Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 100
98
Karl Ægir Karlsson
HUGUR
geri ekki þennan greinarmun.22 Það sem er ekki í anda atferlishyggju
er að hann neitar að samsama skilninginn og það atferli sem hann
skilgreinist af. Afstaða Skinners er áþekk. Hann segir að skilningur
felist í þekkingu á þeim kringumstæðum sem stjórna réttu svari við
áreitum. Hann samsamar skilningi alls ekki við atferlið sem hann
þekkist af og telur að einhver sem skilur geti framið óviðeigandi
atferli. Ennfremur nefnir hann að skilningur geti þýtt ólíka hluti svo
sem að geta endurtekið, að þekkja ástæður (e. reasons), að þekkja að-
stæður og að skilningur geti dýpkað. Notkun Skinners á setningunum
„ég skil“ og „hann skilur“ er ekki í andstöðu við það notkunarsvið
sem Wittgenstein ætlar þeim.
Kennimörk23 Wittgensteins fyrir notkun hugtaka eins og sársauka
(eða skilnings) hafa verið mikið rædd. Hann telur ákveðið atferli
ásamt skilningi okkar á orðinu sársauki réttlæta notkun þess í mál-
samfélagi. Afstaða hans er hvorki samhljóða þeim atferlissinnum sem
samsama sársauka-atferli við sársauka né heldur þeim sem telja atferlið
aðeins vera einkenni fyrir eitthvað innra sem orsakar það. I bók sinni
Wittgenstein kallar Grayling þessa tvo póla afleiðslu- og aðleiðslu-
aðferðir við notkun hugtaka.24 Grayling gerir því skóna að fyrri hug-
myndin sé beintengd atferlishygju en sú seinni ekki. Það er að sjálf-
sögðu einföldun, en Grayling hefur sér til málsbóta að í inngangi
bókarinnar segir að henni sé ætlað að skýra afstöðu Wittgensteins
fyrir þeim er engan grunn hafa í heimspeki. Einfaldanir hljóta að henta
til þess. Hugmynd Wittgensteins um hvernig og hvenær það er rétt að
eigna einhverjum sársauka er mitt á milli þessara tveggja póla. Það að
eigna einhverjum sársauka er hluti af tungumáli því sem menn nota.
Við að læra að nota orðið sársauki, nota menn það ennfremur til að
bera kennsl á, upplifa og tala um sársauka (Grayling, 1996; Wittgen-
stein, 1953/1994, §300-§304). í grein §304 segir Wittgenstein um
skynhrifin af sársauka (sársauki er dæmi, þetta gildir um sálræn hug-
tök): „Þau eru ekki eitthvað, en þau eru ekki ekkert heldur.“25 Enn á
22 Early Big Typescript, bls. 310. Sjá í: Baker, G. P. & Hacker, P. M. S. (1980)
Wittgenstein, Understanding and Meaning. Oxford: Basil Blackwell. Bls. 637.
22 Enska: criteria.
24 Grayling, A. C. (1996) Wittgenstein. Oxford: Oxford University Press.
2 5 Enska: It is not something, but it is not nothing either.