Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 153

HUGUR
Brynjólfur Bjarnason um frelsi viljans
151
hann sé annarrar ættar en einhyggja Brynjólfs. Aftur á móti virðist
mér freistandi að bera hugmyndir Brynjólfs saman við hugmyndir
Davidsons. Davidson hefur mál sitt með því að setja fram þrjár kenni-
setningar sem allar eru trúverðugar en virðast ósamrýmanlegar:
(1) Að minnsta kosti sumir sálrænir atburðir eru í gagnvirkum
orsakatengslum við efnislega atburði.
(2) Þar sem orsakatengsl eru, eru Ifka lögmál.
(3) Það em ekki til nein ströng lögmál sem gera kleift að segja fyrir
andlega atburði eða útskýra þá.
Þessar þrjár kennisetningar virðast vera ósamrýmanlegar eins og ég
sagði, þar sem (1) og (2) saman virðast fela í sér að til séu lögmál
sem geri kleift að segja fyrir og skýra andlega atburði. Eigi að síður
telur Davidson að sætta megi allar þrjár kennisetningarnar og að það
geri þessi kenning sem hann kallar ólögbundna einhyggju. Hún er í
sem skemmstu máli sú að einstakir sálrænir atburðir og einstakir
efnislegir atburðir séu eitt og hið sama; til dæmis getur vel verið að
tiltekin hugsun mín um ólögbundna einhyggju núna á þessari stundu
sé sami atburðurinn og tiltekin rafboð í hausnum á mér. Á hinn bóg-
inn eru engin ströng, almenn lögmál af þessu tagi; við getum til
dæmis ekki fullyrt almennt að hugsanir um ólögbundna einhyggju séu
eitt og hið sama og efnislegir atburðir af tilteknu tagi. Sama gildir um
orsakatengslin hér: Vel má vera að þessi hugsun mín áðan eigi sér
efnislega orsök, t.d. einhvern efnislegan atburð í heilanum á mér. En
af þessu leiðir ekki að til séu almenn lögmál sem tengja svona heila-
ferli við svona hugsanir. Hvernig myndi Brynjólfur nú bregðast við
þessu?
Á yfirborðinu að minnsta kosti er eftirfarandi áþekkt hjá Brynjólfi
og Davidson: Það sem við köllum sálrænt og það sem við köllum
efnislegt er eitt og hið sama, en ólíkar lýsingar á því. Og sem meira
er, hvor tveggja er með hugmynd um einhvers konar sjálfstæði hvors
sviðs fyrir sig. Þótt lýsa megi sömu hlutunum frá sjónarhorni hvors
þeirra um sig er bæði hjá Davidson og Brynjólfi gjá á milli þeirra
þannig að sálarlífslýsing á atburði verður ekki þýdd yfir á tungumál
náttúruvísindanna með neinum einföldum hætti. Með orðalagi Brynj-