Morgunblaðið - 01.05.2005, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 1. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Það var ekki mikið til að öfundast yfir hjá Framsókn, pína og kvöl, smá skjóðuuppbót,
nokkrir tittir og fáein minkaskott.
Kaupmáttur ráðstöf-unartekna munaukast um tæp
8% á næstu þremur árum
ef spár efnahagsskrifstofu
fjármálaráðuneytisins
ganga eftir, en þær birtust
nú í vikunni í endurskoð-
ari þjóðhagsspá fyrir árin
2005 til 2010.
Efnahagsskrifstofan
spáir því að kaupmáttur
launa muni vaxa um 1,8% í
ár og 1,2% á næsta ári
þrátt fyrir tæplega 4%
verðbólgu hvort ár. Þegar
þær skattalækkanir koma
til framkvæmda sem stjórnvöld
hafa þegar ákveðið, eykst kaup-
máttur ráðstöfunartekna, þ.e.a.s.
þeirra tekna sem eru til ráðstöf-
unar þegar skattar hafa verið
greiddir, um 1,9% í ár, 3,3% á
næsta ári og 2,6% til viðbótar 2007
eða samtals um nærfellt 8%.
Kjarasamningar fyrir lang-
stærstan hluta vinnumarkaðarins
hafa verið gerðir og eru í gildi
næstu þrjú árin, nema komi til
uppsagnar þeirra við endurskoð-
un í haust vegna þróunar verðlags
á tímabilinu, en ákvæði þar að lút-
andi er að finna í samningunum.
Það mun hins vegar ekki koma í
ljós fyrr en síðla í haust þegar að
endurskoðuninni kemur og mun
ráðast að verulegu leyti af þróun
verðlags það sem eftir er ársins.
Verðlagshækkanir hafa verið
verulegar síðustu misserin eins og
kunnugt er. Þær eru hins vegar að
langstærstum hluta bundnar við
gríðarlega hækkun fasteigna-
verðs í landinu síðustu mánuðina.
Þannig hefur hækkun vísitölu
neysluverðs síðustu tólf mánuð-
ina, frá aprílmánuði í fyrra til jafn-
lengdar í ár, verið 4,3%. Þegar
hins vegar þróun vísitölu neyslu-
verðs án húsnæðis er skoðuð fyrir
sama tímabil kemur í ljós að
hækkunin er ekki nema 1,1%.
Hátt gengi íslensku krónunnar
hefur gert það að verkum að inn-
fluttar vörur hafa lækkað í verði í
mörgum tilvikum. Þannig hafa
innfluttar mat- og drykkjarvörur
lækkað um rúm 9% í verði og ef
allar innfluttar vörur nema áfengi
og tóbak eru skoðaðar nemur
lækkunin 1,5%.
Hækkun á opinberri þjónustu
Raunar er það helst opinber og
almenn þjónusta sem hafa hækk-
að auk fasteignaverðsins undan-
farin misseri. Þannig nemur
hækkun opinberrar þjónustu tæp-
um 7% síðustu tólf mánuðina og
önnur þjónusta hefur hækkað um
rúm 3%, en þar sem hún vegur
tæpan fjórðung í vísitölu neyslu-
verðs ræður þessi hækkun tals-
verðu um hækkun vísitölunnar
síðustu misserin eða 0,8%.
Efnahagsskrifstofa fjármála-
ráðuneytisins segir að lág verð-
bólga undanfarna mánuði, ef
hækkun fasteignaverðs og áhrif
hækkunar þess á vísitöluna er
undanskilin, endurspegli að ein-
hverju leyti áhrif alþjóðavæðingar
íslenska hagkerfisins. „Mun auð-
veldar er nú en áður að nálgast
vöru, þjónustu, vinnuafl og fjár-
magn á alþjóðamarkaði. Afleið-
ingin er minni verðbólga í vörum
og þjónustu og aðföngum sem eru
í alþjóðlegri samkeppni jafnvel við
aðstæður aukinnar innlendrar eft-
irspurnar,“ segir þar.
Laun hafa hækkað gríðarlega
hér á landi síðasta hálfan annan
áratuginn eða frá því að svonefnd-
ir þjóðarsáttarsamningar voru
gerðir árið 1990. Framan af tí-
unda áratugnum var launaþróun-
in mjög hæg og stóð nánast í stað
fyrstu árin, en frá því á miðjum tí-
unda áratugnum hafa laun hækk-
að ár frá og ári og hefur kaup-
máttur vaxið á sama tímabili svo
nemur tugum prósenta. Á sama
tímabili hefur enda verðlag hald-
ist til þess að gera stöðugt og
hækkað gjarnan um 2–3% á ári, ef
undan er skilið árið 2001 þegar
verðlag hækkaði um nærfellt 10%.
Það er hins vegar langan veg frá
því óðaverðbólguástandi sem ríkti
hér á landi í tvo áratugina þar á
undan frá árinu 1970–90 þegar
verðlag hækkaði ár frá ári um tugi
prósenta og kjarasamningar voru
gjarnan gerðir til stutts tíma og
jafnvel fárra mánaða.
Þegar þróunin síðustu árin er
skoðuð í tölum kemur í ljós að
launahækkun í landinu öllu að
meðaltali á síðustu fimmtán árum
nemur 130%. Þegar hækkun verð-
lags er skoðuð fyrir sama tímabil
kemur í ljós að það hefur hækkað
um 70% á ofangreindu tímabili.
Laun hafa því hækkað nær tvöfalt
meira en verðlag á ofangreindu
tímabili og kaupmáttur almenn-
ings því aukist sem því nemur á
þessum fimmtán árum.
Þegar síðustu fimm árin eru
skoðuð eða tímabilið frá aldamót-
um kemur í ljós að laun hafa
hækkað að meðaltali um tæp 40%
samkvæmt mælingum launavísi-
tölu Hagstofu Íslands. Verðlag
hefur hækkað um 23% á sama
tímabili og því er einnig um veru-
lega og áframhaldandi kaupmátt-
araukningu að ræða síðustu árin.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna
ræðst síðan af því hvaða breyting-
ar eru gerðar á álagningu opin-
berra gjalda. Stjórnvöld hafa
ákveðið að lækka tekjuskatt og
því munu ráðstöfunartekjur
aukast talsvert umfram það sem
laun hækka meira en verðlag
næstu misserin.
Fréttaskýring | Ný spá fjármálaráðuneyt-
isins birt um kaupmátt ráðstöfunartekna
8% hækkun á
þremur árum
Laun hafa hækkað nær tvöfalt meira en
verðlag á fimmtán árum frá árinu 1990

 

 













 



 




  


  
          Laun hafa hækkað nær tvöfalt á við verðlag.
Þriðjungshækkun
íbúðaverðs á einu ári

Hækkun fasteignaverðs ræður
mestu um verðlagshækkanir síð-
ustu misserin. Þannig nam
hækkun íbúðaverðs á höfuð-
borgarsvæðinu 32% á einu ári í
febrúar síðastliðnum og voru
tveir þriðju hlutar hækkunar-
innar tilkomnir frá því í septem-
ber. Hækkun á landinu öllu nam
24%. Hækkun fasteignaverðs er
einkum rakin til aukinna lána-
möguleika með tilkomu íbúða-
lána bankanna.
Eftir Hjálmar Jónsson
hjalmar@mbl.is