Morgunblaðið - 15.10.1975, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÖBER 1975
200 mílur
21
I l.
f
K
fyrsta myndu þeir bæta sjö varöskipum
við þann flota sem fyrir er og einni 2500
tonna ferju sem gengi 27 mílur, þremur
Orionflugvélum (ein slík kostar á við 3
Fokkera), einum kafbát og sex þyrlum.
Lauslega áætlað telst mér til að kostnaður
Norðmanna vegna alls þessa muni nema
25 milljörðum króna.“
„Hérna fáum við hins vegar aðeins einn
Fokker Friendship — og það með látum,“
segir nú Valdimar Jónsson. Raunar má
heyra á þeim fjórmenningum, að starfs-
mönnum Landhelgisgæzlunnar hefur
sárnað sú gagnrýni sem fram hefur komið
á flugvélakaup Landhelgisgæzlunnar. I
því sambandi má hér einnig tilfæra orð
Guðmundar Kjærnested, skipherra á Tý,
sem sagði i samtali við blaðamenn
Morgunblaðsins fyrir helgina, að honum
fyndist leiðinlegt að þurfa að fara út í
nýja landhelgisbaráttu þegar fjölmiðlarn-
ir hér heima fyrir væru neikvæðir í garð
Gæzlunnar. „Þessu var öfugt farið við
útfærsluna 1972 þegar hver stappaði
stálinu í annan,“ sagði Guðmundur. „Það
hefur að vísu ekkert verið rætt við okkur
skipstjórnarmenn Landhelgisgæzlunnar
um hvaða flugvél ætti að kaupa henni til
handa, en það erum við sem gerum alla
leiðareikniriga og það erum við sem
þurfum að mæta fyrir rétti og standa fyrir
máli okkar þegar eitthvað ber upp á. Það
er ólíkt þægilegra að eiga að vinna um
borð i stórri flugvél eins og Fokker
Friendship eða lftilli Beechcraft, og ef ég
hefði verið spurður um hvaða vél Land-
helgisgæzlan ætti að kaupa, hefði ég hik-
laust svarað Orion eða Neptune. Bezt gæti
ég þó trúað að sumum þættu þær vélar
nokkuð dýrar úr því að Fokkerinn þykir
það.“
A þeim fjórmenningum var lika að
heyra að þeir væru þessarar skoðunar.
„Fólk verður að gera sér grein fyrir þvi að
landhelgisgæzlan hlýtur alltaf að vera dýr
og því dýrari sem hafsvæðið sem gæta
þarf er stærra,“ sögðu þeir ennfremur.
„Og það má þá alveg eins spyrja: Hvað
myndi það kosta að hafa enga landhelgis-
gæzlu — ef hér væri hægt að stunda
gegndarlausa rányrkju á fiskimiðunum?"
LIÐIN TlÐ
Og þessar umræður leiddu hugann að
liðinni tið, þegar eitthvað bragð var að
þorskastríðinu að dómi þeirra landhelgis-
gæzlumanna. Jón Steindórsson yfirloft-
skeytamaður, hafði verið á Maríu litlu
Júlíu í þorskastríðinu 1958, en hún kom
þá töluvert við sögu. Skipherra á Maríu
Júlíu var þá Lárus Þorsteinsson og Jón
segir að i hans skipherratíð hafi oft verið
gaman að lifa. „Ég man t.d. eftir þvi einu
sinni hvernig Lárus lék snilldarlega á
brezka herskipið," segir Jón. „Við höfðum
komið að brezkum togara og sigldum upp
með hlið hans, líkt og við gerðum okkur
líklega til að taka hann. Það var töluverð
þoka um þetta leyti en ,,drekinn“ sá okkur
i radarnum, setti á fulla ferð í áttina að
okkur og það var ekkert með það, þeir
ætluðu að sigla á okkur, þvílikur var
hraðinn á þeim. Við sáum hins vegar lika i
radarnum hvað herskipið ætlaði sér, svo
að við læddum okkur aftur með togaran-
um og upp með hlið hans hinum megin.
Þetta athuguðu Bretarnir ekki, heldur
keyrðu á þessum heljar krafti inn i
hvalbakinn á togaranum og munaði
minnstu að það ýtti honum á Maríu Júliu.
Togarinn stórskemmdist auðvitað við
þetta og bæði urðu skipin að hverfa af
miðunum heim til Bretlands til
viðgerðar."
I annað skipti urðu þeir á Maríu Júliu
þess valdandi að íslandsmið voru friðuð
fyrir brezkum togurum a.m.k. tvo tíma á
dag. María Júlía var þá við gæzlu innan
um brezku togaranna og sáu menn þá
hvar herskipið hafði staðnæmzt til að
taka olíu og vistir. Búið var að leggja
olíuslönguna um borð í herskipið og
þá notaði María Júlía tækifærið, sigldi
upp við hlið eins togarans og Lárus lét
mannskapinn raða sér upp við borð-
stokkinn likt og taka togarans væri í
aðsigi. Skipstjóri togarans öskraði skelf-
ingu lostinn eftir hjálp i talstöðina,
svo að sjóliðsforinginn á herskipinu
sá þann kostinn vænstan að rlfa sig
lausan frá birgðaskipinu og koma
togaranum til hjálpar. En þá sást ekki
nokkur maður á þiljum Mariu Júliu og
Lárus lézt ekkert skilja I þessu írafári
sjóliðsforingjans. Hins vegar var herskip-
ið ekki fyrr búið að láta leggja oliuleiðsl-
urnar úr birgðaskipinu um borð til sín
aftur en Lárus sigldi litla varðskipinu upp
að hlið togarans og allt fór á sömu leið.
„Þá var sjóliðsforingjanum nóg boðið og
fyrirskipaði öllum togurunum að halda sig
utan við 12 mílurnar þá tvo tíma á dag
Guðni Skúlason (t.v.) og Valdimar Jónsson loftskeytamenn í fjar-
skiptamiðstöðinni.
Pétur Sigurðsson forstjóri
Jón Steindórsson yfirloftskeyta-
maður.
Hálfdán Henrýsson tekur við skeyti frá varðskipi og færir stöðu þess
inn á kort.
sem herskipið tók oliu og vistir. Þannig
kom minnsta skip íslenzka v.arðskipa-
flotans þvi til leiðar að fiskimiðin voru
friðuð hluta úr degi fyrir veiði brezku
togaranna," segir Jón.
AUKAAHÖFN
Nú er þetta allt stærra I sniðum. Is-
lenzka landhelgisgæzlan hefur að vísu
verið efld verulega frá því sem var fyrir
17 árum, en naumast I þeim hlutföllum er
nemur stækkun fiskveiðilögsögunnar á
þessu timabili. Álagið á starfsmenn Land-
helgisgæzlunnar hlýtur að stóraukast eftir
útfærsluna I 200 sjómílur og eru þeir
reiðubúnir að taka slíkt á sig? Við bárum
þessa spurningu undir Helga Hallvarðs-
son skipherra, sem jafnframt er formaður
starfsmannafélags Landhelgisgæzlunnar.
„Það sem segir sig sjálft að nú bætist við
mikið hafsvæði þar sem varðskipin þurfa
að halda uppi gæzlu,“ sagði Helgi, „og það
hlýtur að bitna mjög á áhöfnum skipanna.
Skipin verða að dveljast allt upp I þrjár
vikur á hafi úti I misjöfnum veðrum. Ég
tel að sú reynsla sem fékkst af 50 mflun-
um hafi sýnt að sllkt getur orðið mjög
þreytandi til lengdar. Sú spurning hlýtur
þá llka að vakna, hvort ekki sé nú tfma-
bært að endurskoða þá hugmynd sem
komið hefur fram um að hafa jafnan eina
aukaáhöfn til taks, þannig að hún leysi þá
áhafnir skipana af, og sú skipshöfn er
kemur I land getur I millitíðinni verið I
ýmsum þjálfunum.“
Helgi sagði ennfremur, að jafnframt
þessu væri það mikið áhugamál starfs-
mannafélagsins að menn hlytu meiri al-
hliða þjálfun I stjórnun ýmissa þeirra
tækja er varðskipin væru búin og alltaf
væru að vera fullkomnari, samanber allar
þær nýjunger væru I Tý og Ægi varðandi
ratsjártækni og fjarstýringu á vélum og
tækjum. Kvaðst Helgi hér einkum eiga við
það, að unnt væri að senda menn til við-
komandi framleiðenda til að fullnema sig
I réttri meðferð þessara tækja og eins til
að geta gert við þau.
„Það er einnig ljóst, að hin aukna fisk-
veiðilögsaga gerir hlutverk fluggæzlunnar
enn þýðingarmeira en áður og að óaðfinn-
anleg samvinna þarf að fera á milli varð-
skipanna og flugvélarinnar. Það er því
öruggt að flugtími gæzluvélarinnar kemur
til með að aukast mjög frá því sem nú er,
því að enda þótt fiskveiðimörkin nái á
ýmsum stöðum út fyrir landgrunnið þá
eru staðir eins og suðaustur af Hvalbak,
Reykjanesgrunnið, fyrir Vestfjörðunum
og grálúðumiðin út af Kolbeinsey, þar sem
miðin ná langleiðina út undir 200 míl-
urnar“.
Helgi kvaðst þó telja, að Landhelgis-
gæzlan myndi geta gætt alls þessa haf-
flæmis með allgóðu móti, því að reynslan
sýndi að erlend fiskiskip hér við land
héldu sig yfirleitt I hóp og þau færðu sig
til þangað sem veiðivonin væri mest I það
og það skiptið." Að sjálfsögðu verður
þetta erfiðara fyrir þá sök að við höfum
yfir að ráða fjórum skipum, sem ekki geta
verið öll úti I einu, eitt verður ætíð að vera
með mannskapinn I höfn til hvlldar,“
sagði Helgi. „Og hitt má heldur ekki
gleymast, að þótt við einbeitum okkur að
200 sjómílunum mega grunnslóðirnar
ekki gleymast, þar sem okkar eigin skip
hafa haft veiðiheimildir miðað við stærð
allt upp að þremur sjómllum. Þar höfum
við aðeins tvö lítil skip til gæzlu og yfir
sumartímann er alltaf annað þeirra upp-
tekið við að sinna vitunum. Því hlýtur sú
spurning einnig að vakna, hvort ekki
kunni að vera tímabært að athuga með
kaup á stórum hraðbátum. Mér hefur allt-
af virzt sú tregða sem alltaf kemur upp
þegar rætt er um slík kaup stafa af
reynslu manna á þeim hraðbátum, sem
komu hér upp rétt eftir striðið og mun
hafa verið mjög neikvæð. Þetta tel ég á
misskilningi byggt, vegna þess að bátar
þessir voru byggðir úr krossviði, einungis
ætlaðir til þess að skjótast út frá landi til
skyndiárása og sigla síðan aftur I var. Nú
hefur tækninni aftur á móti fleygt svo
fram að athugun um kaup á slíkum bátum
á fyllilega rétt á sér.“
Helgi sagði ennfremur, að Landhelgis-
gæzlunni væri það nauðsynlegt að hafa
vana og þjálfaða menn um borð I varðskip-
unum, en eins og áður væri getið hefðu
verið umræður um það innan starfs-
mannafélagsins að þreyta sækti að áhöfn-
un varðskipanna I allt að 3ja vikna útivist.
„Þvi er það nauðsynlegt að stjórn Land-
helgisgæzlunnar athugi það I tima að
koma I veg fyrir slíkt með einhverjum
aðgerðum, t.d. eins og lengri fríum skip-
verja, og hefur raunar starfsmannafélagið
sent dómsmálaráðherra bréf þessa efnis,
þar sem komið er fram með ýmsar hug-
myndir. Er það von okkar að dómsmála-
ráðherra taki þær til vinsamlegrar athug-
unar,“ sagði Helgi.