Vísir - 24.12.1941, Blaðsíða 35

JÓLABLAÐ VÍSIS
35
MTO^ CHEKBOV:
ÞAÐ var að liausllagi seinl
um kvöld og löngu dimmt
orðið. Bankastjórinn gamli geklc
um gólf í lesslofu sinni og yar
mikið niðri fyrir. Hann var að
lnigsa um boð, er liann liafði
inni að haustlagi fyrir fimmtán
árum. Meðal geslanna voru
margir vel gefnir menn og voru
rædd af kappi merk mál, sem
á döfinni voru. Líflátshegningar
voru eitt umræðuefnið. Flestir
gestanna, en meðal þeirra voru
nokkrir menntamenn og hlaða-
menn, lýstu yfir því, að þeir
væri andvígir líflátshegningum.
Þeir kölluðu þá hegningarað-
ferð úrelta, ósamhoðna kristi-
legu þjóðfélagi og sögðu, að
hún hæri menningarleysi vitni.
Nokkurir gestanna voru þeirr-
ar skoðunar, að í stað lífláts-
liegninga ætti að koma ævilangt
fangelsi.
„Eg er ykkur ósammála,“
sagði húsráðandi. „Eg hefi að
vísu hvorki verið dæmdur í ævi-
langt fangelsi eða til lífláts, en
eg verð að líta svo á, að það sé
siðmenningarlegra og mannúð-
legra að dæma menn til lífláts-
liegningar en í ævilangt fang-
elsi. Þegar menn eru teknir af
lífi, deyja þeir þegar í stað. Þeg-
ar þeir eru dæmdir i ævilangt
fangelsi, er kvalið lir þeim lifið
á löngum tima. Hvor böðullinn
er mannúðlegri, sem drepur á
augahragði, eða hinn, sem kvel-
ur úr mönnum lífið á mörgum
árum?“
„Hvorttveggja er jafn ósið-
legt,“ sagði einn gestanna, „því
að tilgangurinn er hinn sami:
Að svipla.menn lífi. Ríkið getur
ekki tekið sér guðlegt vald. Það
hefir ekki rétt til þess að svifta
menn því, sem það getur ekki
gefið mönnum á ný.“
Meðal gestanna var lögfræð-
ingur, ungur maður, um 25 ára
að aldri. Menn spurðu um álit
lians og hann svaraði:
„Hvorttveggja liegningarað-
ferðin er jafn ósiðleg, en ef eg
mætti velja, mundi eg hiklaust
kjósa ævilangt fangelsi, því að
það er vissulega hetra að lifa —
einhvern veginn - heldur en
að glata lífinu.“
Nú fór að liitna i kolunum.
Bankastjórinn, sem þá var á
bezla aldri og all-heitlyndur,
sneri sér að lögfræðingnum,
liarði i borðið og sagði:
„Það er lýgi. Eg þori að veðja
við yður 2 milljónum, að þér
munduð ekki þrauka i fanga-
klefa í fimm ár.“
Anton Chekhov.
„Ef yður er alvara,“ sagði
lögfræðingurinn, „skal eg veðja
um, að eg skal þrauka i fanga-
klefa — ekki i 5 ár — lieldur
15.“
„Fimmtán! Gotl og vel!“ kall-
aði hankastjórinn. „Ilerrar min-
ir, eg veðja tveimur milljón-
um.“
„Gott og vel. Þér leggið fram
2 milljónir. Eg frelsi mitt.“
Þannig har það til, að þetta
tryllingslega, fj arstæðukennda
veðmál kom lil sögunnar. —
Bankastjórinn, sem þá var svo
auðugur, að hann vissi ekki aura
sinna tal, þekkti aðeins meðlæti
og var duttlungafullur mjög,
vár i sjöunda himni. Er setið
var undir horðum, sagði liann í
gáska við lögfræðinginn:
„Ilugsið yður nú um, piltur
minn, áður en of seint er. Mig
munar elckert um tvær mill-
jónir, en 3 eða 4 ár ævi yðar
verða yður gagnslaus. Eg segi
3 eða 4, þvi að þér þraukið ald-
rei lengur. Og gleymið þvi ekki,
óhamingjusami maður, að þetta
verður yður miklu þungbærara
en ella, vegna þess að þér farið
i fangelsi af frjálsum vilja. Með-
vitundin um, að þér getið öðlast
frelSið á ný livenær sem þér
óskið þess, mun eitra líf yðar
i fangaklefanum. Eg aumka
yður.“ — —
„Af hverju stakk eg upp á
þessu veðmáli? Hvað gat golt
al’ því leitt? Lögfræðingúrinn
glataði 15 heztu árum ævi sinn-
ar og' eg tveimur milljónum.
Ber þetta þann árangur, að
menn sannfærist um, að lífláts-
hegningar séu verri eða hetri
en ævilangt fangelsi? Nei, nei,
þetta var erkivitleysa. Kenjar
manns, sem líafði allt, sem liann
gat óskað sér, að því er mig
snerti, en fjárgræðgi ein hvatti
iogiræðinginn til að taka veð-
málinu.“
Bankastjórinn minntist einn-
ig þess, sem gerðist að kvöld-
boðinu loknu. Það var ákveðið,
að lögfræðingurinn skyldi liafð-
ur i haldi við stranga gæzlu í
garðálmu húss bankastjórans.
Lögfræðingurinn mátti aldrei
fara úl úr klefa sinum, ekki sjá
nokkurn mann eða heyra mann-
lega rödd, og hann mátti ekki
taka á móti hréfum eða hlöð-
um.
Hinsvegar var honum leyft
að hafa hjá sér hljóðfæri, lesa
hækur og skrifa hréf. Vín gat
liann fengið og tóhak. llin einu
mök, sem honuni voru leyfð við
aðra menn voru þau, að hann
mátti gefa til kynna, ef liann
vantaði vín, hækur, nótur eða
annað, sem leyít var, með því
að rétta miða með áletraðri ósk
sinni, út um glugga, sem settur
var á klefa lians í þessu skyni.
En hann mátti ekki ávarpa
nokkurn mann. í samkomulag-
inu voru ýms ákvæði til örygg-
is því, að fanginn væri algerlega
einangraður. Einnig var tekið
frarn, að lögfræðingnum væri
skylt að vera i fangelsi frá kl.
12 þ. 14. nóv. 1870 til kl. 12 á
miðnætti þ. 14. nóv. 1885. Ef
liann gerði nokkura tilraun lil
að hrjóta ákvæði samkomu-
lagsins, eða tilraun lil að flýja,
þótt það væri rétt áður en samn-
ingstímabilið væri úl runnið,
skyldi hankastjórinn leystur
frá því, að greiða milljónirnar
tvær.
Fyrsta árið sárleiddist fang-
anum, að því er ráða mátti af
liinum stuttu orðsendingum
lians. Ilann sat dag og nótt að
kalla við slaghörpuna og þeir,
sem á ferli voru í grenndinni
stöldruðu við, er ómarnir hár-
ust til þeirra. Hann neytti livorki
víns eða tóhaks. „Vínið“, skrif-
aði liann, „vekur þrár, og þeim
má líkja við fjandmenn fang-
ans. Aulc þess er ekkert til leið-
inlegra en að sitja einn yfir
góðu víni.“ Fyrsta árið fékk
fanginn veigalitlar, en skemmti-
legar liækur lil lesturs, ástarsög-
ur og afhrota, skopsögur og
gleðileikrit.
En er ár var liðið lék fang-
inn aldrei á hljóðfærið og liann
bað nú um rit sígildra höfunda.
I IB
LIII
Svo leið og beið. Fimmta árið
lék hann á hljóðfæri endrum og
eins og bað um vín. Þeir, sem
gerzt þóttust vita, sögðu, að
hann mundi lítið hafa gert þetla
ár, nema liggja á heði sinum,
eta og drekka. Hann geispaði
iðulega og talaði nöldurslega
við sjálfan sig. Bóklestur stund-
aði hann ekki. Stöku sinnum
settist hann niður og tók sér
penna i hönd, einkaniega á
kvöldin. Hann sat lengi við
skriftir fram eftir nóttu. Og svo
reif liann hlöðin i tætlur. Á
stundum grét hann.
Síðara misseri sjötta ársins
fór hann að leggja stund á
tungumálanám af miklu kappi.
Hann las einnig ril heimspeki-
legs efnis og sagnfræðileg rit.
Var kapp hans svo mikið, að
bankastjórinn hafði vart við að
útvega lionum bækur um þessi
efni. Næstu fjögur ár keypti
hann handa lionum 600 bindi.
Eitt sinn, á þessu tímabili, fékk
bankastjórinn svo hljóðandi
bréf frá fanganum:
„Kæri fangavörður!
Eg hefi skrifað þrjár linur á
sex tungumálum. Berið það,
sem eg hefi skrifað, undir mál-
fræðinga. Ef þeir finna enga
villu i þeim, óska eg þess, að
skoti verði lileypt af í garðin-
um. Eg mun þá sannfærast um,
að viðleitni min hefir ekki verið
til einskis. Afhurðamenn allra
landa hafa á öllum tímum mælt
á mörgum tungum, en lijá öll-
um kemur frani sama hrenn-
heita þráin. Ó, ef j>ér vissuð,
hversu djúp og innileg hamingja
mín er, nú — þegar eg skil þá.“
Það var farið að óskum fang-
ans. Tveimur skotum var lileypl
af í garðinum, að skipan banka-
stjórans.
Síðar, er tugur ára var liðinn,
sat lögfræðingurinn að slað-
aldri við skrifhorð sitt, og las
í Nýja testamentinu. Ilann leit
ekki í aðrar hækur. Bankasljór-
anum fannst einkennilegt, að
maður, sem á fjórum árum
liafði kynnt sér ítarlega efni 600
bóka, skyldi verja heilu ári til
lesturs sömu bókarinnar. Svo
lagði fanginn Nýja testamentið
frá sér og las trúfræðileg rit.
Seinustu tvö árin las hann ó-
sköpin öll — bækur um marg-
vísleg efni. Bækurnar voru