Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Síða 37

menns eðlis og snýst m.a. um grundvallarreglur þær, sem um þetta
virðast gilda.
Því má hreyfa, hvort eins konar skaðleysissjónarmið komi fram í
177. gr., sbr. 175. gr. eml. Hér verður ekki fjallað um ákvæði 182. gr.
eml., um málskostnað úr hendi umboðsmanns (lögmanns), en drepið
á 2. mgr. 177. gr. eml. Til þess að beita því ákvæði, þ.e. dæma gagn-
aðila málskostnað, hvernig sem mál fer, þurfa brot, einkum sbr. 8. tl.,
að vera mjög gróf og bersýnileg, sbr. orðið „vísvitandi“. Beiting þessa
ákvæðis að ógefnu tilefni getur bakað dómara bótaábyrgð og refsi-
ábyrgð, sbr. 34. gr. eml., með sjálfstæðri áfrýjun.
Það mun tilviljun háð, þegar máli er stefnt fyrir héraðsdóm, hvort
krafist er málskostnaðar að skaðlausu eða málskostnaðar að mati
dómsins eða á annan hátt. Á þessu er í raun ekki munur. Dómara ber
að taka mið af málflutningslaunum og útlögðum kostnaði. Þetta þýð-
ir þó ekki eindregið, að aðili sé skaðlaus af málsókninni. 1 raun eru
málflutningslaun miðuð við tildæmda fjárhæð en ekki stefnufjárhæð,
en lögmaður getur krafið umbjóðanda sinn um þóknun, sem tekur mið
af síðargreindu upphæðinni, séu stefnukröfur ekki fráleitar miðað við
málavöxtu. Þá getur dómari metið, hvort útlagður kostnaður hafi
verið eðlilegur og lækkað þá fjárhæð, sem aðili gerir kröfu um vegna
slíks kostnaðar, niður fyrir það, sem aðilinn hefur greitt í raun og
veru. Dómari virðist fjalla um þetta með sama hætti, hvort sem aðili
krefst málskostnaðar að skaðlausu eða að mati dómara.
Dómarar miða almennt við höfuðstól, þótt lágmarksgjaldskrá heim-
ili eða raunar mæli fyrir um samtölu höfuðstóls og vaxta, a.m.k. lög-
lega uppfærða vexti til höfuðstóls. Lögmanni er a.m.k. heimilt að gera
viðskiptamanni slíkan reikning, skv. lágmarksgjaldskrá.
I 175. gr. eml. er sagt, hvað teljist til málskostnaðar. Þar er um
að ræða gjöld fyrir eftirrit og fyrir ágrip dómsgerða, réttargjöld í
ríkissjóð, óhjákvæmilegan ferðakostnað, þóknun matsmanna o.fl.,
vottagjöld, stefnubirtingarkostnað, og slíkt — auk málsflutningslauna
og annars kostnaðar, „er kann að stafa beinlínis af málinu“. Á þessu
er það byggt, að t.d. matskostnaður, sem oft er verulegur og greiddur
löngu áður en dómur gengur, er dæmdur sem málskostnaður og engir
vextir tildæmdir frá greiðsludegi til matsmanna til greiðsludags til
þess, sem lagði kostnað þennan út en á að fá hann endurgreiddan. Tel
ég þetta óeðlilega niðurstöðu, og ekki lögbundna, þrátt fyrir 175. gr. eml.
Dómarinn metur málskostnað með hliðsjón af málsefni og gangi
málsins. Er um að ræða mat á fjármunum, hagsmunum og rétti að
lögum. 1 þessu efni hefur hann þó nokkuð frjálsar hendur. 1 raun er
79