Náttúrufræðingurinn - 1936, Blaðsíða 11

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 5
tiimiiiiiiiiiiiiiiiimmmiimimmimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiii,miiiiiiiiiiiiimiiimii,i,mi,iiiili,iiimiilil|i
skyldi það ekki hafa getað gerzt á áramilljónunum, sem við er-
um sjónarvottar að, eða réttara sagt, sem við höfum vissu
fyrir, að gerist í lífi hvers einstaklings ? f raun og veru byrjar
maðurinn hið glæsilega líf sitt sem frumdýr, sem frjóvguð egg-
sella í móðurlífi. Þessu næst myndast úr eggsellunni, við það að
hún skiptir sér stöðugt í fleiri og fleiri sellur, dálítil blaðra, en
úr blöðrunni verður poki með tvöföldum veggjum; þar höfum
við holdýrin og svampana. Þessari þróun má svo fylgja stig af
stigi, þangað til fer að bóla á hryggdýrinu, fyrst á fiskinum, seinna
á spendýrinu og loks á manninum, eins og eg hefi leitast við að
gera grein fyrir. Um þessa staðreynd hefir verið sögð sú
setning, að fósturþróun einstaklingsins sé stutt endurtekning af
framþróun tegundarinnar (sjá 1. mynd).
Við höfum nú virt fyrir okkur, og tekið nokkur dæmi um úrelt
líffæri,1) sem skjóta upp höfðinu, meðan á fósturþróuninni stend-
ur. En auk þeirra hefir maðurinn og dýrin fjöldamörg líffæri,
sem ótvírætt benda á frumlegra stig, einnig á fullorðinsárunum.
Til þess að skýra nánar, hvað átt er við með slíkum úreltum líf-
færum, vil eg nú nefna örfá dæmi. í Suður-Evrópu lifir dálítil
moldvarpa, gulleit á litinn. Hún hefir að vísu augu, en þau eru
mjög smá, og yfir þau er vaxin húð, svo að dýrið getur ekkert
með þeim séð. Þetta dýr lifir stöðugt í göngum sínum niðri í jörð-
inni, þar sem alltaf er myrkur, og hefir því í raun og veru ekk-
ert að gera með augu; þessar leifar af augum, sem enn þá eru
eftir, eru aðeins vottur um liðna tíma, þegar þetta dýr lifði uppi
á yfirborði jarðarinnar, líkt og önnur spendýr. Strútfuglarnir
hafa enn þá örlítinn vott af vængjum, þótt þeir hafi löngu lagt
fluglistina á hilluna og tamið sér hlaup, til þess að komast áfram
um jörðina. Vængirnir á líkama þeirra koma nú ekki að neinu
gagni, heldur eru þeir úrelt líffæri. Við munum flest kannast við
skerann, þennan langa, grænleita orm, sem lifir í sjónum við
strendur landsins. Ef við veitum honum eftirtekt, komumst við
að raun um, að líkaminn skiptist í fjölda marga liði og á hverjum
lið eru útlimir. Frændi skerans, ánamaðkurinn, lifir á landi og
grefur sér holur í jörðina. Við slíka lifnaðarhætti eru þessir út-
limir, sem skerinn hefir, ekki einungis óþarfir, heldur blátt áfram
til óþæginda. Þess vegna eru nú ánamaðkarnir útlimalausir, út úr
1) Rudimenta.