Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 57

HUGUR
Tilraun um styrk
55
meðvitaður um þau andmæli sem hér eru rakin og í kenningu sinni
um lasburða áhangendur kristni má greina tilraun af hans hálfu til að
svara þeim. Eðli málsins samkvæmt kunna svörin að vera reist á
veikum grunni, en hversu sterkar eru stoðir andmælanna?
Poellner kallar til fleiri kristna menn af spjöldum sögunnar. I vitn-
isburði Meister Eckharts og heilagrar Teresu af Avila sér hann ekki
aðeins fjarveru hins meinta heilsubrests, heldur hverfandi áhuga þeirra
á lausn undan hlutskipti sínu. I stuttu máli virðist tilveran ekki vera
hringferð um sáluhjálp í huga þessara þekktu stærða kristinnar frá-
sagnar. Þetta á sérstaklega við um Teresu, en fræg er yfirlýsing hennar
þar sem hún segist elska guð án tillits til refsinga hans eða umbunar.
Líkt og Poellner viðurkennir, getur Meister Eckhart tæplega talist
dæmigerður fulltrúi þessa viðhorfs. En sé Teresa það sem hún er sögð
vera, sé hún hefðbundin, kristin manneskja, er hún hefðbundnari en
Meister Eckhart, svarar Poellner.12 Sem slík er hún lýsandi dæmi um
hefðbundið, kristið viðhorf og þar sem hún skeytir ekki um líf eftir
dauðann, er viðhorf hennar í hrópandi mótsögn við þá kenningu
Nietzsches að allt kristið fólk sé illa skorðað og þrái það eitt að kom-
ast úr erfiðum heimi viðvarandi samkeppni.
Nietzsche lítur parið aftur á móti allt öðrum augum og segir Teresu
jafn mikla undantekningu og Meister Eckhart. I textabroti sem ber
yfirskriftina „Þegar herrarnir gátu einnig orðið þrælar“ ráðleggur hann
okkur að hugsa um Teresu „umkringda hetjulegri eðlishvöt bræðra
sinna. Hér tekur kristni á sig mynd [...] viljastyrks, sem hetjulegur
kíkótismi.“13 Svar Nietzsches við þeim andmælum Poellners að
kristnir menn skeyti ekki allir um sáluhjálp er að þeir sem geri það
ekki heyri til undantekninga, því að þeir séu sterkir einstaklingar
spjallaðir af kristni. En hvernig nær kristni tökum á sterkum einstakl-
ingum? Þar kemur til ást þeirra á háska, svarar Nietzsche. Samkvæmt
túlkun hans finnur kristni ekki aðeins hljómgrunn í huga og hjörtum
lasburða fólks eða því fólki sem finnur sárt fyrir getuleysi sínu í
heiminum og þráir þess vegna sáluhjálp af einhverju tagi, heldur nær
kristni einnig tökum á þeim sterku. Ástæðan liggur þó ekki í þörf
þeirra fyrir sáluhjálp eða viljanum til hennar. Þvert á móti fyrirfinnst
12 Peter Poellner: Nietzsche and Mctaphysics, s. 248.
1 2 Friedrich Nietzsche: Nachlassene Fragmente X0[ 188], KSA, 8. hluti, 2. bindi, s.
235.