Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 63

Ritdómar
Bókarýni
Askólasafni: handbók /
Kristín Unnsteinsdóttir
og Ragnhildur Helgadóttir;
teikningar Anna Cynthia
Leplar. - Reykjavík ; Mál og
menning, 1993. - 106 s.
í formála segir að bók-
inni sé ætlað að vera hand-
bók um skólasöfn í grunn-
skóla, en ekkert hafi verið
skrifað á íslensku um skipu-
lag og innra starf skólasafna
síðan bók Huldu Asgríms-
dóttur, Skólasafhið: megin-
hjálpartœkið í skólastarfinu
kom út 1979. Fram kemur að Kennarasamband íslands og
Þróunarsjóður Æfmgadeildar Kennaraháskóla íslands
veittu styrk til verksins, en höfundar hafa starfað við Æf-
ingadeildina um árabil.
I fyrsta kafla bókarinnar er hlutverk skólasafna útskýrt
og skilgreint m.a. út frá lögum um grunnskóla frá 1991,
auk þess sem ýmsar hugleiðingar höfunda eru settar á blað.
Ef borið er saman við bók Huldu, þá finnst mér vanta nán-
ari skilgreiningar á því hvað skólasafn er. Til eru margar er-
lendar skilgreiningar á hlutverki skólasafna og hefði verið
gaman að sjá einhverjar þeirra bornar saman, eða að höf-
undar reyndu sjálfar að skilgreina skólasafnið. En það er ef
til vill fyrir utan efnissvið þessarar bókar, henni er ekki
ætlað að vera fræðileg greining á skólasöfnun.
Saga bókasafna í íslenskum barnaskólum er rakin í öðr-
um kafla. Þetta er ágætt yfirlit fram að því að fræðsluyfir-
völd í Reykjavík riðu á vaðið og settu reglur um bókasöfn í
skólum borgarinnar árið 1970. Það sem eftir er kaflans er
fjallað um þau lög og reglugerðir sem skólasöfn hafa starf-
að eftir frá þeim tíma. Allt of miklu plássi er eytt í að gera
grein fyrir úreltum reglum og lögum, sem hafa verið num-
in úr gildi, t.d. grunnskólalögunum frá 1974, en minna
fjallað um þau lög sem eru í gildi nú. Fyrst verið er að rekja
sögu skólasafna á annað borð sakna ég þess, að ekki er að
öðru leyti gerð nein grein fyrir þróun mála eftir 1970. Það
hafa verið gerðar kannanir um þessi mál, t.d. lét Félag
skólastjóra og yfirkennara gera könnun á aðbúnaði í skól-
um 1981 og Sigrún Klara Hannesdóttir gerði könnun á
stöðu og starfsemi skólasafna í grunnskólum og framhalds-
skólum árið 1989. Auk þess er til mikið af tölfræðilegum
upplýsingum um starfsemi skólasafna hjá bókafulltrúa rík-
isins og hjá Skólasafnamiðstöð Reykjavíkurborgar.
í þriðja kafla bókarinnar er rætt um safnkost á skóla-
safni. Varðandi magn er bent á grunnskólalögin frá 1974,
en hvað segir í lögunum frá 1991? Þá er einnig rætt um
hvernig safnkosturinn skuli samsettur og hvaða hjálpartæki
séu við höndina, þegar velja á efni. Ekki er gerð nein grein
fyrir hvernig meta skuli það efni sem keypt er, ekki sett upp
nein gagnrýni eða viðmiðun, aðeins að miðað sé við að
gögnin eigi að nota á skólasafni.
í fjórða kaflanum „Nám og kennsla á skólasafni“, sem
er lengsti kafli bókarinnar eru settar fram margar góðar
hugmyndir um starf á skólasafni. Fjallað er um útlán, lest-
ur barna- og unglingabóka, safnkennslu, heimildavinnu og
nýsitæki og gögn. Eg er sammála höfundum um að safn-
kennsla sé eitt mikilvægasta starf skólasafnvarðarins og þá /
hvaða mynd sem er. í ,,Viðauka“ aftarlega í bókinni er rætt
um gerð námsskráa fyrir einstaka skóla eða sérstaka þætti
skólastarfs og þar er prentuð sem sýnishorn Námsskrá
Skólasafhs Æfngaskólans 1992-1993. Slíkar námsskrár geta
verið breytilegar frá einum skóla til annars og frá ári til árs.
Bæði í grunn- og framhaldsskólum er misjafnlega að þessu
staðið og víða er ekki um neina slíka stefnumörkun að
ræða. Það er athugunarefni hvort ekki ætti að taka fastar á
þessum þætti. Sem bókavörður í skólasafni á framhalds-
skólastigi finn ég oft, hvað nemendur koma illa undirbún-
ir úr grunnskólanum og að enginn tími er sérstaklega ætl-
aður í safnkennslu á framhaldsskólastiginu.
Hins vegar er ég ósammála höfundum um að skólasafn-
vörður eigi endilega að sjá um sögustundir. Það á hann alls
ekki að gera nema hann hafi gaman afþví. Annars er miklu
betra að fá einhvern annan til þess, t.d. rithöfunda eða aðra
sem áhuga hafa. I þessum kafla er rætt nokkuð um samnýt-
ingu efnis á milli skóla og á þessum niðurskurðartímum er
nauðsynlegt að skólasafnverðir hugi að þeim þætti í ríkara
mæli.
í upphafi 5. kafla undir fyrirsögninni „Skilgreining“
stendur: „í þessu riti er starfsheitið skólasafnskennari not-
að yfir starfsmann á skólasafni í grunnskóla“ (s. 75). Einnig
er vísað til þess að starfsheitin skólabókavörður og skóla-
safnvörður séu einnig í notkun. Þessar nafngiftir hafa verið
nokkuð á reiki, bókasafnsfræðingar hafa ekki viljað kalla sig
kennara og kennararnir hafa ekki viljað hafa neitt bókasafn
í sínu starfsheiti. Hins vegar eru allir sammála um að nota
orðið skólasafn, enda er það stutt og þjált. Mér leiðist þetta
orð, skólasafnskennari, það er útúrsnúningur og ekkert
annað. Skólasafnvörður er ekki heldur gott og auglýsi ég
hér með eftir einhverju betra orði.
Eitt og annað finnst mér vanta í þessa bók. Hún miðast
að miklu leyti við aðstæður eins og þær eru í Reykjavík og
á Reykjanesi en aðstæðum á landsbyggðinni, þar sem flest-
ir skólar eru litlir og skólasafnamiðstöðvar ekki til, eru gerð
ákaflega lítil skil.
Það vantar umfjöllun t.d. um starfsmannahandbók, sem
getur verið mjög þægilegt hjálpartæki og yfirlýsing
UNESCO um skólasöfn er ekki prentuð í bókinni og er að
engu getið. Aftast er heimildaskrá og er henni skipt eftir
köflum og sumsstaðar bent á stuðningsrit varðandi efnið.
Þar eru margar ágætar tilvísanir sem gætu komið starfandi
skólasafnvörðum að gagni. En í sumum tilfellum eru
stuðningsritin orðin alltof gömul og full ástæða er til að
sleppa ritum sem eru orðin um og yfir 20 ára gömul. Það
hefur margt nýtt komið út á undanförnum árum, auk þess
sem það er nánast ómögulegt að kaupa þetta gamlar bækur
þó að þær væru sígildar í fræðunum.
Bókin er pappírskilja í litlu broti og Ietrið er of smátt.
Framan við hvern kafla er skemmtileg mynd eftir Önnu
Cynthiu Leplar og auk þess litlar myndir, en engar skýring-
armyndir eru í bókinni og hefði þó verið af nógu að taka.
Atriðisorðaskrá er engin, en efnisyfirlit mjög skýrt og grein-
argott. Við yfirlestur fann ég eina prentvillu á bls. 83, útán
Bókasafhið 18. árg. 1994 63
Á SKÓLA-
SAFNI