Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Síða 43

handtekins manns til að fá strax skipaðan réttargæslumann. Þessi
ákvæði voru sett með lögum nr. 53/1979. Störf réttargæslumanns eru
sjaldan umfangsmikil á fyrsta stigi, þótt út af geti brugðið, en þó mjög
mikilvæg. Um þóknun réttargæslumanns segir í 2. mgr. 87. gr., en þar
er þó aðeins vísað til réttargæslumanns, sem skipaður er eftir tiltekn-
um heimildum. Er þetta ákvæði ekki fullljóst. Ég hef talið, að ákvörð-
un dómara um þóknun réttargæslumanns sé stjórnvaldsúrskurður,
sem skjóta megi til æðra stjórnvalds, en þó megi tiltaka þóknunina í
því máli sem eftir fylgir í dómi, en þessu ráði lögmaðurinn.
Hinn 1. febrúar 1982 gekk dómur í Hæstarétti í kærumáli, þar sem
lögmaður hafi óskað að kæra ákvörðun sakadómara um þóknun fyrir
réttargæslu eftir opl. og vísaði lögmaðurinn um kæruheimild í 5. tl.
172. gr. opl. I dómnum segir m.a.: ,,Ef máli verður ekki lokið með
dómi, getur dómari ákveðið með úrskurði þóknun verjanda eða réttar-
gæslumanns á þann hátt, sem segir í 2. mgr. 87. gr. Dómari ákveður
og þóknun verjanda, sem kemur fyrir dóm utan lögsagnarumdæmis,
þar sem með aðalmál er farið, sbr. 1. mgr. 143. gr laganna, Ákvörð-
unum þessum má skjóta til Hæstaréttar skv. 5. tl. 172. gr. Af gögn-
um máls þessa verður ekki séð, að því sé lokið eða að nefnt ákvæði
143. gr. eigi við um það. Verður því ekki talið, að hin kærða ákvörð-
un héraðsdóms sæti kæru skv. 5. tl. 172. gr. laganna eða öðrum ákvæð-
um þeirra. Ber því að vísa máli þessu frá Hæstarétti“. Þetta virðist
þó ekki girða fyrir málskot til stjórnvalds.
Ekki koma sömu sjónarmið til greina, þegar ákveða á réttargæslu-
laun og lýst hefur verið hér að framan um málsvarnarlaun. Hefur ver-
ið talið, að réttargæslulaun ætti að ákveða eftir álitum og miða að
öðru jöfnu við þann tíma, sem lögmaður hefur notað til starfans. Er
almennt viðurkennt, að þóknunina skuli greiða fljótlega, eftir að starf-
anum lýkur, en þurfi ekki að bíða ákæru eða dóms eða ákvörðunar
um aðrar málalyktir. Þóknunin hefur yfirleitt ekki verið há, stundum
e.t.v. vegna þeirrar skoðunar þess, sem hana ákveður, að lítil þörf
hafi verið til að skipa réttargæslumann. Um aðferðir til þess að úr-
skurða kostnaðinn verður fjallað á öðrum vettvangi.
Réttargæslumaður þarf sjaldan að fást við flókin lögfræðileg efni,
og framlag lögmannsins felst í viðveru hans og þeirri þekkingu og
getu, sem hver lögmaður hefur á takteinum án undirbúnings. Má því
segja, að eðlilegt sé að þóknunin sé miðuð við tímakaup. Er hér um
einsdæmi að ræða. Rétt er því í slíku tilviki, að lögmaður geri við-
komandi sakadómara grein fyrir þeim tíma, sem hann hefur varið til
verksins.
85