Morgunblaðið - 01.05.2005, Blaðsíða 2

2 SUNNUDAGUR 1. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
KENNA RÁÐ VIÐ OFFITU
Landspítali – háskólasjúkrahús er
leiðandi á Norðurlöndum í fram-
kvæmd offituaðgerða og hafa læknar
frá Danmörku, Noregi og Bretlandi
komið hingað til lands á námskeið í
slíkum aðgerðum. Síðan offituað-
gerðir með kviðsjárholstækni voru
fyrst gerðar á LSH í lok ársins 2000,
hafa verið gerðar um 70–90 slíkar að-
gerðir á ári, alls 250 frá upphafi. Að-
gerðirnar verða sífellt hættuminni
fyrir sjúklinga vegna tækniþróunar
síðustu árin.
Minnst stríðsloka í Víetnam
Þess var minnst með miklum há-
tíðarhöldum í Víetnam að liðin voru
30 ár frá lokum Víetnamstríðsins.
Talið er að allt að þrjár milljónir
landsmanna hafa fallið í stríðinu auk
58.000 Bandaríkjamanna sem studdu
stjórn Suður-Víetnams. Lögð var
áhersla á framtíðina og efnahaginn í
gær og hvöttu ráðamenn til góðra
samskipta við Bandaríkjamenn.
Rær í kringum landið
Kjartan J. Hauksson kafara ætlar
í sumar að ljúka við að róa í kringum
landið og safna með því fé fyrir ferða-
sjóð Sjálfsbjargar. Eins og flestir
muna ætlaði hann að róa í kringum
landið árið 2003 en varð frá að hverfa
eftir að báturinn brotnaði í vestfirsk-
um brimsköflum.
Öflugt markaðsstarf
Í skýrslu nefndar um heilbrigð-
istölfræði á Norðurlöndunum kemur
fram að á árunum 1999–2004 hafi
sala þunglyndislyfja aukist um 65%.
Aukningin sé að verulegu leyti til-
komin vegna öflugrar markaðs-
setningar á serótónín-þunglynd-
islyfjum og þá sé lítil fyrirstaða í
samfélaginu við notkun slíkra lyfja.
Landlæknisembættið áætlar að um
900 börn og unglingar hafi verið á
slíkum lyfjum árið 2004.
Hlynntir stjórnarskrá ESB
Franskir kjósendur virðast vera að
skipta um skoðun á stjórnarskrá
ESB. Ný könnun gefur til kynna að
52% ætli sér að greiða atkvæði með
stjórnarskránni í þjóðaratkvæðinu
29. maí en síðustu mánuði hafa kann-
anir sýnt meirihluta gegn henni.
Atvinnumenn á Reyðarfirði
Stofnað verður atvinnuslökkvilið í
Fjarðabyggð og munu átta manns
skipa liðið og er gert ráð fyrir að
tveir verði á vakt hverju sinni.
Slökkviliðið mun einkum sinna Reyð-
arfirði og Eskifirði sem og slökkvi-
starfi við álverið. Verið er að leita að
hentugum körfubíl vegna byggingar
háhýsa á Reyðarfirði.
Y f i r l i t
Í dag
Sigmund 8 Minningar 49/53
Fréttaskýring 8 Myndasögur 58
Hugsað upphátt 27 Dagbók 58/61
Sjónspegill 30 Víkverji 58
Veiðipistill 26 Staður og stund 61
Forystugrein 36 Leikhús 62
Reykjavíkurbréf 36 Bíó 66/68
Umræðan 38/46 Sjónvarp 70
Bréf 41 Staksteinar 71
Hugvekja 48 Veður 71
* * *
Morgunblaðið Kringlunni 1, 103 Reykjavík. Sími 5691100 Innlendar fréttir frett@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson, aðstoðarfréttaritstjóri, aij@mbl.is Sigtryggur Sigtryggsson, aðstoðarfréttaritstjóri, sisi@mbl.is Erlendar fréttir Ásgeir Sverrisson, fréttastjóri,
asv@mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is Agnes Bragadóttir, fréttastjóri, agnes@mbl.is Úr verinu Hjörtur Gíslason, fréttastjóri, hjgi@mbl.is Daglegt líf Guðbjörg Guðmundsdóttir, gudbjorg@mbl.is Menning menning@mbl.is Orri Páll Ormarsson, ritstjórnarfulltrúi,
orri@mbl.is Skarphéðinn Guðmundsson, skarpi@mbl.is Umræðan|Bréf til blaðsins Magnús Finnsson, fulltrúi ritstjóra, magnus@mbl.is Guðlaug Sigurðardóttir, gudlaug@mbl.is Minningar minning@mbl.is Hilmar P. Þormóðsson, Stefán Ólafsson Dagbók|Kirkju-
starf Ellý H. Gunnarsdóttir, elly@mbl.is Íþróttir sport@mbl.is Sigmundur Ó. Steinarsson, fréttastjóri, sos@mbl.is Útvarp|Sjónvarp Auður Jónsdóttir, dagskra@mbl.is mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur Sv. Hermannsson fréttastjóri gummi@mbl.is
„EITT mikilvægasta skrefið nú er að
fræða almenning hér í Indónesíu um
hverjar hætturnar eru og hvernig
réttast sé að bregðast við ef stór jarð-
skjálfti verður eða önnur flóðbylgja
skellur á, því það skortir mikið upp á
skilning almennings hér á eðli ham-
faranna,“ segir Freysteinn Sig-
mundsson, jarðeðlisfræðingur og for-
stöðumaður Norræna eldfjalla-
setursins, sem staddur er í Banda
Ache í Indónesíu á vegum Slysa-
varnafélagsins Landsbjargar og ut-
anríkisráðuneytisins þar sem hann
vinnur fyrir stofnunina OCHA
(Office for the Coordination of
Humanitarian Affairs) hjá Samein-
uðu þjóðunum.
Að sögn Freysteins veitir OCHA
ýmiss konar ráðgjöf varðandi upp-
byggingu á svæðinu og sér um tengsl
og samræmingu á hjálparsvæði. Fór
Freysteinn utan 20. apríl í því augna-
miði að starfa með hópi indónesískra
jarðvísindamanna í rúman hálfan
mánuð.
Meginhættan sunnar
„Ég var fenginn inn í hópinn til að
veita jarðfræðilega ráðgjöf um
skjálftavirknina sem er á svæðinu
núna, áframhaldandi atburðarás og
ráðleggja hvernig fólk eigi að bregð-
ast við og hegða sér í jarðskjálftum
og leiðbeina um jarðfræðilegar hætt-
ur,“ segir Freysteinn og tekur fram
að hlutverk sitt sé líka að tryggja að
SÞ fái allar upplýsingar frá svæðinu
sem fyrst.
Freysteinn segir það nokkuð af-
gerandi skoðun indónesískra jarðvís-
indamanna að
meginhættan á
stórum jarð-
skjálfta sé ekki á
því svæði sem
hamfarirnar urðu
í desember sl.
heldur nokkru
sunnar á Súmötru
og telst borgin
Pabang á Mið-
Súmötru í mestri
hættu. Segir hann menn hafa tals-
verðar áhyggjur af því að atburða-
rásinni á svæðinu sé ekki lokið. Segir
það byggjast annars vegar á þeirri
jarðfræðilegu virkni sem verið hefur
á svæðinu og hins vegar reynslu
manna frá öðrum stöðum í heiminum
þar sem sambærilegar jarðfræðileg-
ar aðstæður eru fyrir hendi þar sem
ein jarðplata er að flytjast niður undir
aðra. Freysteinn rifjar upp að brot-
flötur skjálftans 26. desember sl. hafi
verið mjög stór þar sem hann náði frá
Súmötru langleiðina til meginlands-
ins. „Þessi skjálfti varð þess líklega
valdandi að það varð annar mjög stór
skjálfti 28. mars sl. upp á 8,7 og í kjöl-
far hans skjálfti upp á 6,7 hinn 10.
apríl sl. enn sunnar. Í beinu framhaldi
af honum varð síðan eldgos í Talang-
eldfjallinu á Súmötru dagana 12.–14.
apríl,“ segir Freysteinn og bendir á
að ljóst sé að jarðskjálftavirknin sé að
flytjast suður eftir plötumótum und-
an ströndum Indónesíu.
Sjálfvirk viðvörunarkerfi
verði virk innan 18 mánaða
Spurður hvernig staða mála sé
varðandi jarðfræðileg mælitæki á
staðnum segir Freysteinn enn skort á
tækjum þótt eitthvað hafi verið bætt
við. „Það liggja fyrir mjög stórar
áætlanir um sjálfvirkt viðvörunar-
kerfi um flóðbylgjur í Indónesíu sem
mun byggjast á nokkur hundruð nýj-
um jarðskjálftamælum og sjávar-
hæðarmælum. Ég tók þátt í ráð-
stefnu um þetta kerfi í vikunni og það
er ákveðið að það eigi að fara af stað
með þetta með hjálp ýmissa stofnana
og erlendra aðila, en það mun taka
um 18 mánuði áður en þetta verður
virkt. Í millitíðinni verður stuðst við
þau mælitæki sem indónesískir jarð-
vísindamenn hafa sem og jarð-
skjálftamælingar í öðrum löndum.“
Að sögn Freysteins verður með
nýju sjálfvirku mælitækjunum á að-
eins örfáum mínútum hægt að reikna
jarðskjálfta út mjög nákvæmlega og
út frá því meta hvort og hvernig flóð-
bylgju hann myndar. „Meginvandinn
sem við hins vegar stöndum frammi
fyrir er hvernig við getum komið upp-
lýsingum um yfirvofandi hættu til al-
mennings og hvernig við getum feng-
ið almenning til að skilja hættuna og
vita hvernig best er að bregðast við
henni. Þess vegna þarf strax að
hefjast handa við að upplýsa og
mennta almenning um eðli jarð-
skjálfta og flóðbylgna þannig að hver
og einn viti hvernig bregðast skuli við
ef hættuástand skapast,“ segir Frey-
steinn og tekur fram að mikill áhugi
sé hjá ýmsum hópum um að koma
slíkum fræðsluverkefnum af stað sem
fyrst.
Íslenskur jarðeðlisfræðingur veitir ráðgjöf um skjálftavirkni í Suður-Asíu
Brýnt að kunna viðbrögð
Borgin Banda Ache í Indónesíu var einn þeirra staða sem verst urðu úti í hamförunum í desember síðastliðnum.
Hér má sjá skip sem flóðbylgjan skolaði langt upp á land og víða sópuðust byggingar burtu í flóðunum.
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
Freysteinn
Sigmundsson
KÆRUNEFND útboðsmála hefur
komist að þeirri niðurstöðu að
Vegagerðin hafi brotið lög þegar
gengið var til samninga við Háfell
ehf., sem átti næstlægsta tilboð í
gerð Suðurstrandarvegar í byrjun
þessa árs. Eftir að lægstbjóðandi
afturkallaði sitt tilboð reyndist
Nesey hf. eiga lægsta tilboð, 84
milljónir króna, en Vegagerðin
samdi við Háfell, sem bauð 98
milljónir í verkið.
Árni Svavarsson, einn eigenda
Neseyjar, segir við Morgunblaðið
að fyrirtækið muni krefjast skaða-
bóta en kærunefnd útboðsmála
kemst jafnframt að þeirri niður-
stöðu að Vegagerðin sé skaðabóta-
skyld vegna þessa útboðs. Var
Vegagerðinni sömuleiðis gert að
greiða Nesey 250 þúsund krónur í
málskostnað fyrir kærunefndinni.
Tilboð í framkvæmdina voru
opnuð 18. janúar síðastliðinn. Dag-
inn eftir fékk Nesey bréf frá Vega-
gerðinni þar sem óskað var marg-
víslegra fjárhagsupplýsinga um
fyrirtækið og stöðu þess. Hinn 1.
febrúar tilkynnti Vegagerðin Nes-
eyjarmönnum að ákveðið hefði
verið að ganga til samninga við
Háfell á grundvelli útboðsins. Nes-
ey sætti sig ekki við þetta og
krafðist þess að kærunefnd út-
boðsmála stöðvaði samningagerð-
ina. Hafnaði nefndin þeirri kröfu
17. febrúar þar sem hún taldi sig
ekki hafa heimild til að stöðva
samninga, sem þá höfðu þegar
verið undirritaðir. Nesey hafði þá
lagt inn aðra kæru til nefndarinn-
ar um að útboðið yrði úrskurðað
ólögmætt.
Óljóst ákvæði í
útboðsgögnum
Í þessu máli er deilt um tiltekið
ákvæði í útboðslýsingu Vegagerð-
arinnar, þ.e. hvort Nesey hafi upp-
fyllt það skilyrði að upphæð fyrri
verksamninga síðustu fimm ára
hafi að lágmarki verið 50% af til-
boði í Suðurstrandarveginn. Vega-
gerðin túlkaði ákvæðið svo að um
hafi verið að ræða eitt sambæri-
legt verk en túlkun Neseyjar var
að um hefði verið að ræða fleiri en
eitt verk. Kærunefnd útboðsmála
tekur undir með Nesey og telur
þetta ákvæði ekki hafa verið nógu
skýrt. Vegagerðin verði að bera
hallann af þeirri ónákvæmni sem í
útboðsgögnum voru. Því hafi val
Vegagerðarinnar á verktaka ekki
byggst á lögmætum forsendum.
Talin hafa brotið lög í út-
boði á Suðurstrandarvegi
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is Verktakinn sem
átti lægsta gilda
tilboðið hyggst
krefjast skaðabóta
KATRÍN Fjeldsted hefur verið
kjörin varaforseti í Evrópusam-
tökum lækna til næstu tveggja
ára. Þetta er í fyrsta skipti sem
Íslendingur tekur sæti í stjórn-
inni og Katrín er jafnframt fyrsta
konan sem kjörin er í stjórn
þeirra. Ný stjórn tekur við um
áramótin.
Evrópusamtök lækna (CPME)
eru regnhlífarsamtök lækna-
félaga í Evrópu og er m.a. leitað
til þeirra um að gefa umsagnir
um tillögur
Evrópusam-
bandsins og
Evrópuþings-
ins í heilbrigð-
ismálum. Þau
hafa auk þess
frumkvæði að
því að koma á
framfæri af-
stöðu lækna til
hinna ýmsu mála sem unnið er að
á Evrópuvettvangi. Höfuðstöðvar
samtakanna eru í Brussel og eru
stjórnarfundir yfirleitt haldnir
þar. Katrín hefur verið fulltrúi
Íslands í samtökunum í tæplega
fimm ár.
Katrín var borgarfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins frá 1982–1994,
þingmaður flokksins 1999–2003
og er nú varaþingmaður hans. Þá
var hún formaður Félags ís-
lenskra heimilislækna á árunum
1995–1999 og átti jafnframt sæti
í stjórn Læknafélags Íslands.
Katrín Fjeldsted
Varaforseti Evrópusamtaka lækna
FRAM kom í skýrslu Davíðs Odds-
sonar um utanríkismál, sem hann
flutti á Alþingi í fyrradag, að unnið
væri að því að semja frumvarp til
laga um Íslensku friðargæsluna og
búa til siðareglur fyrir liðsmenn
hennar. Gert væri ráð fyrir því að
frumvarpið yrði lagt fram á Alþingi
í haust.
Lög um Íslensku
friðargæsluna
MEÐALDAGVINNULAUN fé-
lagsmanna í Rafiðnaðarsambandi Ís-
lands eru 295.000 kr. á mánuði skv.
viðhorfskönnun sem gerð var meðal
félagsmanna og birt er á vefsíðu
sambandsins. Þar kemur einnig
fram að samkvæmt nýjustu upplýs-
ingum frá kjararannsóknanefnd eru
heildarmánaðarlaun rafiðnaðar-
manna að meðaltali í dag um 360
þúsund krónur.
Könnunin bendir einnig til þess að
meðalvinnutími rafiðnaðarmanna
hafi styst. Meðalvinnuvikan er 44
klst. og hefur hún styst um tæplega
tvær klst. á síðustu tveim árum og
um liðlega ellefu klst. frá því þjóð-
arsáttin var gerð árið 1990. Liðlega
42% félagsmanna vinna í dag ein-
ungis dagvinnu.
Meðallaun félaga
í RSÍ 360 þúsund
HELDUR kuldalegt var um að lit-
ast á Húsavík í gærmorgun en þar
var snjór yfir öllu enda hálfgert
kuldakast víða norðanlands og víða
gránaði í fjöll. Hiti var þar víða
ekki nema rétt yfir frostmarki.
Hlýrra var sunnanlands en spáð er
norðlægum áttum og svölu veðri
næstu daga.
Allt hvítt
á Húsavík