Morgunblaðið - 15.10.1975, Blaðsíða 33

32
200 mílur
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. OKT0BER 1975
Brezkt herskip kemur togara til aðstoöar.
Voru skipin þá um 12 mílur frá Grímsey, en þaðan
komu fyrstu fréttirnar um átökin, er Grímseyingar
heyrðu miklar skotdrunur í fjarska, sem um sjóorr-
ustu væri að ræða. Bráðabirgðaviðgerð fór fram á
Everton með aðstoð manna frá herskipinu og dráttar-
bátnum Statesman, sem einnig kom á staðinn og hélt
síðan togarinn áfram veiðum undir herskipavernd, en
hann var nýkominn á miðin, er atburðurinn átti sér
stað. I viðtali á sunnudagskvöldi lýsti Ólafur Jóhann-
esson forsætisráðherra því yfir að hér hefði verið um
eðlilegar löggæzluathafnir að ræða eins og á hefði
staðið. Frétt þessi vakti mikla athygli víða um heim
enda beindust nú augu umheimsins að íslandi því að
30. maí komu þeir hingað til lands Richard. Nixon
Bandaríkjaforseti og George Pompidou Frakklands-
forseti til viðræðufundar og fór sá fundur fram á
Kjarvalsstöðum 31. maí og 1. júní og gífurlegur fjöldi
blaðamanna alls staðar að úr heiminum kom hingað til
að fylgjast með viðræðunum.
NIXON-POMPIDOU
FUNDURINN OG
ARVAKURSMÁLIÐ
Islenzkir ráðamenn ræddu landhelgismálið við for-
setana tvo og voru þeir að sögn vel upplýstir um það,
en Nixon forseti sagði að þeir gætu ekkert skipt sér af
málinu, Islendingar og Bretar yrðu að leysa það sjálf-
ið. Sama sagði Pompidou en báðir létu í Ijós skilning á
málstað íslendinga. Eins og nærri má geta var mikið
um að vera á landinu meðan á dvöl þessara tignu gesta
stóð og landhelgismálið einnig mjög í brennidepli. Eitt
atvik þessa daga varð til þess að koma landhelgismál-
inu í fjölmiðla um allan heim, þó ekki með þeim hætti,
sem Islendingar hefðu helzt kosið. Föstudaginn 1. júní
kl. 7.30 árdegis sigldi brezki dráttarbáturinn Irishman
á bakborðshlið varðskipsins Árvakurs, þar sem það
var statt 24 sjómílur SSA af Hvalbak. Einnig reyndi
dráttarbáturinn að festa vír f skrúfu varðskipsins með
aðstoð brezka togarans Vivaria og freigátunnar Scylla.
Um kl. 09.00 skar Árvakur síðan á togvíra brezka
togarans Gavina. Eftir það sigldu þá togararnir Bel-
gaum og Vivaria ásamt Irishman samtímis á Árvakur,
sem skemmdist töluvert, en engin slys urðu á mönn-
um. Á blaðamannafundi í Kjarvalsstöðum um kl. 11.15
um morgun var Hannes Jónsson blaðafulltrúi íslenzku
ríkisstjórnarinnar að ræða við erlenda blaðamenn um
landhelgismálið og hafði fundurinn verið ákveðinn i
samráði við blaðafulltrúa Bandaríkjaforseta og Frakk-
landsforseta. Er nokkuð var liðið á fundinn kom
lögreglumaður skyndilega til Hannesar og kvaddi
hann f símann. Eftír andartak kom Hannes aftur og
tilkynnti, að hann hefði verið að tala við Ólaf Jóhann-
esson forsætisráðherra sem hefði skýrt sér frá því að
10—15 brezkir togarar hefðu ásamt brezkum dráttar-
bátí þjarmað að varðskipinu Árvakri og siglt á hann
með þeim afleiðingum að hann væri að sökkva. Þóttu
þetta að vonum mikil tfðindi og sendu erlendu frétta-
mennirnir margir fréttina umsvifalaust út um heim.
Þegar síðan í ljós kom, að fréttin var nokkuð ýkt var
mörgum manninum skemmt, en aðrir urðu mjög reið-
ir. Urðu talsverð blaðaskrif um þetta mál í erlendum
fjölmiðlum og sætti blaðafulltrúinn harðri gagnrýni
fyrir og var íslenzka ríkisstjórnin sökuð um að hafa
notað sér atburðinn í ómerkilegu og illgirnislegu
áróðursskyni. Af Árvakri er það að segja að hann hélt
aftur á miðin eftir að bráðabirgðaviðgerð hafði farið
fram. Ríkisstjórn Islands mótmælti þessari ásiglingu
mjög harðlega, en svipaðir atburðir áttu eftir að
endurtaka sig nokkuð oft á næstu mánuðum. Þannig
hélt deilan áfram allt sumarið án þess að nokkuð benti
til þess að lausn væri á næsta leiti. Fjölmörg atvik
urðu á miðunum, siglingar og vörpuklippingar, en
viðræður héldu áfram milli íslenzkra aðila og Breta og
V-Þjóðverja. Islendingar unnu einnig mjög að fram-
gangi málsins á alþjóða vettvangi. I júlí úrskurðaði
Haagdómstóllinn að Bretum og V-Þjóðverjum væri
heimilt að veiða innan 50 mílnanna, en islenzka ríkis-
stjórnin mótmælti dómnum, enda sendi hún ekki
fulltrúa til að vera við málflutninginn.
BRÁÐABIRGÐA-
SAMKOMULAGIÐ
27. september samþykkti íslenzka ríkisstjórnin á
fundi sínum að tilkynna brezku stjórninni, að ef
brezku herskipin og dráttarbátarnir yrðu ekki komin
út fyrir 50 mílurnar fyrir miðvikudaginn 3. október
kæmu slit á stjórnmálasambandi ríkjanna til fram-
kvæmda í samræmi við ályktun, sem ríkisstjórnin
hafði gert á fundi sínum 11. september. Þá lá fyrir
bréf frá Edward Heath forsætisráðherra Breta til
Ólafs Jóhannessonar. Upp frá þessum degi fór málið
svo að mjakast í samkomulagsátt. Brezka stjórnin
tilkynnti þriðjudaginn 2. október, að herskipin myndu
hverfa út fyrir 50 mílurnar fyrir kl. 15.00 3. október.
Jafnframt var ákveðið að Ólafur Jóhannesson færi til
Lundúna til viðræðna við Heath 15. október. Forsætis-
ráðherra sagði áfundi meðfréttamönnumí Reykjavík
að vitað hefði verið að NATO hefði beitt áhrifum
sínum til lausnar deilunni. Islendingar sendu nú
sendiherra sinn aftur til London og undirbúningur að
gerð samkomulags höfst af fullum krafti. Við brottför
herskipanna breytti brezku togaraskipstjórarnir hegð-
un sinni, veiddu utar og ef íslenzku varðskipin komu
að þeim hífðu þeir inn vörpurnar og höfðu sig á brott.
Virtust báðir aðilar leggja sig fram um að forðast allt,
sem gæti orðið til að spilla fyrir samningaviðræðum.
Viðræðufundur forsætisráðherranna stóð siðan 15. -
16. október og við komuna til Reykjavíkur sagði
forsætisráðherra að hann teldi að hagstæðari grund-
völlur til samninga væri fáanlegur en verið hefði fram
til þess tima. Laugardaginn 20. október var samnings-
grundvöllurinn sem Ólafur kom með heim frá Bret-
landi birtur og sagðist forsætisráðherra vera tilbúinn
til að samþykkja hann. Var utanríkisráðherra einum
síðan falið að vinna að samningsuppkasti á grundvelli
skýrslu forsætisráðherra.
8. nóvember Iagði svo ríkisstjórnin fram tillögu til
þingsályktunar um heimild til handa rikisstjórninni
til að ganga frá bráðabirgðasamkomulagi við Breta.
Var hún samþykkt á Alþingi 13. nóvember með 53
atkvæðum gegn 6, en einn sat hjá. Skv. samkomulag-
inu máttu Bretar veiða 130 þúsund lestir á ári við
íslandsstrendur og frystiskip útilokuð af miðunum
svo og 15 stærstu togarar Breta og 15 aðrir miðað við
fjölda brezkra skipa við veiðar hér við land 1971. Þá
var samið um friðun fjölda svæða á vissum árstímum.
Gerður var listi yfir skip, sem veiðar máttu stunda við
landið skv. samkomulaginu og samþykkt að strika
skip, sem gerðust brotleg við samkomulagið, út af
listanum.
Lauk þar með í bili landhelgisdeilum Islendinga og
Breta, en ósamið var eftir sem áður við V-Þjóðverja.
Hins vegar var Ijóst, að íslenzka þjóðin myndi ekki
lengi halda að sér. höndum í landhelgismálinu, því að
umræður um 200 mílurnar höfðu þegar hafizt.
Hér hefur aðeins verið stiklað á stærstu steinunum í
þessu þorskastríði, enda ekki hægt að gera svo um-
fangsmiklu máli veruleg skil í stuttri grein. — ihj.
Forsíða Morgunblaðsins 16. febrúar 1972.
60 SÍÐUR (TVÖ BLÖÐ)

hefía aðgerðir
____“'t*
i Islands er of lítill
indra brezku .skinfn 111,11
lil N*ss ufl hindra hrezku skipii
Kinnland:
—-—- Frestun
í 3 dag-a