Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 166

164
Jóhann Bjömsson
HUGUR
Hér vaknar sú spurning hvernig lífsgæði fyrirhyggjunnar, það er að
segja óhófið í efnis- og neyslugæðum, lítur út í ljósi þess að síðar á
maður eftir að deyja frá þeim. Líf hvers einstaklings er ekki nema
lítill blossi í eilífðinni og sérhver einstaklingur ætti að spyrja sjálfan
sig að því hvort lífsstíllinn og gildismatið sé í raun í samræmi við þá
staðreynd. Hvers virði er eigingirni og óhófleg söfnun dauðra hluta ef
maður á síðan eftir að deyja frá þessu öllu saman?
Ekkert er þó gefið fyrir víst um háttalag mannsins. Vissulega má
leiða líkum að breytni fólks við ýmsar aðstæður en undantekningar og
vafamál eru oft ekki langt undan. Gætu þeir sem eru vel meðvitaðir
um dauða sinn ekki allt eins lifað í anda máltækisins „etum og drekk-
um því við deyjum á morgun," lifað ósiðferðilegu og óhóflegu líferni
holdsins lystisemda og í engu skeytt um mannleg verðmæti? Sjónar-
mið Brynjólfs má túlka á þennan hátt og er slíkt vissulega ekki úti-
lokað. Það sem máli skiptir er að þeir sem kosið hafa líf lystisemd-
anna og siðleysisins vegna væntanlegs dauða hafa val og verða að gera
það upp við sig hvernig lífi þeir ætla að lifa í ljósi dauðans. Með vali
sínu á lífsstílnum sem hvetur til áts og drykkju vegna dauðans á
rnorgun er vissulega tekin áhætta á timburmönnum, að verða bumbult
af átinu og óglatt af óhófinu.
Hegðun okkar og samskipti við annað fólk getur ekki ráðist ein-
vörðungu af því hvort við lifum framhaldslífi eða ekki. Hversvegna
roðnum við, finnum til skammar og fáum samviskubit? Eru það ekki
ákveðnir þættir í fari mannsins sem áhrif hafa á hegðun burtséð frá
því hvort lífið er eilíft eða örstutt? Roðna ég ekki og skammast mín
vegna þess að líf mitt er að mjög stórum hluta lifað í ljósi þess að ég
bý í samfélagi við annað fólk en ekki vegna hugsanlegs framhaldslífs?
Maðurinn sem liggur á gægjum skammast sín þegar einhver kemur að
honum. Hversvegna? Það er vegna þess að það var einhver sem kom
að honum. Þannig eru mannleg samskipti og siðferði sem er samofið
öllum mannlegum samskiptum burtséð frá trúnni á framhaldslíf.23
Þrátt fyrir að einhverjir vilji eta og drekka óhóflega skömmu fyrir
andlát sitt standa þeir hinir sömu ávallt frammi fyrir þeirri spurningu
hvernig maður fer í gröfina. Sáttur við lífið í heild sinni sem á sér
upphaf og endi? Ef einhver fæst til þess að ígrunda sjálfan sig á þenn-
23
Sjá hér greiningu Jean-Paul Sartres um mannleg samskipti í Being and
Nothingness, þýð. Hazel Barnes. Washington Square Press, 1956.