Þjóðmál - 01.06.2010, Blaðsíða 105

Þjóðmál SUmAR 2010 103
ráða úrslitum nokkurs máls . Því að ef deila risi
í tíu manna hóp um eitthvert málefni, þannig
að níu væru á móti einum, þá væri það hin
heimskulegasta og ógeðslegasta firra að ákveða
með lögum, að þeir níu hefðu á réttu máli að
standa . (Sbr . Latter­Day Pamphlets, Shill . Ed .,
bls . 202) . Enda er ekki nokkur minnsta ástæða
til að halda, að níu menn viti eða vilji betur
en einn .
En slíkar raddir létu menn lengi sem vind um
eyrun þjóta . Vér Íslendingar megum minnast
þess, hvílíkan fögnuð endurreisn alþingis vakti
hér á landi, enda runnu hér sem víðar fornar
minningar og nýjar frelsishugsjónir saman í
einn farveg . Þá kvað Jónas:
Ríða skulu rekkar,
ráðum land byggja,
fólkdjarfir firðar
til fundar sækja,
snarorðir snillingar
að stefnu sitja,
þjóðkjörin prúðmenni
þingstein um á .
Ég býst við, að þetta erindi veki nú kynlegar
og blendnar tilfinningar í brjósti hvers einasta
hugsandi Íslendings . Því að nú er öldin önn­
ur . Nú yrkir höfuðskáld lands ins [Einar Bene­
diktsson] slík kvæði sem „Djöfladans“ og „Fróð ­
ár hirð“ – og hlýtur lof og aðdáun fyrir! Að vísu
kunna menn að hugga sig við, að þessi kvæði
séu full af öfgum og ýkjum og sýni eigi sann­
ar myndir úr stjórnmálalífi Íslendinga . En þó er
sannast að segja, að nú er sami óðurinn þulinn
um þvera og endilanga álfuna: að þingræðið sé
komið að gjald þrotum, að það sé dauðadæmt,
nema ef takast kynni að kveða niður hinar
mörgu og skaðvænlegu óheillafylgjur þess, sem
allsstaðar hafa gert vart við sig . Tvær stór þjóðir
álfunnar, Rússar og Ítalir, hafa þegar hafnað
þingræðinu gersamlega, – að minnsta kosti
um stunda sakir . Viðlíka tilraunir hafa og verið
gerðar bæði á Grikklandi og Spáni . Og ekki er
það neitt leyndarmál, að í raun og veru er nú
einnig að mestu leyti úti um þingræðið í sjálfu
heimalandi þess, Englandi . Enska stjórnin
hefir á síðustu áratugum strokið taumana úr
höndum þingsins, enda komst merkur enskur
stjórnmálamaður svo að orði fyrir allmörgum
árum, að parlamentið mætti nú fremur heita
málfundafélag (a debating club) heldur en lög­
gjafarþing .
Frá því verður eigi greint í stuttu máli, hvað menn finna þingræðinu til for áttu,
því að tala sakargiftanna er legio . Þær eru
vitanlega ekki allar jafnþungar á metun um,
því að óvinsældir l öggjafarþinganna eru nú
orðnar svo miklar, að menn gæta oft ekki hófs
í ritum og ræðum um þau . En það höfuðatriði
mun þó flestum koma saman um, að þingin
séu afarilla fallin til fjár forráða, bæði vegna
þess, að þingmenn skorti yfirleitt nauðsynlega
þekkingu á fjár mál um, og þó ekki síður vegna
hins, að eig in hagsmunahvatir stjórni allt of oft
gerð um þeirra . Þó að þingmenn irnir séu sjálfir
heiðarlegir menn, þá eigi þeir allir kjósendur
og flestir heilan hóp vina og vandamanna, sem
maka krókinn eftir því, sem föng eru til . Þess
vegna tekst fæstum þingmönnum að vera al veg
hrein ir um hendurnar til lengdar, þótt þeir stingi
ekki einum einasta rangfengnum eyri í sinn
eigin vasa . – Ekki stendur mönnum þó síður
stuggur af þeirri pólitísku bardagaaðferð, sem
nú tíðkast í flestum þingræðislöndum . Stjórn­
mála menn irnir láta sér allt að vopni verða . Við
kjós endur sína beita þeir ógeðslegum fag ur gala,
andstæðinga sína ofsækja þeir og hundbeita á
allar lundir, en lygar og mút ur ráða oft úrslitum
mála, bæði innan þings og utan . Þessi pólitíska
spilling eitrar svo and rúmsloftið í þjóðfélögum
álfunnar, að þeim er voði búinn . – Þá telja og
flestir vitrir menn hinn mesta ófagnað að hinni
hófl ausu lagasmíð þinganna . Þau rembast flest
eða öll eins og rjúpa við staur að unga út nýjum
lögum, sem færri eru þörf en óþörf og hafa
vitanlega margvíslegan tilkostnað og vafstur í
för með sér, bæði beinlínis og óbeinlínis . Vinnu­
aðferðir þinganna eru og oft mjög ískyggi legar,
málunum hroðað af eftir því sem bezt vill
verkast og málalok oft undir tilviljun komin .
– Þingin virðast og allsstaðar hafa ríka til hneig­
ingu til þess að seilast út fyrir verksvið sitt . Þau
sletta sér fram í umboðsstjórnina, skifta sér