Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 10

8
Sigríður Þorgeirsdóttir
HUGUR
virðist raunverulega hafa séð á hvaða buxum Gunnar Dal er með þess-
ari bók. Það virðist sem enginn - nema kaupendur - hafi raunverulega
tekið karlinn alvarlega. Kannski er fólk orðið svo vant því að karlar
segi konum hvers eðlis þær eru, að enginn hefur neitt við það að at-
huga. Að minnsta kosti er ég viss um að viðbrögðin hefðu verið önn-
ur og heiftarlegri, ef einhver kvensnift hefði skrifað sambærilegt upp-
eldisrit fyrir pilta „í dag varð ég karf' og síðan hefði hún pípt í útvarp-
inu „Guðmundur er hinn nýi karl!“
Gunnar Dal lýsir í bók sinni eðli kvenna og er þar með bundinn
langri hefð heimspekinga sem hafa fjallað um sama efni. Eins og áður
sagði var það einkum hinn forngríski heimspekingur Aristóteles sem
lagði grunninn að vísindalegum og fræðilegum skilningi okkar á kon-
um og kynjum.2 Hugmyndir um konur og hlutverk þeirra sem hafa
verið ráðandi í sögu kirkjunnar eiga rætur að rekja til kenninga hans,
sem og allar þær hugmyndir um stöðu kvenna og kynbundna hlut-
verkaskiptingu sem hafa mótað samfélagsgerðina, réttarfarið o.s.frv.
Eðlishyggja/Tvíhyggja
En áður en lengra er haldið er vert að geta þess að allar þær kenningar
um konur, sem má rekja til Aristótelesar kallast „eðlishyggjukenning-
ar.“ Aristóteles rekur karleðlið og kveneðlið til líffræðilegs mismunar
kynjanna og því er kynjakenning hans líffræðileg eðlishyggja. Annað
sem er mikilvægt í þessu samhengi er að eðlishyggjukenningar af
þessum toga eru ævinlega tvíhyggjukenningar. Einatt er fjallað um
eðli kvenna í samhengi við tvíhyggju kynjanna. Hvert kyn um sig er
2 Vissulega eiga kenningar Aristótelesar um kynjamismun ættir að rekja til hug-
mynda Platons um hlutverk kvenna og karla. Ég kýs þó að beina sjónum mínum
að kynjakenningu Aristótelesar af eftirfarandi ástæðum: I fyrsta lagi hefur hinn
vísindalegi og fræðilegi grundvöllur kenningarinnar gert hana jafn áhrifamikla og
afdrifaríka og raun ber vitni. I öðru lagi er kynjakenning Platons mótsagnakennd.
Annars vegar aðhyllist hann hefðbundna hlutverkaskiptingu kynjanna á grund-
velli líffræðilegs kynjamismunar, eins og sjá má í VI. og VII. bók Laganna. í hug-
myndum sínunt um fyrirmyndarríkið telur hann hins vegar að jöfn staða kynjanna,
hvað varðar uppeldi, menntun og störf, verði að ríkja í hinni ráðandi stétt vemd-
aranna. Sjá Platon, Ríkið, V. bók, í þýðingu Eyjólfs Kjalars Emilssonar, Hið ísl-
enska bókmenntafélag, 1991. Framúrstefnuhugmyndir af þessu tagi eiga ekki upp
á pallborðið hjá Aristótelesi sem kaus að réttlæta ríkjandi stöðumun kynjanna. Sjá
gagnrýni hans á hinar róttæku hugmyndir Platons t Ríkinu \ riti sínu Stjórnskipunin,
II. bók (1261a-1264b).