Hugur - 01.01.2000, Blaðsíða 72

70
Ólafur Páll Jónsson
HUGUR
Önnur vinsæl andmæli, og líklega þær hugmyndir sem Wittgen-
stein sjálfur hafði hvað mest á hornum sér, byggja á vísun til mynda í
huganum. Þessi andmæli mætti kalla einfalda raunhyggju. Kenningin
er þá sú að orð þiggi merkingu sína af þeim hugarmyndum sem við
tengjum við þau; orðið „rauður“ rnerkir það sem það merkir vegna
þess að við höfum rauða mynd í huganum og við höfum ákveðið að
tengja þessa mynd orðinu „rauður.“ Ég ætla ekki að rekja þessi and-
mæli frekar að sinni, en í þriðja hluta mun ég koma að þeim aftur og
leiða í ljós hvers vegna Kripkenstein hafnar slíkri raunhyggju.
II Vísandi staðreyndir3
Hver er kjarninn í röksemdafærslu Kripkes? Margir telja að kenning
hans sé að staðreyndir sem ákvarði merkingu séu vísandi en ekki lýs-
andi.4 Menn bæta gjarnan við að ekki sé mögulegt að gera grein fyrir
vísandi staðreyndum með einberum lýsingum. Samkvæmt þessum
skilningi myndi kjarninn í máli Kripkes byrja eitthvað á þessa leið:
(A) Af staðreyndum sem ákvarða umtak tiltekinnar umsagnar má
leiða gildisdóma um notkun hennar.
Þetta er sakleysisleg fullyrðing. Umsögnin „rauður“ á við um hlut ef
og aðeins ef hann ér rauður. Af þessu leiðir að ég nota umsögnina
„rauður“ rétt hafi ég hana um rauða hluti en ranglega hafi ég hana
t.a.m. um bláa hluti. Af þeirri staðreynd að umsögnin hefur ákveðna
merkingu má leiða gildisdóma um notkun mína á umsögninni.
Til að kveða hneigðakenninguna í kútinn þarf einungis tvær auka-
forsendur.
(B) Staðreyndir um hneigðir em lýsandi.
(C) Af lýsandi staðreyndum leiðir enga gildisdóma.
Nature and Role in Nature (T. Crane, ritstj., London, 1996). Mér virðist að C. B.
Martin leggi til að dóma um hneigðir skuli fara með ekki ósvipað og Mikael M.
Karlsson fer með venjustaðhæfingar (normic statements) í grein sinni „Mein-
bugur á rökleiðslu frá alhæfum forskriftum til sérhæfra," í Hug, 6. ári 1994.
•7
Kaflar II og III byggja að verulegu leyti á grein José Zalabardo, „Kripke’s
Normativity Argument," Canadian Journal of Philosophy, vol. no. 4 1997.
4 Á ensku heitir þelta að staðreyndir um merkingu séu normative en ekki descript-
ive.