Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 66

64
Matthew Rye
HUGUR
byggir á þeirri óhefðbundnu skoðun að tilfinning fyrir sjálfinu geti
verið sjálfsprottin. Þráhyggjan um annan-sem finna má í skrifum jafn
mikilvægra hugsuða og Hegel, Lacan, Irigaray, Scheler, Nancy og
Sartre-er Nietzsche með öllu framandi. Og þetta fullkomna áhugaleysi
Nietzsches á annarleikanum sem undirstöðu sjálfsins, getur fremur tal-
ist mikilvægur þáttur í þeim vitsmunalega arfi sem hann sækir frekar
til Schopenhauers en Hegels.
Frá pólitísku sjónarmiði, dýpkar sjálfhverft gildismat ekki tilfinn-
inguna fyrir samfélagi. Þess sjást heldur engin merki í skrifum
Nietzsches, ólíkt því sem finna má í skrifum þeirra sem benda á nauð-
syn hugsunar um hinn og hvernig sú nauðsyn krefst í senn tilfinning-
ar fyrir samfélagslegri tilvist sem og formgerðar um hana. Jean-Luc
Nancy varpar skýru ljósi á síðarnefnt sjónarmið samfélagslegs mats
þegar hann skrifar: „Hvað er samfélag? Samfélag er ekki samkunda
sem fullskapaðir einstaklingar flykkjast á, heldur eini mögulegi vett-
vangur einstaklingseðlis.“48
Hjá þeim mörgu sem (í anda Hegels) finna sjálfinu stað með viður-
kenningu á hinum, virðast tilteknir siðferðilegir og pólitískir þættir
sigla í kjölfarið: samfélaginu ber að viðhalda þar sem hugsunin um
samfélag kemur á undan hugsuninni um sjálfið. Slíkar hugleiðingar
eru framandi mönnum á borð við Nietzsche og Max Stirner, en báðir
hafna þeir hugmynijinni um samfélagslega tilurð sjálfsins. Hið sjálf-
sprottna sjálf er á endanum grundvallarþáttur í því sem Nietzsche kall-
ar göfgi, þáttur sem aðskilur hann í senn frá Hegel (sem og Nancy og
Lacan) og Kallíklesi: Sjálfið er ekki gagnverkandi heldur sjálfvirkt og
styrkur er ekki einvörðungu bundinn líkamsafli. Þrællinn, eins og
Deleuze minnir á, hættir ekki að vera þræll þótt sigursæll sé.49 Líkt
og Deleuze, viðurkennir Poellner einnig að Nietzsche skilgreini ekki
styrk einstaklings út frá gefnum árangri hans í valdabaráttu.501 túlkun
sem þessari má því sjá hvernig umræða Nietzsches um göfgi and-
spænis styrk geti kallast djúpstæð fágun á því viðhorfi sem byggir á
48 J.-L. Nancy: The Birth to Presence, ritstj. Werner Hamacher og David E.
Wellbery, þýð. Brian Holmes o.fl., Stanford University Press, Stanford, 1993,
s.153.
40 Sjá bók Gilles Deleuze: Nietzsche and Philosophy, (Nietzsche et la Philosophie,
1983), þýð. Hugh Tomlinson, Athelone Press, 1990, s. 59.
<i<) Peter Poellner: Nietzsche and Metaphysics, s. 53.