Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 101

HUGUR
Var Wittgenstein atferlishyggjumaður?
99
ný til að reyna að verjast málfræðilegum misskilningi sem leiðir af
sér leit að hinu ófinnanlega.
í þessum hugleiðingum liggur svarið við upphaflegu spurningunni;
er Wittgenstein atferlissinni? Það að nota upplifun við skýringu á
fyrirbæri um manninn er í beinni andstöðu við skilgreiningu Leaheys
á atferlissinnum sem skýrð var hér að ofan. Kennimörk fyrir því að
eigna öðrum innra ástand er þó ekki eina aðferðin sem Wittgenstein
nefnir. Með því að vísa til ættarmóts hugtaka er einnig hægt að eigna
einhverjum innra ástand. Wittgenstein nefnir sem dæmi um þetta at-
ferli sem fylgir orðræðu, til dæmis við að segja „ég trúi.“ Ef þessari
setningu fylgja ekki ákveðin svipbrigði, látbragð og rómur er hún
merkingarlaus. Þeir heimspekingar sem hvað nákvæmast hafa krufið
texta Wittgensteins, Baker og Hacker (1980), nefna afar merkilegt atr-
iði hvað þetta snertir. Eru þessar tvær aðferðir til að eigna verundum
hugarástand, kennimörk og ættarmót samræmanlegar? Því Wittgen-
stein virðist beita þeim samtímis, t.d. í grein §164 í Rannsóknunum
og bls. 144 í Brúnu bókinni. Kennimörkin eru hrekjanleg, þ.e. ekki er
hægt að samsama þau innra ástandi og því víkur notkun sálfræðilegra
hugtaka á grunni þeirra frá atferlishyggju. Þetta er skoðun Bakers og
Hackers, og þeir eigna Wittgenstein hana líka; en hún er eins og kom-
ið hefur fram, ekki í samræmi við þann skilning sem lagður hefur
verið í atferlishyggju hér.
Greining Bakers og Hackers á því hvernig Wittgenstein notar ættar-
mót hugtaka til þess að eigna verundum hugarástand skilur heldur ekki
skýrt milli hans og atferlissina. Upptalning á þeim ættarmótseinkenn-
um sem fylgja orðræðu sem notuð eru til þess að eigna eða eigna ekki
mælandanum það innra ástand sem orðin gefa til kynna, er atferlislýs-
ing. Og sem slík vel samræmanleg rannsóknum og orðfæri atferlis-
sinna.
Niðurstaða
Grayling, Kenny, Fogelin, Baker og Hacker eru allir sammála um það
að Wittgenstin sé ekki atferlissinni. Undirritaður (og Leahey) verðum
að taka undir það, en. ekki af sömu ástæðu og þeir ofantöldu. Það sem
greinir Wittgenstein frá atferlissinnum er vilji hans til þess að nota
eigin reynslu (upplifun) og annarra til þess að smíða kenningar um