Náttúrufræðingurinn - 1936, Blaðsíða 21

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 15-
iiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiii||||||||m,mi||||||||||ll||l|||imi||||||lll,l|l,
heldur en þegar þeir eru fullorðnir. Heilabúið hjá þeim vex mjög
lítið, meðan á líkamsvextinum stendur, frá því sem það er, með-
an þeir eru í bernsku, — alveg það gagnstæða á sér stað hjá mann-
inum. Lítum við svo á þann hluta höfuðbeinanna, sem lykur um
munninn og nasirnar. Algerlega sjálfstæður er þessi hluti ein-
ungis hjá fiskunum, og þá helzt hjá þeim frumlegustu þeirra, það
er það, sem við köllum tálknbeinin. Þegar hryggdýrin fara að lifa
á landi og hætta að anda með tálknum, sæta þessi bein, sem við
finnum í tálknbeinagrind til dæmis þorsksins, ýmsum örlögum, og
sum verða þá meira og minna úrelt. Eg skal aðeins taka það fram,
að sum þessara beina verða að tungubeinunum hjá manninum,
önnur verða að þeim þremur smábeinum, sem eru inni í eyranu,
hamarnum, steðjanum og ístaðinu, eins og það er kallað, sum
mynda skjaldbrjóskið og hringbrjóskið, og ef til vill fleiri brjósk
í barkanum, og loks verða sum að neðri kjálkunum. Eftirtektar-
vert er það, að ekkert þeirra líffæra hjá manninum, sem leifar
þessara beina úr fisktálknbogunum finnast nú í, eru hjá fisk-
unum. Þarna hefir náttúran á ýmsan hátt hagnýtt sér verðmæti,
sem voru að verða úr sögunni, þegar tálknin voru lögð niður, til
nýrra fyrirtækja, sem varð að setja á stofn til nýrra þrifa og
framfara.
Það mætti segja fjölda margt annað en það, sem nú hefir ver-
ið talið, um beinagrindina í manninum, um úrelt bein í henni og
um bein, sem eru í örum vexti, eða bein, sem hafa skipt um hlut-
verk vegna framþróunar, eins og eg var alveg að drepa á, en eg
vil heldur nota tækifærið til þess að tilgreina ýmis önnur úrelt
líffæri, sem mannslíkamanum fylgja.
Taugakerfið.
Ef við athugum mænuna á fiskunum eða einhverjum öðrum
hinna lægstu hryggdýra, komumst við að raun um, að hún liggur
í gegnum alla eða flestalla hryggjarliðina, frá heilanum og aftur
í hala. Öðruvísi er þessu varið hjá manninum og spendýrunum.
Það lítur út fyrir að hryggurinn hafi hjá þeim vaxið örar en mæn-
an hefir lengst, en niðurstaðan af því verður sú, að mænan fyllir
ekki nándar nærri út öll mænugöngin, heldur aðeins fremsta hluta
þeirra. Aftast endar hún í dálítilli totu, sem auðsjáanlega er úr-
elt líffæri, leifar frá þeim tímum, þegar forfeður mannsins endur
fyrir löngu höfðu miklu lengri mænu, í samanburði við hrygginn,.
en nú er raun á.