Náttúrufræðingurinn - 1936, Blaðsíða 67

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 61
iiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiiimimiimimiiiiimimiiiiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiimii
tegundum, eða jafnvel sjálfstæðum, skýrt aðgreindum aðaltegund-
um. Eins og eg hefi þegar tekið fram, er það eitt af aðal-eðlisein-
kennum hænsnafuglanna, hversu þeir eru staðbundnir í lifnaðar-
háttum. Einstaka tegundir þeirra, eru meira eða minna reikular
og flökkugjarnar, en þó oftast innan takmarkaðra svæða, og
fáir hænsnafuglar eru reglulegir farfuglar. Hænsnafuglarnir hafa
þó haft tímann fyrir sér til þess að æfa sig í því, ef upplag hefði
verið til, eða einhver hneigð í þá átt, því ættbálkur þessi er gamall.
Þessi eðliseinkenni hænsnafuglanna, koma glöggt fram í rjúpun-
um, og ef þær hefðu þegið meira af farfuglaeðlinu í vöggugjöf,
mundu þær naumast hafa einangrazt jafn herfilega og þær hafa
gert, og væru þær þá ekki jafn sundurleitur hópur og þær reynast
vera, við nánari viðkynningu.
Fjallrjú'pan (Lagopus mutus), greinist sundur í fjöldan allan
af undirtegundum. Eg mun nú nafngreina nokkurar þeirra, og
segja frá heimkynnum þeirra og lifnaðarháttum, að því leyti sem
þeir eru sérkennandi fyrir þær. Um leið læt eg útrætt um allar
aðrar rjúpnategundir, sem ekki eiga ætt sína að rekja til fjall-
rjúpunnar, vegna þess, að þær koma þessu máli minna við. /s-
lenzka rjúpan er skilgetin dóttir fjallrjúpunnar, en hvort hún er
skyldari austrænum eða vestrænum afkomendum hennar, læt eg
ósagt, því á því atriði brestur mig þekkingu. Eg veit yfirleitt ekki
til þess, að nokkur samanburður hafi verið gerður á austrænum
og vestrænum rjúpum, nema að eitthvað hefir verið borið saman
af grænlenzkum, islenzkum og norsk-sænskum rjúpum, en þær
athuganir einar nægja ekki, þegar hvorki hafa verið til saman-
burðar rjúpur frá Norður-Ameríku né Síberíu.
Aðalheimkynni f jallrjúpunnar í Norðurálfu eru, auk íslands, á
Norðurlöndum (þ. e. í Noregi, Svíþjóð), Finnlandi og Rússlandi.
Þó eru einnig sunnar í álfunni nokkurar rjúpnastöðvar, t. d. á
Spáni og Frakklandi (í Pyreneafjöllum og Alpafjöllum), á Bret-
landseyjum (Skotlandi) o. v. M. B.
Framhald.