrjá áratugi og flytja um
2.500 fyrirlestra.
Inga Dóra Björnsdóttir segir hér
frá ævintýralegu lífshlaupi Ólafar.
Hún greinir frá æsku hennar og
uppruna, lífinu í Kanada og Banda-
ríkjunum, samferðamönnum og tíð-
aranda, ekki síst áhuga Bandaríkja-
manna á norðurslóðum og
kapphlaupinu á norðurpólinn. Þá er
grafist fyrir um orsakir þess að Ólöf
komst upp með að þylja ósannindi
á opinberum vettvangi árum sam-
an. Af hverju var hún tekin trúan-
leg? Og hvers vegna komu þeir sem
betur vissu ekki upp um hana?
Bókin er 275 bls.
Útgefandi: Mál og menning
Verð 4.990 kr. en á tilboði 3.490
kr. í nóvember.
Frásögn