Morgunblaðið - 05.11.2004, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 5. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
STJÓRN George W. Bush Banda-
ríkjaforseta hefur undanfarna mán-
uði reynt að koma í veg fyrir að í
væntanlegri skýrslu Norðurheim-
skautsráðsins um loftslagsbreyting-
ar á norðurslóðum verði mælt með
róttækum aðgerðum til að draga úr
hlýnun andrúmsloftsins. Kemur
þetta fram í grein í bandaríska
blaðinu The Washington Post fyrir
skömmu. Fundur utanríkisráðherra
aðildarríkja ráðsins, þar sem
skýrslan, sameiginlegt verkefni
nokkurra ríkja á norðurhveli jarð-
ar, verður kynnt verður haldinn í
Reykjavík 24. nóvember.
Efasemdir um rannsóknir
Þegar hefur verið skýrt frá
helstu niðurstöðum rannsóknanna.
Kemur þar fram að hitastig hækki
ört í löndunum umhverfis Suður-
heimskautið og valdi þegar marg-
víslegum breytingum á umhverfinu,
ekki síst séu jöklar og heimskautaís
að bráðna hratt.
Stjórn Bush er andvíg Kyoto-
bókuninni um ráðstafanir gegn los-
un gróðurhúsalofttegunda. Hefur
forsetinn m.a. lýst efasemdum um
vísindalegt gildi niðurstaðna rann-
sókna þar sem sagt er að athafnir
manna, einkum notkun á olíu, gasi
og kolum, eigi mesta sök á hækk-
andi hitastigi. Fullyrt er í fréttinni
að fulltrúar Bandaríkjanna í ráðinu
segi að ekki séu lagðar fram nægi-
legar sannanir til þess að verjandi
sé að grípa til aðgerða.
Sagt er að margir fulltrúar ann-
arra aðildarríkja en Bandaríkjanna
séu farnir að kvarta yfir því að
ráðamenn í Washington forðist að
leggja fram skýra stefnu. Formað-
ur Norðurheimskautsráðsins er
Gunnar Pálsson sendiherra. Er
hann í The Washington Post sagð-
ur hafa lýst því yfir í viðtali að deil-
ur um stefnu Bandaríkjamanna
hefðu flækt tilraunir hans til að ná
fram einingu meðal ráðherranna
fyrir fundinn. „Þetta er ákaflega
viðkvæmt mál í pólitísku tilliti,“
segir Gunnar. „Ráðherrar verða að
fá ráðrúm til að finna lausn á bak
við tjöldin.“
Haraldur Johannessen, aðstoðar-
maður Sigríðar Önnu Þórðardóttur
umhverfisráðherra, segir aðspurð-
ur að ráðuneytið komi sem slíkt
ekki að fundi ráðsins í Reykjavík;
hann sé á vegum utanríkisráðu-
neytisins.
Segir reynt „að
þóknast öllum“
Sheila Watt-Cloutier, sem er for-
maður samtaka inúíta í löndum í
grennd við norðurskautið, hefur
gagnrýnt drög að skýrslunni sem
þegar hafa verið kynnt. Hún ritaði
Gunnari Pálssyni bréf í ágúst og
segir þar að drögin reyni og mis-
takist oft „að þóknast öllum“.
Þannig sé „forðast að leggja fram
tillögur að stefnu en slík stefnu-
mótun var sjálft markmið skýrsl-
unnar“.
Í grein The Washington Post er
sagt að nokkrir repúblikanar í öld-
ungadeild Bandríkjaþings, þ. á m.
John McCain og Olympia Snowe,
hafi hvatt ríkisstjórn Bush til að
styðja róttækar aðgerðir vegna
hlýnar á norðurslóðum. Aðrir þing-
menn segja að mikilvægt sé að
þingið hafi aðgang að fullkomnum,
vísindalegum gögnum um málið og
viti hvað stjórnvöld ætli sér að
gera.
Reyna Bandaríkjamenn
að útvatna orðalagið?
Skýrsla Norðurheimskautsráðsins um loftslagsbreytingar  !"#
$% &
& # &
!
"
" 
#
 

   $ 
%#
%" 
$
  

# 
#

$

& 
#

  

% %  

'
(
)

(#
(
% *
 
 


    
 
   !"
+$ 
%$
# %
,  /00102
1*
0    34!5678
9:;0102
02
< *  
0=:'9>:
!3102
:?33102
0@%#     

AB0
CBD
BD
BD
EBD
BD
FBD
.
<"1
9)
9 ' 1-,)
1'

 9$4)9
59C!
'

TALIÐ er víst, að George W. Bush,
forseti Bandaríkjanna, hyggist gera
allmiklar breytingar á stjórn sinni en
haft er eftir heimildum, að nokkrir
mánuðir muni þó líða áður en þær líti
dagsins ljós. Mesta breytingin verður
líklega sú, að Colin Powell utanrík-
isráðherra verður látinn fara og sum-
ir fjölmiðlar vestra spá því, að við það
muni ítök íhaldssömustu mannanna í
stjórn Bush aukast mikið. Ekki er
heldur ólíklegt, að Donald M. Rums-
feld varnarmálaráðherra verði látinn
taka pokann sinn eftir einhvern tíma.
Vitað er, að mikill ágreiningur hef-
ur verið Powell og Bush um utanrík-
ismálin og svo virðist sem utanrík-
isráðherrann hafi oft ekki verið
hafður með í ráðum um mikilvægar
ákvarðanir. Brotthvarf Powells yrði
því til að lægja þær deilur, sem verið
hafa milli hófsamra manna og íhalds-
samra innan stjórnarinnar, og auka
um leið áhrif Dicks Cheneys varafor-
seta á stefnuna í öryggismálum.
Rumsfeld hefur sagt, að hann vilji
vera áfram í embætti varn-
armálaráðherra og fá tíma til að ljúka
við Íraksmálið. Er það haft eftir
ónefndum en háttsettum repúblik-
ana, að hann hafi beðið Bush um tvö
ár enn. Bush fór mjög lofsamlegum
orðum um Rumsfeld snemma á síð-
asta kjörtímabili en ekki er alveg ljóst
hvaða álit hann hefur á honum nú eft-
ir stanslaus átök í Írak í 20 mánuði.
Ekki er þó víst, að Bush láti hann fara
alveg strax enda gæti það virst við-
urkenning á því, að ástandið í Írak sé
verra en hann hefur viljað játa.
Vangaveltur um
Rice og Danforth
Ýmsar vangaveltur eru um hugs-
anlega eftirmenn þeirra Powells og
Rumsfelds. Að undanförnu hefur
John Danforth, sendiherra Banda-
ríkjanna hjá Sameinuðu þjóðunum,
oft verið nefndur sem hugsanlegur
utanríkisráðherra en hann er fyrr-
verandi öldungadeildarmaður fyrir
Missouri, vígður prestur og ákaflega
íhaldssamur. Yrði skipan hans í emb-
ættið vel fagnað meðal kristinna
hægrimanna en þeir eru einn áhrifa-
mesti bakhjarl Bush.
Ekki er talið óhugsandi, að Condo-
leezza Rice, ráðgjafi Bush í öryggis-
málum, taki við af Rumsfeld sem
varnarmálaráðherra og sagt er, að
Bush þyki það freistandi að verða
fyrstur til að skipa konu, hvað þá
blökkukonu, í þetta embætti. Raunar
er Rice einnig orðuð við utanrík-
isráðherraembættið en hún hefur
sjálf gefið til
kynna, að hún
kjósi heldur varn-
armálaráðherra-
embættið.
Ekki er ljóst
hvað bíður Pauls
Wolfowitz, hins
umdeilda aðstoð-
arvarn-
armálaráðherra.
Haft er eftir heim-
ildum í ráðuneyt-
inu, að hann vilji
fá nýtt embætti í
stjórninni og hafa
sumir orðað hann
ýmist við varn-
armála- eða utan-
ríkisráðherra-
embættið. Búast
má þó við hörðum átökum á þingi,
verði Wolfowitz, mesti áróðursmað-
urinn fyrir Íraksinnrásinni, skipaður
í annað hvort embættið.
Haft er eftir núverandi og fyrrver-
andi aðstoðarmönnum Johns Ash-
crofts dómsmálaráðherra, að hann
ætli að leggja fram uppsögn sína
mjög fljótlega og láta af störfum í jan-
úar næstkomandi. Hafa tveir verið
nefndir í hans stað, Larry D. Thomp-
son, fyrrverandi aðstoðardóms-
málaráðherra, og Alberto Gonzales,
ráðgjafi Hvíta hússins. Thompson
yrði þá fyrsti blökkumaðurinn í emb-
ættinu og Gonzales fyrsti Hispaninn.
Óvissa um stefnuna
í utanríkismálum
Bush hefur fengið gott umboð frá
bandarískum kjósendum en það mun
koma í ljós við breytingar á rík-
isstjórninni og í viðræðum hans við
erlenda frammámenn á næstu vikum
hvort hann ætlar að halda til streitu
umdeildri stefnu sinni í utanrík-
ismálum eða leggja áherslu á aukna
samvinnu við bandamenn Bandaríkj-
anna og aðra.
„Bush stendur ekki aðeins frammi
fyrir alvarlegum klofningi hjá sinni
eigin þjóð, heldur einnig frammi fyrir
umheimi, sem átti almennt þá ósk
heitasta, að hann tapaði kosning-
unum,“ sagði í leiðara The Wash-
ington Post í fyrradag.
Sumir fréttaskýrendur og sérfræð-
ingar spá því, að Bush muni taka upp
nánari samvinnu við Evrópuríkin en
aðrir telja, að „haukarnir“ í stjórn
hans muni nota kosningasigurinn til
að herða enn á stefnumálum sínum.
„Ég hallast að því, að margir í
stjórn Bush líti á kosningasigurinn
sem réttlætingu á núverandi stefnu
og umboð til að halda henni áfram,“
sagði Joseph Cirincione hjá
Carnegie-friðarstofnuninni.
Alvarlegt ástand
í fjármálunum
Umræðan um bandarísk stjórn-
völd hefur snúist mest um menn og
stefnuna í einstökum málum, utan-
ríkis- og innanlandsmál, hryðju-
verkastríð og siðferðileg gildi, en
minna um mesta vandann, sem blasir
við Bush og stjórn hans á næsta kjör-
tímabili. Það eru fjármál ríkisins. Þau
eru vægast sagt í slæmu ástandi eftir
fjögurra ára setu hans á forsetastóli.
Fjárlagahallinn er óskaplegur og
viðskiptahallinn hefur slegið öll fyrri
met. Á miðvikudag, daginn eftir
kosningarnar, tilkynnti fjármálaráðu-
neytið, að ríkisstjórnin yrði að taka að
láni 145 milljarða dollara á fyrsta
fjórðungi næsta árs. Talið er, að það
sé bara byrjunin.
Bush hefur lofað að beita sér fyrir
tveimur stórum og dýrum verkefnum
á komandi kjörtímabili. Annað er að
umbylta skattkerfinu, trúlega til að
draga enn úr fjármagnssköttum, en
hitt er að einkavæða félagslega
tryggingakerfið að hluta. Talið er, að
það kunni hugsanlega að spara eitt-
hvað þegar fram líða stundir en mun
á næstu 20 árum kalla á lántökur,
sem nema meira en tveimur billj-
ónum dollara.
Hnignunina í fjármálum ríkisins
má sjá í því, að tekjur þess eru 100
milljörðum dollara minni á þessu ári
en þegar Bush tók við fyrir fjórum ár-
um. Útgjöldin eru hins vegar 400
milljörðum dollara meiri. Ef Bush
tekst að gera þær skattalækkanir,
sem þegar eru orðnar, varanlegar,
gæti fjárlagahallinn orðið samtals
fimm billjónir dollara á 10 árum.
Hingað til hafa erlendir fjárfestar,
aðallega seðlabankar í Asíu, verið
meira en fúsir til að fjármagna lán-
tökuþörf Bandaríkjanna en dragi úr
áhuga þeirra á bandarískum rík-
isskuldabréfum er vá fyrir dyrum.
Hrollvekjan framundan
Mesta vandamálið er þó það, að
undir lok þessa áratugar fara þeir
fyrstu úr stóru ágöngunum eftir stríð
að fara á eftirlaun, samtals um 76
milljónir manna. Áætlað er, að þá
muni útgjöld tryggingakerfisins og
heilbrigðiskerfisins aukast um nokkr-
ar billjónir dollara. Sagt er, að þessi
vandi eigi eftir að skyggja á öll önnur
vandamál í fjármálum bandaríska al-
ríkisins.
AP, AFP, New York Times, Los Angeles
Times.
Fréttaskýring | Fjölmiðlar í Bandaríkjunum og víðar spá því, að á næstu mánuðum muni George W. Bush forseti stokka
upp í ríkisstjórninni og sjá margir fyrir sér, að við það muni áhrif þeirra, sem standa lengst til hægri, aukast verulega.
Búist við breytingum á stjórn Bush
Reuters
George W. Bush og eiginkona hans, Laura Bush, í garði Hvíta hússins á
leið að þyrlu sem flutti þau til sveitaseturs Bandaríkjaforseta, Camp Dav-
id, í gær. Þar hugðist Bush huga að ráðherraskipan í næstu stjórn.
Condoleezza Rice
John Danforth