Náttúrufræðingurinn - 1936, Blaðsíða 15

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 9
■iiiiiiimiiiiiiiiiimiimmiiiiiiimimiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii,ii„,i,iiiiiiiiiiiillllllll|lllllll|llimil|lllllllllllllll|llllll|llll|
höfðu marga spena, svarar hún því ótvírætt játandi. Á ákveðnu
þróunarstigi myndast hjá fóstrinu tveir listar eftir endilöngum
kviðnum, úr listunum verða hvorki meira né minna en níu pör af
spenum, en allir ganga þeir til þurrðar, nema parið, sem í miðj-
unni er, með öðrum orðum fjórða parið, hvort sem talið er að
ofan eða neðan. Allar þær geirvörtur, sem af tilviljun kunna að
þróast auk þessara tveggja, verður að skoða sem úrelt líffæri.
Hjá manninum eru varla nokkur líffæri jafn breytileg eins og
vöðvamir. Það má nærri því svo að orði kveða, að varla séu
nokkrar tvær manneskjur eins, þegar um vöðvana er að ræða.
Að mörgu leyti er maðurinn all-ólíkur spendýrunum, hvað vöðva-
kerfið snertir, og margir vöðvar eru að verða úreltir; til þess
ætti að nægja að nefna nokkur dæmi. Hjá pokadýrunum, sem
standa lægst allra spendýra, sem fæða lifandi unga, er vöðvi
neðan á aftanverðum kviðnum, sem innir þýðingarmikið starf af
hendi. Hjá manninum eru einnig leifar af þessum vöðva, en hann
er þar algerlega úreltur, eins og reyndar einnig hjá flestum full-
komnari spendýrum. Á útlimunum eru vöðvar, hinn svonefndi
musculus palmaris í handleggnum og musculus plantaris í fætin-
um, sem eru á góðri leið með að verða úreltir. Hinn fyrrgreindi
hafði upprunalega það markmið að beygja fingurna og þá þýð-
ingu hefir hann ennþá hjá frumlegum spendýrum. En hjá mann-
inum hefir hann orðið að víkja sess fyrir öðrum vöðvum, sem
betur voru færir um að vinna það verk vel, vegna afstöðu sinnar.
Seinna var þessi vöðvi einungis til þess að beygja hendina, og nú
hefir hann enga aðra þýðingu en þá að herða sin í lófanum; hann
er því orðinn næstum úreltur með öllu. Hinn vöðvinn, í fætinum,
er orðinn enn þá þýðingarminni, hann má heita alveg úreltur.
í eyranu, eða skýrar sagt ytra eyranu, eru nokkrir vöðvar, sem
eru að verða alveg þýðingarlausir. Hjá spendýrunum eru þeir til
þess að hreyfa eyrað, og hjá einstöku mönnum eru þeir svo vel
þroskaðir, að þeir geta hreyft eyrað ofurlítið, en þeir eru samt
að hverfa úr sögunni, eins og reyndar líka ytra eyrað sjálft.
Á hinn bóginn eru ýmsir vöðvar í mannslíkamanum, sem eru
að ná miklu meiri þroska heldur en hjá nokkru dýri. Þar til mætti
fyrst og fremst nefna þá andlitsvöðva, sem valda svipbrigðum í
andlitinu. Að vísu eru flestir þessir vöðvar til hjá spendýrum
þeim, sem skyldust eru talin manninum, en hjá honum eru þeir
auðsjáanlega að fá þýðingu, sem þeir hafa hvergi haft áður. Loks
eru til þeir vöðvar í andliti mannsins, sem engin dýr hafa, ekki