Morgunblaðið - 20.06.1976, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JUNÍ 1976
13
Damms Antikvariat í Osló
Nyegaard með einn dýrgripinn úr safni sínu, og eins
og sjá má eru það forvitnilegir hlutir, sem skreyta
veggi og hillur.

ez&7i *
»r Sfteffum 0úgna 23oofum og>
laflfllurti famflflfffiff 09 a £flt(o(fí niatt ^
©fripuö r
prefle oö 00?eífiaö
ffff íj W0tr«nu UtllíqD öB
procft t ©falfcollíc/
3íp S?rnörtíf jfrufe Anno 1 cr 8 8* „
5©©3O00®g0Q0OSS©Qg9®2^~ gQ0gQ0SQ03Q0 3©
tt^.**** *■***£ *-Ht****-Þ k-k*k * **
$@Km?mkdk3i*m
á 3000 mörk af uppboðshaldaran-
um, en ég hafði reiknað út að ég
þyrfti jafnvel að borga 30—35
þúsund mörk fyrir verkið. Á end-
anum tryggði ég mér svo þessa
sjaldgæfu ferðasögu á 60 þúsund
mörk og þú þarft ekki að spyrja
um það, að meðan uppboðið fór
fram ríkti mikil spenna í upp-
boðssalnum, maður gleymdi sér
algjörlega. Ég iðrast ekki þessara
kaupa og hef fengið um 700 fyrir-
spurnir um þessa ferðasögu. Hún
er þó enn hérna hjá mér og er ef
til vill heimsins dýrasta ferðabók.
Mitt eintak er eitt af örfáum, sem
er til í einkaeign.
ÉG VILDI AÐ ÉG
HEFÐI KOMIÐTIL
ÍSLANDS
— Ég hef alltaf haft sérstakan
áhuga á íslandi og tslendingum,
segir Nyegaard. — Aldrei hef ég
þó komið til landsins, en fylgzt
með landi og þjóð með lotningu í
gegnum bækur mínar og fréttir
úr blöðum og bæklingum. Það
sem ég hef mest undrazt í sam-
bandi við tslendinga er hinn ein-
stæði bókmenntaáhugi meðal
þjóðarinnar og þá bæði nú og
alveg sérstaklega áður fyrr. ís-
land er einstæður markaður fyrir
gamlar bækur, ég vildi að ég hefði
komið til íslands, vonandi á ég
það eftir.
— Það er erfitt að fá íslenzkar
bækur til sölu, en þó á ég núna
allgott safn íslenzkra bóka, —
heldur Nyegaard áfram. Meðal
þeirra íslenzku bóka sem Nye-
gaard rakst á í París í fyrra var
meðal annars Grönlandia, og er
hún verðlögð á um hálfa milljón
íslenzkra króna. Hún mun vera
ein fyrsta bókin, sem prentuð var
í Skálholti árið 1688 ásamt Land-
námu m.a. Um þessa bók segir svo
í bæklingi Damnís.
„Jonsson, Arngaimua: Grön-
landia eður Grænlanda saga Ur
íslenzkum Sagna Bókum og Ann-
álum samantekinn og á Latinskt
mal Skrifuð... Enn a Norrænu
utlögd af Einare Eiolssine. Heil-
síðu trérista af Eiríki Rauða á
móti titilsíðu, heilsíðu trérista af
rostungi á síðustu síðu og skreyt-
ing í tré i kringum bókarnafn.
Skalholt 1688.“
Þær eru fleiri íslenzku sögurn-
ar, sem er að finna hjá Nyegaard.
Svo nokkrar séu nefndar:
Eyrbyggja-saga (Kaupmannahöfn
1787), Hervararsaga (Kaup-
mannahöfn 1785), Saga Kristiáns
fimmta (Hrappsey 1779), Njála
(Kaupmannghöfn 1772), Víga
Glúms saga (Kaupmannahöfn
1786). Fleiri bækur masíti nefna,
en verður ekki gert hé/. Þess má
geta að bækur þær sem hér hafa
verið nefndar metur Nyegaard á
frá 50 þúsund krónum og allt upp
í hálfa milljón íslenzkra króna, en
það er Grönlandia, sem er metin
svo hátt.
GUÐBRANDSBIBLÍA
VERÐMÆTUST í
MIKLU BIBLÍUSAFNI
Nyegaard er engan veginn
alæta á gamlar bækur eða kort,
sem hann selur einnig mikið af.
Hann hefur sérhæft sig í ferða-
sögum frá norðlægari slóðum og
biblium alls staðar að úr heimin-
um. Upp á síðkastið hefur hann
þó einnig látið fleira til sín taka
og ferðasögður frá Afríku eru eitt
af því sem hrífur huga hans mest
um þessar mundir. Biblíusafn sitt
metur Nyegaard á um 750 þúsund
norskar krónur, eða sem svarar til
tæplega 23 milljóna íslenzkra
króna.
Dýrasti gripurinn í þessu safni
er fyrsta prentaða biblían á ís-
lenzku, Guðbrandsbiblían, prent-
uð á Hólum 1584, eða 70 árum
áður en Norðmenn hófu að prenta
bækur.
— Það sem gerir þessa biblíu
svo dýrmæta sem raun ber vitni
TitMsíða Grönlandiu
er upplagagjöldinn, en það var
aðeins 500 eintök, segir Nye-
gaard. — Ég komst yfir bókina á
uppboði á bókum úr safni Thore
Wirgins í Stokkhólmi fyrir nokkr-
um árum, en það er mjög sjald-
gæft að rekast á Guðbrandsbiblíu
á uppboðum. Gústav Vasa biblían
sem prentuð var í Svíþjóð árið
1541, eða 43 árum á undan Guð-
brandsbiblíu, er t.d. ekki eins
sjaldgæf né dýr því hún var
prentuð í mun fleiri eintökum.
VEGGIR
ÞAKTIR BÓKUM
Meðan við stöldruðum við hjá
Damms fornbókasölunni kom
þangað norskur læknir í leit að
lækningabókum frá 19. öld. Þvl
miður gat Nyegaard lítið hjálpað
honum því eins og hann sagði
sjálfur þá hefðu möguleikarnir
strax verið meiri hefði læknirinn
viljað fá bók frá 16. eða 17. öld.
í húsinu við Ekebergsgötu hef-
ur Nyegaard innréttað 10 her-
bergi eða sali á tveimur hæðum,
þar sem veggir eru þaktir meó
bókum og húsgögnin eru gjarnan
skápar frá 15. eða 16. öld, fornfá-
legir kertastjakar og virðulegar
ljósakrónur. í kjaliaranum hefur
hann verkstæði þar sem hann
bindur inn bækur og gerir við
þær sem skemmzt hafa á langri
leið. Að vísu eru ekki allar bæk-
urnar aldagamlar í „sáfninu"
hans, en þær yngri fá minna
pláss, þeim er minni virðing sýnd.
Það er ekki aðeins að bækurnar
og allir gömlu gripirnir séu fyrir
augað, þær eriT ekki síður fyrir
önnur skynfæri. Lykt af nokkurra
alda gömlum bókum fyllir vitin
og það er ekki erfitt að gera sér i
hugarlund torfbæ á Islandi. Mann
með bók i hönd, lesandi við grút-
artýru. Eða þá snjóhús á Græn-
landi það herrans ár 1861. Fólk
vendilega vafið í skinn, lesandi í
„Atuagagdliutit", blaði sem gefið
var út í Grænlandi og var eitt hið
fyrsta i heiminum til að nota
myndir.
GRÆNLAND AF
ÖLLUM STÖÐUM
t HEIMINUM
— Ég hef alltaf haft sérstakan
áhuga á grænlenzkri menningu
og þetta blað, sem í lauslegri þýð-
ingu mætti kalla „Eitthvað til að
lesa“ ber vitni listrænu hand-
bragði og menningu á háu stigi,
segir Nyegaard. — Og hugsaðu
þér, af öllum stöðum í heiminum,
þá urðu Grænlendingar á meðal
þeirra fyrstu til að nota myndir í
sin blöð. í bæklingi frá Damms
Antikvariat segir m.a. um blaðið
Atuagagdliutit: „Fyrstu árin var
Rasmus Bertelsen ritstjóri blaðs-
ins, en Lars Möller ritari hans og
tæknilegur aðstoðarmaður. Síðan
tók Möller við af honum og hélt
því starfi allt til ársins 1922.
Atuagágdliutit var raunverulegt
tímarit. Það var bæði sett og
prentað af Lars Möller, skrifað
undir hans ritstjórn auk þess sem
hann skrifaði gjarnan sjálfur,
myndskreytti það, batt það loks
inn og dreifði því sjálfur ef því
var að skipta."
Landakortin sem Nyegaard
býður til sölu eru ekki síður
merkileg en bækurnar. Til að
mynda ,,Zeno-kortið“, sem lætur
ekki mikið yfir sér en er eigi að
síður verðlagt á eina milljón
króna. Saga þess er stórmerkileg
og það hafði mikil áhrif á land-
fræðinga fyrri tíma. Upphafið að
kortagerðinni var ferð þeirra
Nicolo og Antonio Zeno til „hins
fjarlæga norðurs" árið 1380. Þeir
skráðu niður það sem fyrir augun
bar og eftir þeirra frásögnum var
síðan kortið gert í Feneyjum árið
1558. Svo var til þess vandað að í
áratugi var það ein helzta stoð
landfræðinga, sem höfðu hug á að
fræðast um Grænland.
HVER BÓK HEFUR
SÍNASÁL
Er hér var komið sögu hafði
jarðbundinn blaðamaðurinn
áhuga á aó vita hve margir bóka-
titiar og hver mörg kort væru í
Bókahúsinu, sömuleiðis hversu
hátt safnið hans væri metið í ves-
ælum krónum. — Nei, sjáðu nú
til, segir Nyegaard. — Það skiptir
engu máli hve margar bækur ég
hef á boðstólum, það eru gæðin og
aldurinn, sem skipta öllu máli. Ég
gæti trúað að ég væri núna með
um 50 þúsund titla til sölu og þú
getur rétt ímyndað þér hvort
þetta starf krefst ekki mikils af
manni, því hver einasta bók hefur
sina sál.
— Safnið mitt er tryggt á
nokkrar milljónir norskra króna,
en ef eitthvað kæmi fyrir bæk-
urnar myndi ég aldrei fá þær
borgaðar. Ekkert kemur í stað
gamallar bókar sem eyðileggst.
Ekkert.
— Talandi um peninga þá get
ég sagt þér það að eitt blað úr
Gutenbergsbiblíunni, sem var
prentuð fyrst allra bóka áriö 1455,
var t.d. nýlega selt á 900 þúsund
krónur íslenzkar. Kollegi minn er
svo hamingjusamur að eiga bók-
ina í heilu lagi og metur dýrgrip-
inn átugi milljóna. Ég minnist nú
ekki á skinnbækurnar, t.d. þær
islenzku, það liggur við að hvert
einasta snyfsi sé algjör dýrgripur,
segir Nyegaard, en á sínum ferli
hefur hann þó haft blöð úr skinn-
bókum undir sínum höndum.
Nyegaard er stoltur af bókun-
um sínum og kortunum og það er
með trega að hann lætur dýrgripi
frá sér fara. En það er hans starf
og í stað þess að hafa þær í hillun-
um sínum verður hann að gera
sér að góðu að fylgjast með þeim
eftir að þær fara frá honum.
Við þökkum fyrir viðtalið og
alla vinsemdina og Nyegaard,
þessi sérstæði og hlýi maður, end-
urtekur orð sín um að hann megi
til með að bregða sér.til íslands.
„Annað veifið hefur maður
heppnina með sér og þannig komst
ég yfir 13 íslenzka dýrgripi sem
boðnir voru upp í París í fyrrahaust”
Þannig skreyttu Grænl'endingar sín blöð þegar árið 1861