Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 34

32
Geir Sigurðsson
HUGUR
annað orðalag yfir það sem hann kallar á öðrum stað „tilvistarþver-
sögnina.“17
Á meðan Leopardi aðhylltist enn heimsmynd kristninnar velti hann
einnig fyrir sér óhamingju mannsins, en gat ekki sætt sig við að
heimur tilgangshyggjunnar fæli í sér einhverja þversögn, að minnsta
kosti ekki hvað manninn varðar, þar sem hann væri nú eftir allt sam-
an „æðsta lífvera“ sköpunarverksins.18 En eftir að hann snerist til guð-
leysis var ekkert til að aftra honum frá því að fallast á slíka þversögn.
Þversögnin er í stuttu máli þessi: Náttúran hefur gert allar lífverur
þannig úr garði að eðlislæg tilhneiging þeirra er að leita vellíðunar og
hamingju, en sjálf lætur hún sig þetta markmið engu skipta, heldur
leitast einungis við að viðhalda sjálfri sér sem veru án þess að taka
hið minnsta tillit til örlaga einstakra lífvera. I „Samræðu náttúrunnar
og íslendings“ kemur þetta skýrt fram.
í þessari samræðu er fremur ógæfulegur og aðframkominn íslend-
ingur á ferð um heiminn í leit að stað þar sem hann getur dvalið án
óþæginda. í óbyggðum Afríku hittir hann svo fyrir sjálfa náttúruna,
holdtekna í líki tröllkonu, og þau leiðast út í samræður um tilgang og
eðli lífs og heims. Við lok samræðunnar, eftir að íslendingurinn hefur
haldið yfir henni langa kvörtunarræðu um það hversu illa hún fari
með afkvæmi sín, segir náttúran:
Hélstu kannski að heimurinn væri gerður fyrir ykkur? Nú ættir þú að
vita, að í verkum mínum, reglum mínum og gerðum, þá hefur með
örfáum undantekningum allt annað ráðið en hugsunin um hamingju
mannanna, eða óhamingju þeirra. Þegar ég særi ykkur á einn eða
annan hátt, þá geri ég mér sjaldnast grein fyrir því, allt einsog ég
verð þess vanalega ekki áskynja ef ég gleð ykkur eða geri vel við
ykkur; og ég hef ekki gert alla þessa hluti, eins og þið haldið, til
þess að gleðja ykkur eða gagnast. Og að lokum, ef mér yrði á að
þurrka út gjörvallt mannkynið, myndi ég ekki gera mér hina minnstu
grein fyrir því.19
17 Sjá sama rit, 66 & 4129.
18 Sama rit, 56.
1 9 Leopardi: „Dialogo della natura e di un Islandese," Operelle morali, bls. 127-8.
Þótt þegar séu til tvær íslenskar þýðingar á þessari samræðu, þ.e. Ólafs Gíslasonar
og Rögnu Haraldsdóttur, fannst mér í báðum tilvikum þýðingu, a.m.k. þessarar til-
teknu klausu, ábótavant. Þessi þýðing er því lauslega byggð á endursögnum þeirra
beggja, en með ákveðnum breytingum sem ég tel færa hana til betri vegar.