Morgunblaðið - 15.10.1975, Blaðsíða 31

30
200 mílur
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÖBER 1975
50 mílna
útfærslan 1972
Stiklað á stærstu steinunum
Upphaf þess kafla í sögu landhelgisbaráttu íslenzku
þjóðarinnar, sem lýkur f dag með 200 mílna útfærsl-
unni, var 15. febrúar 1972, er Alþingi samþykkti
einróma með atkvæðurm allra 60 þingmanna að land-
helgi Islendinga skyldi vera 50 mílur frá grunnlínum
frá og með 1. september 1972. Alþingi ítrekaði jafn-
framt þá grundvallarstefnu Islendinga að landgrunn
íslands og hafið yfir því sé hluti af íslenzku yfirráða-
svæði. Við umræðurnar á Alþingi komst Jóhann Haf-
stein þáverandi formaður Sjálfstæðisflokksins m.a.
svo að orði: ,,Við sjálfstæðismenn höfum lagt okkur
alla fram um að samstaða næðist á Alþingi í landhelg-
ismálinu. Sama verður sagt um Alþýðuflokksmenn.
Því miður tókst ekki á Alþingi í fyrra að ná samstöðu
við þáverandi stjórnarandstöðu. Við treystum nú á
farsæla framvindu málsins. Við sérhverja framkvæmd
þess skyldi farið með gát en einurð og festu.“ Ölafur
Jóhannesson þáverandi forsætisráðherra sagði að
virðing manna fyrir Alþingi myndi vaxa vegna þessa
atburðar, eftir samstöðunni yrði tekið ekki aðeins á
íslandi heldur einnig erlendis. íslendingar myndu
leggja sig alla fram um að ná samkomulagi við Breta
og V-Þjóðverja og halda áfram vinsamlegum viðræð-
um við frændþjóð okkar í Færeyjum. Barátta væri
hins vegar framundan, barátta, sem gæti orðið ströng
og e.t.v. löng, þar sem við þyrftum á öllu okkar að
halda.
Tíminn fram að útfærslunni 1. september var frem-
ur viðburðalítill, en viðræður fóru fram við V-
Þjóðverja og Breta. Þeir Einar Ágústsson utanríkis-
ráðherra og Lúðvík Jósepsson þáverandi sjávarútvegs-
ráðherra fóru til London 23. maí og áttu tveggja daga
viðræður við Tweedsmuir barónessu og sir Alec
Douglas Home utanríkisráðherra. Sagði utanríkisráð-
herra f samtali við Mbl. við komuna til Lundúna, að
hann teldi að viðræðurnar myndu leiða til samkomu-
lags. Svo reyndist ekki en menn voru sammála um að
nokkuð hefði miðað í rétta átt. Annar fundur var
boðaður I júnf.
Þær viðræður báru heldjjr ekki árangur og nýr
fundur var boðaður í júli. 10 júlí kom svo Tweedsmuir
barónessa hingað til lands ásamt aðstoðarmönnum.
Virtust samningamenn nokkuð bjartsýnir f upphafi en
að loknum tveggja daga viðræðum slitnaði upp úr
samningum og nýjar viðræður voru ekki boðaðar.
Bretar báðu þá einnig um lögbann Haagdómstólsins á
útfærsluna. Segja má að landhelgisviðræðurnar hafi
að nokkru leyti fallið f skuggann fyrir öðrum
heimssögulegum atburði, sem var að gerast á Islandi,
einvfgi aldarinnar milli heimsmeistarans í skák, Boris
Spasskys, og áskorandans, Bobby Fischers, sem hófst
12. júlf og átti eftir að setja mikinn svip á daglegt líf á
íslandi fram í ágústlok. Um miðjan ágúst var gert
samkomulag við frændur vora Færeyinga um
veiðiheimildir þeim til handa innan 50 mílnanna. I
júlí var einnig undirritaður viðskiptasamningur við
Efnahagsbandalag Evrópu með fyrirvara um að um-
samdar viðskiptaívilnanir á sjávarafurðum kæmu eigi
til framkvæmda fyrr en viðunandi lausn hefði fundizt
á landhelgismálinu. Einar Ágústsson utanrikisráð-
herra sagði f ræðu við undirritun samkomulagsins í
Brússel, að þessi fyrirvari væri skuggi yfir samninga-
gerðinni. Nú eru tæp þrjú ár liðin og enn situr allt við
það sama, og hefur það valdið íslendingum miklu
tjóni. Viðræður fóru á þessu tímabili einnig fram við
V-Þjóðverja án þess að samkomulag næðist.
VARÐSKIPIN
HEFJA AÐGERÐIR
Morgunblaðið skýrir frá útfærslunni föstudaginn 1.
september á forsfðu undir fyrirsögninni „Varðskipin
hefja aðgerðir". Á baksíðu er fjallað um síðustu skák
Fischers og Spasskys, sem farið hafði f bið kvöldið
áður. Sýndist mönnum allt benda til að Spassky ætti
ekki möguleika og reyndist það rétt, hann gaf skákina
án þess að tefla hana frekar. Fischer var síðan krýnd-
ur heimsmeistari f veizlu aldarinnar 4. september, en
íslenzkir varðskipsmenn undirbjuggu nýja baráttuað-
ferð gegn landhelgisbrjótum. Að kvöldi næsta dags sat
heimur allur felmtri sleginn eftir að hryðjuverka-
menn Palestinuaraba höfðu myrt 9 ísraelska íþrótta-
mer.n, sem þeir rændu í dögun í ólympíuþorpinu í
Múnchen. 6 skæruliðar og 1 v-þýzkur lögregluþjónn
létust í blóðbaðinu.
Það sama kvöld beittu íslenzku varðskipin f fyrsta
sinn klippingaraðferðinni, sem átti eftir að valda
miklu fjaðrafoki meðal erlendra togaramanna og strax
daginn eftir kom fyrsta hótun Breta um herskipa-
vernd til handa togurunum í samtali James Priors
þáverandi fiskimálaráðherra Bretlands við blaðamann
Mbl. f Lundúnum, þar sem hann sagði, að brezka
stjórnin myndi veita herskipavernd ef áreitni Islend-
inga héldi áfram og brezkir togaraeigendur færu fram
á slíka vernd. Það var varðskipið Ægir sem skar fyrst
á togvira ómerkts brezks togara norður af Horni og er
talið að hér hafi verið um að ræða togarann Peter
Scott frá Hull. Sem kunnugt er léku brezkir togara-
skipstjórar það fyrri hluta deilunnar að mála yfir nafn
og númer skipa sinna. I frásögn Mbl. af þessum
atburði segir að er Ægir hafi skorið á trollið hafi
brezku sjómennirnir kastað kolamolum, járnboltum
og brunaexi yfir f varðskipið.
En meðan á þessum aðgerðum stóð voru samninga-
menn í landi ekki aðgerðarlausir og 7. september var
gert samkomulag við Belga um leyfi fyrir 19 belgfska
togara að veiða í 7 hólfum innan 50 mflnanna. Gilti
samkomulag þetta til 1. júní 1974. Voru umrædd 7 hólf
á svæðinu frá Hvalbak suður fyrir land að Snæfells-
nesi og náðu á nokkrum stöðum upp að gömlu 12
mílunum, en önnur að línu 14 mílur frá landi. Á
blaðamannafundi, sem ríkisstjórnin hélt eftir að
sendiherra Belga hér á landi hafði undirritað sam-
komulagið, sagði Einar Ágústsson utanríkisráðherra
að samkomulagið væri stórt skref til að afla viður-
kenningar á hinni nýju landhelgi hjá þeim þjóðum,
sem hér veiddu.
Eftir þessa fyrstu daga má segja að deilan hafi færzt
í nokkuð fastar skorður. Islenzku varðskipin héldu
stöðugt áfram aðgerðum sínum, klipptu á togvfra og
hrelldu togaraskipstjóra þannig að erfitt var um vik
fyrir þá að athafna sig við veiðarnar. Samningaviðræð-
ur fóru alltaf fram öðru hverju, en án þess að nokkur
veruleg von væri til samkomulags. Brezkir togarasjó-
menn voru að vonum æfir yfir þessu, en brezk yfir-
völd virtust ekki tilbúin til að senda herskip strax til
Islands. Munaði oft mjóu á miðunum, er brezkir og
þýzkir togarahópar þrengdu að Ægi og Óðni og siðast f
desember sigldi brezkur togari á Öðin.
DRÁTTARBÁTARNIR
A MIÐIN
I upphafi ársins 1973 var mál Breta á hendur
Islendingum tekið fyrir af Haagdómstólnum. Islenzku
varðskipin voru mjög iðin við að klippa á togvíra og
brezkir togaramenn ítrekuðu kröfur sínar um her-
Freigátan Scylla hindrar varðskipið Þór við gæzlustörf út af Austfjörðum.