Læknablaðið - 15.09.2000, Síða 28

FRÆÐIGREINAR / LÍFFÆRAFLUTNINGAR
r
Figure 1. Etiology of end-
stage renal disease (ESRD)
in the Nordic countries.
Incidence per million
population peryear 1992-
1996.
GN = glomerulonephritis
IN = interstitial nephritis
PKD = polycystic kidney
disease
NS = nephrosclerosis
DN = diabetic nephropathy
Other = other diseases
Unkn. = unknown.
With permission (9):
© The Icelandic Medical
Journal.
All rights reserved.
álita fyrir nýraígræðslu óháð undirliggjandi
sjúkdómi. Algengustu orsakir lokastigsnýrnabilunar
á Vesturlöndum eru sykursýkinýrnamein, gaukla-
bólga og háþrýstingsnýrnahersli. Hlutdeild sykur-
sýkinýrnameins hefur aukist mjög á undanförnum
árum, einkum í Bandaríkjunum þar sem það er orsök
lokastigsnýrnabilunar hjá um 40% sjúklinga (7).
Orsakir lokastigsnýrnabilunar á Norðurlöndum á
árunum 1992-1996 eru sýndar á mynd 1 (9).
Frábendingar nýraígræðslu
Helstu frábendingar nýraígræðslu tengjast ígræðslu-
aðgerðinni og þeirri ónæmisbælandi meðferð sem
fylgir í kjölfarið (tafla I). Eins og gefur að skilja eru
ómeðhöndlaður illkynja sjúkdómur eða virk sýking
algerar frábendingar fyrir nýraígræðslu. Ennfremur
alvarlegir sjúkdómar í öðrum líffærum sem takmarka
lífshorfur. Vegna álags sem fylgir svæfingu og
skurðaðgerð geta alvarlegir hjarta- og æðasjúkdómar
og lungnasjúkdómar verið frábending. Loks eru
alvarlegar geðraskanir og vímuefnamisnotkun
frábending, einkum þar sem meðferðarheldni slíkra
einstaklinga er oft ábótavant. Engin aldursmörk eru
sett fyrir nýraígræðslu en mikilvægt er að huga vel að
almennu heilsufari og færni við val á sjúklingum sem
Table I. Contraindications to renal transplantation.
Absolute
- active infection
- recent or metastatic malignancy
- poorly controlled psychosis
- active substance abuse
Relative
- severe cardiac or pulmonary disease
- poor general condition
- advanced age
- proven medical non-compliance
eru eldri en 60 ára. Á síðustu árum hafa nýru verið
grædd í eldri einstaklinga með góðum árangri og
hefur nýleg rannsókn sýnt að lifun sjúklinga 60-74 ára
er marktækt betri eftir ígræðslu heldur en hjá þeim
sem eru í skilun (4,10). Skortur á nýrum til ígræðslu
leiðir þó oft til þess að elstu einstaklingunum er
hafnað.
Val og undirbúningur þega
Væntanlegur nýraþegi þarf að gangast undir ítarlegar
rannsóknir til að meta hvort hann sé hæfur til að
gangast undir nýraígræðslu. Einkum er mikilvægt að
útiloka þær frábendingar sem greint er frá hér að
framan. Þá þarf að huga að tæknilegum þáttum sem
lúta að ígræðsluaðgerðinni. Tryggja þarf að ástand
slagæða þegans sé nægilega gott til að unnt sé að
tengja æðar nýragræðlingsins. Ennfremur er
rannsókn á ástandi neðri þvagvega nauðsynleg hjá
mörgum sjúklingum, einkum til mats á starfhæfni
þvagblöðrunnar og til að útiloka bakflæði upp í
þvagleiðara. Ef um er að ræða alvarlegt bakflæði
með endurteknum sýkingum getur þurft að fjarlægja
annað eða bæði nýrun fyrir ígræðslu. Blöðrunýru
þarf stundum að fjarlægja vegna mikillar fyrirferðar
eða endurtekinna sýkinga. Loks eru nýru stöku
sinnum fjarlægð vegna illviðráðanlegs háþrýstings.
Greining sjúkdómsins sem leiddi til nýrnabilunar er
mikilvæg vegna tilhneigingar ákveðinna sjúkdóma til
að birtast á ný í græðlingnum (11).
Nýragjafar
Nýru til ígræðslu fást bæði úr látnum og lifandi
einstaklingum. Nýru frá látnum gjöfum hafa víðast
hvar verið í meiri hluta en þau fást úr einstaklingum
sem deyja heiladauða, oftast af völdum slysa. Biðtími
eftir slíkum nýrum hefur stöðugt verið að lengjast og
er nú víðast um eða yfir tvö ár. Lifandi gjafar eru
oftast náskyldir þeganum, það er foreldrar, systkini
eða jafnvel börn, en á síðustu árum hefur færst í vöxt
að græða í nýru úr óskyldum en tengdum einstak-
lingum, oftast mökum. Notkun lifandi gjafa er mjög
mismunandi milli þjóða og eru þeir um 30-40% þar
sem best gerist (7,8). Helstu kostir við ígræðslu nýrna
úr lifandi gjöfum eru að hægt er að tímasetja
aðgerðina auk þess sem sjúklingar geta stundum
komist hjá skilunarmeðferð. Þá er minni hætta á
höfnun auk þess sem lifun sjúklings og græðlings er
talsvert betri en eftir ígræðslu nýra úr látnum gjafa.
Lifandi nýragjafar þurfa að gangast undir ítarlegar
rannsóknir áður en tekin er ákvörðun um hæfni
þeirra. Við valið er þess gætt að engir nýrnasjúk-
dómar séu til staðar og að nýrnastarfsemi sé
algjörlega eðlileg. Einnig er mikilvægt að útiloka
sjúkdóma sem auka áhættu samfara skurðaðgerð og
ganga verður úr skugga um að ákvörðunin að gefa
nýra sé tekin af einlægum ásetningi. Ef völ er á fleiri
en einum gjafa, þá er oftast valinn sá sem hefur mest
572
Læknablaðið 2000/86