Náttúrufræðingurinn - 1936, Blaðsíða 19

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 13
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiimiiiiimmmiiiiiiiiiiiiiiiimmimmimiiiiimiimiiiiiiiiiiiiiiiiimmiimiii
bönd í vöðvunum. Stundum kemur það þó fyrir, að að minnsta
kosti fremsta, eða hjá manninum efsta spjaldhryggjarrifbeinið
helzt til fullorðinsára, þannig að einstaklingurinn, sem fyrir því
verður, fær þrettán pör af rifjum. Þetta er meira að segja ekki
sjaldgæfara en það, að af 640 manns, sem rannsakað var (eg
man nú ekki hvenær það var eða hvar það var í heiminum) voru
eigi færri en 40, sem höfðu þrettán rifbeinapör. Þessi rifbein,
sem fram yfir eru vanalega tölu, mega þá ótvírætt teljast sem úr-
elt líffæri. 0g meira að segja, þá má hiklaust bæta því við,
að neðstu rifin hjá manninum, eða þau öftustu hjá dýrunum,
séu á mjög góðri leið með að verða úrelt. Þessu til sönnunar mætti
benda á, hversu mjög þessi rif eru breytileg að stærð, en við höf-
um einmitt séð, að einmitt það er vottur um að eitthvert líffæri
sé að verða úrelt. Ellefta rifbeinið, sé talið að ofan, getur þannig
eftir mælingum að dæma, haft ýmsa lengd, frá fimmtán og upp í
tuttugu og átta sentimetra, og tólfta eða neðsta rifið hjá mannin-
um er orðið svo breytilegt, og nálægt því að verða úrelt, að lengd-
in getur verið frá tveimur — einum tveimur — upp í tuttugu og
sjö sentimetra.
Eg vil nú fara nokkrum orðum um höfuðbeinin í manninum, en
verð þó fyrst að taka það fram, hvaða þýðingu þau hafa, bæði hjá
manninum og hjá hryggdýrunum, og þá fyrst og fremst hjá spen-
dýrunum almennt. Höfuðbeinin eru fyrst og fremst gerð til þess
að mynda varnargarð utan um fremsta hluta taugakerfisins, sem
við nefnum heilann, óneitanlega þýðingarmesta hluta taugakerfis-
ins, og fremsta hluta meltingarfæranna, sem við nefnum munn-
inn. Auk þess eiga helztu skilningarvitin eða öllu heldur helztu
skynjunarfæri líkamans, eins og augað, eyrað, þefskynjunin og
bragðskynjunin, sæti í höfuðbeinunum og eru umgirt þeim á ýmsa
vegu. Þegar á þetta er litið verður það ljóst, að það, sem einkum
sérkennir manninn í þessu tilliti gagnvart spendýrunum, er það,
hve sá hluti höfuðbeinanna, sem á að vernda heilann, er vel þrosk-
aður, og um leið hversu hin meginbeinagrind höfuðsins, sem er
utan um munninn og fremsta hluta öndunarfæranna, stendur
langt að baki því, sem venja er til hjá dýrunum. Þetta stafar aft-
ur af því, að hin dýrafræðilegu sérkenni mannsins eru fyrst og
fremst fólgin í þróun heilans, og þeirri þróun verður heilabúið
að fylgja. Hjá Evrópumönnum tekur heilabúið um hálfan annan
lítra, enda er meðalþungi heilans 1375 og upp í 1400 grömm. Til
samanburðar mætti nefna mannapana. Heilabúið hjá sjimpans-