Náttúrufræðingurinn - 1936, Blaðsíða 29

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 23
aimmiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiii
kræðu. Þeim, sem vilja sjá um þetta prentaðar heimildir, verð eg
að vísa til rita dr. Helga heit. Jónssonar. Hann hefir meðal annars
skrifað tvær ritgjörðir í Búnaðarfélagsritið, aðra í 20. árgang, en
hina í 32. árg., báðar um greiningu þörunga, notkun þeirra og hirð-
ingu. Auk þess er grein um þetta með myndum í þriðja árgangi
Náttúrufræðingsins, á bls. 44, og loks hefir dr. Bjarni Sæmundsson
skrifað um fjörugrös og sjávarkræðu í nóvember-hefti Ægis 1935.
I lýsingum þeim, sem hér fara á eftir, vei-ður aðallega stuðst við
rit dr. Helga Jónssonar.
3. Fjörubeltið.
Eins og kunnugt er, þá nær fjörubeltið, sem kallað er, frá
efsta flæðarmáli niður að neðsta fjörumarki. Efri hluti beltisins
er á þurru um fjöru, en í kafi um flóð, en neðsti hlutinn er aðeins
á þurru stuttan tíma í senn, og það helzt um stórstraumsfjöru.
Allra efst í þessu belti, þar sem sjór og land mætast, ef svo má að
orði komast, er ein tegund (eða örfáar tegundir) af skorpukennd-
um skófum, að öðru leyti er allt beltið alvaxið þörungum, og lang-
mest ber á brúnþörungum og rauðþörungum. Sumir þörungarnir
eru einærar plöntur, það er að segja, þeir lifa aðeins eitt gróður-
skeið, en fjöldinn allur er fjölær, lifir í mörg ár. Efst í fjörunni
gætir mest munarins á sumri og vetri, og þar er því mest af þör-
ungum, sem deyja á haustin, það er að segja einærum þörungum,
en þegar dýpra dregur, koma fjölæru þörungarnir til sögunnar.
Blágrænu þörungarnir og grænu þörungarnir eru efst í þör-
ungabelti fjörunnar. Þá koma brúnþörungarnir, hér um bil frá
hálfföllnum sjó og niður úr, en innan um þá eru rauöþörungarnir,
og margir þeirra dýpra. Af blágrænu þörungunum og grænþör-
ungunum er lítið í sjónum, þeir koma ekki þessu máli við, og skal
þeim því sleppt hér. Enda verður þeim ekki ruglað saman við þær
tegundir, sem hér er um að ræða.
Fjörugrösin þekkjum við fyrst og fremst á því, að þau eru
rauð á lit, eða jafnvel með bláum blæ, fáir þörungar eru þannig
á litinn nema purpurahimna og sjóarkræða. Purpurahimnan er þó
auðþekkt á því, að öll plantan er ein örþunn himna, flöt og
ógreinótt, legglaus. Hún vex á klettum í flæðarmálinu. Báðar hin-
ar tegundirnar, fjörugrösin og sjávarkræðan, hafa meira eða
minna margkvíslóttan líkama, og líkjast því ekki flatri himnu.