Morgunblaðið - 05.11.2004, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 5. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
B
ritney Spears og Arn-
old Schwarzenegger
studdu Bush í kosn-
ingunum á þriðju-
dag. En skyldi
Lynndie England, ógæfusami
hermaðurinn úr hjólhýsahverfinu
í Vestur-Virginíu, sem sást á
myndum með niðurlægðum föng-
um úr Abu Ghraib-fangelsinu í
Írak á vordögum, hafa greitt for-
setanum atkvæði sitt? Hvort sem
Lynndie mætti á kjörstað eða
ekki er ljóst að íbúar í Vestur-
Virginíu, einu fátækasta ríki
Bandaríkjanna, kusu Bush til
áframhaldandi valdasetu næstu
fjögur árin. Sé landakort af
Bandaríkjunum skoðað með tilliti
til stuðnings við repúblikana og
demókrata koma athyglisverðar
staðreyndir í ljós. Í mörgum ríkj-
um við austur- og vesturströnd-
ina, þar sem
almenn vel-
megun er
mest, mennt-
unarstigið
hæst, þar sem
listamennirnir
og háskólafólkið búa – þar hafa
demókratar betur. Í mið- og suð-
urríkjunum, þar sem margir eiga
undir högg að sækja, hafa repú-
blikanar nær undantekning-
arlaust vinninginn.
„Hvernig getur fólk sem hefur
einhvern tímann verið í vinnu hjá
öðrum kosið repúblikana, kosið
gegn eigin hagsmunum?“ Að
þessu spyr Bandaríkjamaðurinn
Thomas Frank, sem nýlega skrif-
aði metsölubók þar sem hann lýs-
ir því hvernig repúblikönum hefur
tekist að höfða á sama tíma til
ríkra kaupsýslumanna og fátækra
verkamanna.
Spurning Franks er mikilvæg
og ágætt að ræða hana með því að
horfa til fyrrnefndrar Vestur-
Virginíu. Fólkið þar hefur nefni-
lega ekki alltaf verið stuðnings-
menn repúblikana. Í eina tíð var
ríkið vígi demókrata og verka-
lýðsfélaga og árið 1980 var það
eitt sex ríkja sem ekki studdu
framboð Ronalds Reagans. En
hvað varð til þess að meirihluti
íbúa Vestur-Virginíu tók þá
ákvörðun að kjósa Bush fram yfir
demókratann Al Gore árið 2000?
Lyktir kosninganna í Vestur-
Virginíu reyndust afdrifaríkar
fyrir Gore, því sigur þar hefði
tryggt honum forsetaembættið.
Hugsanlega geta demókratar
kennt sjálfum sér og stefnu sinni
að nokkru leyti um ósigrana í
Vestur-Virginíu. Því var í það
minnsta haldið fram grein í
blaðinu Le Monde Diplomatique,
sem skrifuð var fyrir kosning-
arnar í ár. Þar var bent á að John
Kerry, forsetaefni Demókrata-
flokksins, ætti ef til vill að hugsa
sig tvisvar um áður en hann leit-
aði ráða hjá síðasta forseta demó-
krata, hinum vinsæla Bill Clinton.
Frjálshyggjustefna Clintons í
efnahagsmálum og sýnd-
arumbætur í félagsmálum hefðu í
raun gert Demókrataflokkinn að
minnihlutaflokki.
Í greininni í Le Monde Diplo-
matique er jafnframt vikið að her-
fræði repúblikana í kosningabar-
áttunni. Þar er því haldið fram að
þeim takist að höfða til almúgans
með því að beina spjótum sínum
gegn mennta- og menningarelít-
unni og koma fram sem menn
hinna vinnandi stétta. Í greininni
er vikið að ólíkum persónu-
einkennum Bush og Kerrys. Allir
vita að báðir eru þeir miklir auð-
menn. Bush ber auðlegð sína hins
vegar ekki með sér með sama
hætti og Kerry. Kerry er kominn
af efnafólki frá austurströndinni,
hann gekk í einkaskóla í Sviss og
kvæntist milljarðamæringi. Hann
fer reglulega á sjóbretti og meira
að segja reiðhjólið hans kostaði 8
þúsund Bandaríkjadali. Bush
kann hins vegar best við sig
heima á búgarðinum sínum í Tex-
as og á kosningafundum í Vestur-
Virginíu í sumar flutti hann eft-
irfarandi skilaboð: „Mér skilst að
þið hafið gaman af veiðum … ég
er líka veiðimaður,“ sagði forset-
inn. „Mér finnst alltaf jafn gott að
koma hingað. Því fólkið hér er
jarðbundið, vinnusamt, heiðarlegt
og það elskar Bandaríkin rétt eins
og ég,“ bætti forsetinn við. Þá
uppskar Bush þétt lófatak þegar
hann sagði að hann myndi aldrei
leyfa öðrum þjóðríkjum að taka
ákvarðanir um bandaríska örygg-
ishagsmuni.
Í ríki eins og Vestur-Virginíu,
þar sem margir vinna iðnaðar-
störf sem eru í hættu vegna sam-
keppni frá löndum sem bjóða
ódýrara vinnuafl, þar sem fólk
leggur margt hvert stund á dá-
dýraveiðar í tómstundum, fellur
boðskapur á borð við þennan í
góðan jarðveg. Fólk er ekki að-
eins vantrúað á að demókratar
muni standa fyrir félagslegum
umbótum. Það óttast einnig að
umhverfisverndarsinnar úr
þeirra röðum muni valda því að
það missi störf sín eða að yfirlýst
stefna margra leiðtoga Demó-
krataflokksins um óheft milli-
ríkjaviðskipti muni leiða til þess
að störfum fækki. Þá eru margir
hræddir um að demókratar á borð
við Michael Moore muni hafa af
þeim ánægjuna af veiðum með því
að krefjast lagasetningar um tak-
mörkun á byssueign.
Vitaskuld stendur Bush einnig
fyrir frjálshyggju og óheftum við-
skiptum og hann hefur gripið til
ýmissa augljósra aðgerða til þess
að gera hina ríku ríkari á valda-
tíma sínum.
Eftir stendur hins vegar að re-
públikönum tekst vel upp í hinum
fátækari og íhaldssamari ríkjum
Bandaríkjanna, að setja sig í and-
stöðu við hina svonefndu menn-
ingarelítu. Fólk sem býr í New
York eða LA, stundar kaffihús,
drekkur rauðvín og talar jafnvel
frönsku. Þetta fólk, segja repú-
blikanar við fólkið í mið- og suð-
urríkjunum, er úr öllum takti við
ykkur – hina raunverulegu
Bandaríkjamenn.
Það er vissulega rétt að Banda-
ríkin eru stórt land og þar búa í
raun margar ólíkar þjóðir. Lög-
fræðingur í Boston á sennilega
fátt sameiginlegt með verka-
manni í kolaiðnaði í Vestur-
Virginíu. En það ætti ekki að gefa
fólki raunverulega ástæðu til þess
að kjósa Bush. Ef til vill myndi
staðan breytast ef demókratar
þyrðu að tefla næst fram forseta-
frambjóðanda sem byði banda-
rískum almenningi upp á raun-
verulegan valkost við skefjalausa
frjálshyggjustefnu repúblikana.
Þá færi fólkið í Vestur-Virginíu ef
til vill að hlusta – hver veit?
Amerísk
sveitasæla
„Hvernig getur fólk sem hefur einhvern
tímann verið í vinnu hjá öðrum kosið
repúblikana, kosið gegn eigin hags-
munum?“
VIÐHORF
Eftir Elvu Björk
Sverrisdóttur
elva@mbl.is
REGNBOGABÖRN, samtök
gegn einelti, voru stofnuð fyrir rétt-
um tveimur árum fyrir tilstuðlan
Stefáns Karls Stefánssonar leikara.
Síðasta vetur leituðu 75 börn og
unglingar til samtakanna ásamt for-
eldrum sínum. Það er oft átakanlegt
að sitja í viðtölum með ein-
staklingum sem hafa verið lagðir í
einelti í lengri eða skemmri tíma.
Foreldrar og forráðamenn eru oftar
en ekki uppgefnir og ráðþrota og
telja sig hafa fengið dræm viðbrögð
við vandanum. Kvarta mjög yfir að-
gerðarleysi skóla og sveitarfélaga.
Við nánari athugun kemur oft á tíð-
um í ljós að skólinn og starfsmenn
hans hafa gert allt sem í þeirra valdi
stendur til að leysa málin. Það hefur
fæst mikið í vöxt að námsráðgjafar
grunnskóla á Íslandi nýti sér þjón-
ustuna og sameiginlega sé tekið á
málunum.
Sjá graf I
Þjónusta samtakanna er fjöl-
breytt og unnið er á flestum stigum
forvarna. Þar má t.d. nefna sam-
vinnuverkefni við Prentmet eins og
Ýmu tröllastelpu – litabók sem
yngstu nemendurnir fengu gefins
við upphaf skólaárs.
Forvarnir sem miðast að því að
koma í veg fyrir einelti eru kostn-
aðarsamar og þess vegna ekki úr
vegi að nota tækifærið og þakka
þeim fyrirtækjum og samtökum sem
staðið hafa með okkur í þessari bar-
áttu. Um leið eru önnur fyrirtæki
hvött til að gera slíkt hið sama því
Regnbogabörn geta ekki staðið ein
og þurfa öflugan stuðning gegn ein-
elti.
Meginmarkmið Regnbogabarna
frá upphafi hefur verið að standa
fyrir námskeiðahaldi og veita börn-
um og unglingum fé-
lagslegan stuðning.
Þetta hefur allt gengið
eftir og Regnbogabörn
hafa ásamt Foreldra-
húsinu og Fjölskyldu-
skóla Hafnarfjarðar
tekið höndum saman
um námskeið fyrir
börn, unglinga og for-
ráðamenn þeirra.
Opið hús á þriðju-
dagskvöldum hjá
Regnbogabörnum er
vettvangur fyrir börn á
aldrinum 12 til 15 ára
til að koma saman og eiga ánægju-
lega stund í öruggu umhverfi. Þau
börn sem verða fyrir barðinu á ein-
elti verða oft mjög einangruð og eru
því samskipti við aðra ekki þeirra
sterkasta hlið. Á Opnu húsi læra þau
að treysta hvert öðru, gefa af sér og
stíga skrefi lengra en þau hafa þorað
hingað til. Mikill áhugi er hjá sam-
tökunum að þróa þetta starf áfram
og veita börnum á aldrinum 6 til 11
ára samskonar félagslegan stuðning.
Viðtalsþjónusta Regnbogabarna
hefur farið vel af stað. Á síðast-
liðnum vetri tók ráðgjafi samtak-
anna 257 viðtöl við 75 börn og ung-
linga. Það segir okkur að margir
þessara einstaklinga koma aftur.
Skýringin sem þau gefa fyrir komu
sinni er sú að þau eigi erfitt með að
tengjast og taka þátt í því félagslífi
sem skólinn hefur upp á að bjóða.
Þau eru annaðhvort í þann mund að
hætta í skóla eða eru þegar hætt.
Sú þjónusta sem Regnbogabörn
hafa veitt þessum einstaklingum er
svokölluð eftirfylgni þar sem við
styðjum þá í því sem þá langar til að
gera hverju sinni. Í samvinnu við þá
einstaklinga hefur okk-
ur oft tekist að fá við-
komandi til að byrja
aftur í námi og halda
áfram í vinnu. Með því
að koma reglulega í
viðtöl hefur skjólstæð-
ingum okkar tekist að
fylgja ofangreindum
áhersluatriðum.
Ráðgjafi Regnboga-
barna hefur haldið ut-
an um skráningu skjól-
stæðinga og lagt fyrir
spurningalista sem
börn og unglingar fylla
út. Þessi upplýsingasöfnun gerir
Regnbogabörnum kleift að kort-
leggja það umhverfi sem samtökin
eru að vinna í.
Það er mjög mikilvægt að gefa sér
tíma til að meta þörfina á úrræðum
fyrir þá sem verða fyrir einelti. Með
opnu félagsstarfi og viðtölum við
skjólstæðinga verður til reynsla sem
nýtist samtökunum í að móta starfið
áfram. Samtökin fóru af stað með
mjög ákveðin markmið. Þau voru að
veita börnum, unglingum og fjöl-
skyldum þeirra sem glíma við einelti
víðtæka þjónustu og ráðgjöf. Þessi
markmið halda Regnbogabörn enn í
heiðri.
Þegar litið er yfir sviðið í dag eiga
börnin sem leita til Regnbogabarna
það sameiginlegt að þeim líður illa
og þau eru kvíðin og hrædd. Einelti
er vel skilgreindur samfélagslegur
vandi. Spurningin hlýtur að vera sú
hvort þau tilfelli sem koma inn á
borð Regnbogabarna þurfi að eiga
sér stað í velferðarþjóðfélaginu sem
við Íslendingar búum í. Þeir for-
eldrar og aðrir sem leita til samtak-
anna gera það ekki að ástæðulausu.
Í nokkrum tilfellum hefur skólinn
brugðist og að sjálfsögðu geta aðrar
ástæður legið að baki. Því þarf að
vega og meta hvert einasta tilfelli
fyrir sig.
Hlutverk okkar sem sinnum börn-
um og unglingum, foreldra, forráða-
manna, starfsmanna skóla og fé-
lagsmiðstöðva, starfsfólks
íþróttafélaga o.s.frv., er að fylgjast
með og tryggja að börnum og ung-
lingum líði vel í skóla og félagsstarfi.
Þau þurfa að finna fyrir öryggi í
skóla, tómstundaiðju og í hópi jafn-
ingja.
Einelti er samfélagslegt vandamál
sem snertir okkur öll á einn eða ann-
an hátt. Við erum sameiginlega
ábyrg, þetta snýst ekki bara um mig
og mitt barn heldur öll börn í þessu
samfélagi okkar. Regnbogabörn,
Eineltissamtökin og Miðborgarstarf
kirkjunnar standa fyrir málþingi
næsta laugardag á Hótel Nordica
frá kl. 10–16. Öllum heimil þátttaka
svo lengi sem húsrúm leyfir.
Einelti – samfélagslegur vandi
Jón Páll Hallgrímsson
fjallar um einelti
’Þjónusta samtakannaer fjölbreytt og unnið er
á flestum stigum for-
varna.‘
Jón Páll Hallgrímsson
Höfundur er ráðgjafi.
6. maí 2004 © Jón Páll Hallgrímsson, ráðgjafi
8
16
20
15 16
0
5
10
15
20
25
6 - 9 10 - 12 13 - 15 16 - 19 20>
Samtals 75 einstaklingar
Aldursdreifing skjólstæðinga Regnbogabarna
6. maí 2004 © Jón Páll Hallgrímsson, ráðgjafi
Einstaklingar eldri en 16 ára
Hafa aldrei byrjað
19%
Hafa byrjað og hætt
29%Eru í framh,skóla
26%
Hafa lokið
framh,skóla
13%
Svöruðu ekki
13%
Graf I
Graf II
Eftirfarandi greinar eru á mbl.is:
Gunnlaugur Jónsson: „Sú stað-
reynd að stúlkan á um sárt að
binda má ekki valda því að rang-
ar fullyrðingar hennar verði að
viðteknum sannindum.“
Ólafur F. Magnússon: „Sigurinn
í Eyjabakkamálinu sýnir að um-
hverfisverndarsinnar á Íslandi
geta náð miklum árangri með
hugrekki og þverpólitískri sam-
stöðu.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir: „Vilj-
um við að áherslan sé á „gömlu
og góðu“ kennsluaðferðirnar?
Eða viljum við að námið reyni á
og þjálfi sjálfstæð vinnubrögð og
sjálfstæða hugsun?“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég
hvet alla sjómenn og útgerðar-
menn til að lesa sjómannalögin,
vinnulöggjöfina og kjarasamn-
ingana.“
Sveinn Aðalsteinsson: „Nýjasta
útspil Landsvirkjunar og Alcoa er
að lýsa því yfir að Kárahnjúka-
virkjun, álbræðslan í Reyðarfirði
og línulagnir þar á milli flokkist
undir að verða „sjálfbærar“!“
Hafsteinn Hjaltason: „Landa-
kröfumenn hafa engar heimildir
fyrir því, að Kjölur sé þeirra
eignarland, eða eignarland Bisk-
upstungna- og Svínavatns-
hreppa.“
María Th. Jónsdóttir: „Á landinu
okkar eru starfandi mjög góðar
hjúkrunardeildir fyrir heilabilaða
en þær eru bara allt of fáar og
fjölgar hægt.“
Guðmundur Hafsteinsson: „Því
eru gráður LHÍ að inntaki engu
fremur háskólagráður en þær
sem TR útskrifaði nemendur
með, nema síður sé.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar