Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 164

162
Jóhann Bjömsson
HUGUR
Líf þess sem staðhæfir að allt sé hégómi eins og predikarinn gerði,
hlýtur samkvæmt heimspeki Brynjólfs að fela í sér skeytingarleysi
um allt siðgæði. Er það mér einhvers virði í tilgangslausu lífi að rétta
náunganum hjálparhönd?
Existensíalisminn er hér á öndverðum meiði. Lífið hefur engan
hlutlægan tilgang sem einhversstaðar er falinn fyrir mannlegu vitund-
arlífi eins og Brynjólfur heldur fram. Það er engin sérstök ástæða fyrir
því að mennirnir fæðast í þennan heim og það er heldur engin ástæða
að þeir deyji og hverfi úr honum aftur. Svona er lífið að mati exist-
ensíalistanna Camus og Sartres. Þar sem Brynjólfur heldur því fram
að allir menn trúi á ódauðleikann annaðhvort á meðvitaðan hátt eða
dulinn þá má velta því upp hvort þessi trú manna, dulin eða ódulin, á
framhaldslíf sé nokkuð annað en von um eilíft líf sem endurspeglar
óttann við dauðann.
Eilífðarþráin og óttinn við dauðann
Þráin eftir því að lifa eilíflega er mjög svo rík í vitundarlífi margra.
En hvort sem framhaldslíf er hlutskipti mannanna eða ekki þá liggur
það ljóst fyrir að maðurinn er dauðleg vera. Sérhver einstaklingur þarf
fyrr eða síðar að hverfa úr þessu jarðríki. Sérhver einstaklingur er strax
við fæðingu nógu gamall til þess að deyja og það sem meira er, á
unga aldri veit hann vel af þeirri staðreynd.20 Hvernig bregðast menn
við því að þurfa dag nokkurn að deyja? Brynjólfur Bjarnason tók smá-
sögu eftir Sartre, Múrinn, sem dæmi um viðbrögð manns sem dæmd-
ur hefur verið til dauða.21 Sögupersónan trúir ekki á líf eftir dauðann
og sér því fyrir sér algjör endalok lífs síns. Saga þessi segir Brynjólfur
að sé „einhver skeleggustu rök“ sem hann hefur séð gegn heimspeki
Sartres.22 Ástæðan fyrir því er sú að eftir að dauðadómur hefur verið
kveðinn upp, finnst honum sem ekkert skipti máli og að ekkert hafi í
raun og veru skipt máli og að líf hans var í raun löngu lokið áður en
aftakan átti að fara fram. Það mætti ímynda sér sögupersónu þessa
20 Martin Heidegger: Being and Time, þýð. John MacQuarrie og Edward Robinson.
Harper & Row, 1962. Bls. 289.
2 1 Jean-Paul Sartre: Le Mur. Gallimard, 1939.
22 Brynjólfur Bjarnason: Á mörkutn mannlegrarþekkingar. Heimskringla, 1965. Bls.
235.