Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 56

54
Matthew Rye
HUGUR
drif þessarar yfirgripsmiklu lýsingar hans og mats á kristni, spretti
fram á sjónarsviðið kristinn maður sem er gjörsneyddur áhuganum á
handanheimi; með öðrum orðum líkamlega heilhrigður kristinn
maðurl Við skulum skoða nánar andmæli af þessu tagi.
í nýlegri bók gagnrýnir Peter Poellner einmitt umrædda skoðun
Nietzsches með því að vísa í einstaka áhangendur kristni sem virðast í
senn heilbrigðir og með öllu áhugalausir um líf eftir dauðann; áhang-
endur sem með öðrum orðum geta hvorki talist veikbyggðir eða las-
burða né ófullnægðir með hlutskipti sitt. Einn þeirra er heilagur Frans
af Assisi, maður sem Nietzsche myndi telja „lífeðlislega vel gerðan."9
Hér er um sannkallaða undantekningu að ræða, en taki maður hana
alvarlega má efast um forsenduna sem Nietzsche gefur sér, þá sem
segir að allir kristnir menn séu lasburða eða illa gerðir. í kjölfarið er
einnig hægt að efast um þá skoðun Nietzsches að kristni geti ekki fal-
ið í sér manngildi þar sem hún stuðli ekki að valdahagsmunum. En
líkt og röksemdafærsla Poellners í þessu efni ber vitni um, duga and-
mæli af þessu tagi skammt. Schopenhauer kann að líta á heilagan
Frans sem fullkomið dæmi um heilbrigðan mann, þá manngerð sem
afneitar viljanum til lífsins. Hugmyndir Nietzsches um eðli meinlæta-
lifnaðar eru hins vegar allt aðrar og hann myndi seint kalla Frans af
Assisi vel gerðan. I óútgefnu textabroti Nietzsches má lesa eftirfarandi
lýsingu: „Frans af Assisi (taugaveiklaður, flogaveikur og draumóra-
maður eins og Jesús)„“10 Poellner svarar um hæl að hér blasi við til-
finnanlegur skortur á sönnunargögnum. Og það er rétt ef sjónarhornið
er bundið sagnfræðilegum rökum. En ef marka má orð Nietzsches í
Andkristi, má sjá hvernig hann bæði staðfestir og styrkir áreiðanleika
þessarar lýsingar.11
Ljóst má vera að úr þessu getur enginn dregið endanlegar ályktanir
um heilsufar heilags Frans. Nietzsche virðist á hinn bóginn vera sér
l> Peter Poellner: Nietzsche and Metaphysics, Clarendon Press, Oxford, 1995, s.
248.
10 Friedrich Nietzsche: Nachlassene Fragmente 11 [363], KSA, 8. hluti, 2. bindi, s.
402.
1 1 Sjá Der Antichrist, WZB, 29. kafli, s. 507, 2. bindi: „Was mich angeht, ist der
psychologische Typus des Erlösers. Derselbe könnte ja in den Evangelien ent-
halten sein trotz den Evangelien, wie sehr auch immer verstiimmelt oder mit
fremden Zíigen ilberladen: wie der des Franziskus von Assisi in seinem Legend-
en erhalten ist trotz seinen Legenden."