Náttúrufræðingurinn - 1936, Blaðsíða 66

60 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
ini i iiii iiii ii i iii iii iiiii iiii iii iii iii iiiii iii i iii iiiii iii iii in iiiiiii ii iiiiiiiiiiiii iiii iiii iiiiiiiiii iitiiiniii iiii iiin i iiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiii uim
landi, Englandi, Suðureyjum og eitthvað dálítið á Irlandi, en
hvergi annars staðar, nema hún hafi verið flutt af mönnum. •—
Skozka rjúpan er frábrugðin öllum öðrum rjúpum í því, að hún
skiptir ekki um lit á vetrum. •— Hún er móflekkótt allt árið um
kring. Hún er all-skyld dalrjúpunni, og er eins og dalrjúpan, mjög
staðbundin. Sumir telja stofninn í Suðureyjum og á írlandi, sér-
staka undirtegund, L. Scoticus Hibernicus.
Þriðja tegundin, er fjallrjúpan (L. mutus). Það er sú tegundin,
sem okkur varðar mestu, því til hennar telst íslenzka rjúpan.
Bretar og Ameríkumenn kalla þessa tegund klettarjúpu (Rock
Ptarmigan). Hún er norrænust allra rjúpna, og kemur ekki óneydd
suður í barrskógabeltin. Heimkynni hennar, víðast hvar, taka við
þar sem skógana þrýtur. Hún er minni vexti og harðgerðari en
dalrjúpan. Fjallrjúpan á heima um öll norðlæg lönd. Hún grein-
ist sundur í fjölda af undirtegundum, og eiga sumar þeirra heima
lengst norður í Ishafslöndunum. Islenzka rjúpan er ein undirteg-
undin þessarar aðaltegundar og nefnist því: Lagopus mutus is-
landorum.
Fjórða aðaltegund rjúpnaættkvíslarinnar, L. leucurus, er vest-
ræn. Hún á heima í Norður-Ameríku, og eru heimkynni hennar
sunnar en allra annara rjúpna, — nálega suður eftir öllum Banda-
ríkjunum, en hún er þar auðvitað háfjallafugl. Þessi tegund er frá-
brugðin öllum öðrum rjúpum í því, að hún hefir hvítar stélfjaðrir,
Nafn hefir hún og hlotið, er af þessu er dregið, því leucurus þýðir
hvítstélja. Ameríkumenn kalla hana einnig White-Tailed Ptarmi-
gan, sem þýðir hið sama og latneska nafnið. Hún er all-fjarskyld
norrænum rjúpum, og er hvergi til nema í Vesturheimi.
Af því, sem nú hefir verið talið fram, er það ljóst, að rjúpurnar
eru norrænir og sumir þeirra, hánorrænir (arctiskir) fuglar, sem
eiga heima allsstaðar umhverfis Norður-Ishafið, og í flestum hin-
um meiriháttar eylöndum í Ishafinu. Óvíða eiga þær heimkynni
sunnar en barrskógabeltin ná lengst til suðurs, en þar sem það á
sér stað, eru þær þá uppi í háfjöllum, þar sem loftslag og gróður
er svipað og norðar væri, vegna hæðarinnar yfir sjávarmál. Alls-
staðar eru þær svo staðbundnar, að þær eru staðfuglar árið um
kring í heimkynnum sínum. Allsstaðar hafa þær mótazt svo af
umhverfi sínu og lífsskilyrðum þeim, sem þær eiga við að búa, að
þær eru orðnar, víðast hvar, að frábrigðilegum afbrigðum, undir-