Morgunblaðið - 20.06.1976, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JUNÍ 1976
GJÖRRÆÐIHHHB
Hvernig
pólitík dró
saklausan
mann til
dauða...
Kok Yok Fah hét maður. Hann
varð 37 ára gamall og var siðasti
fangi í Kamuntingbúðunum í
Vesturmalaysíu. Nú er hann
sloppinn þaðan; fannst dinglandi
í snöru í klefa sínum í janúar í
fyrra. Kok hafði verið talinn
„hættulegur öryggi ríkisins“. Það
Ieystist því tvenns konar vandi,
þegar hann dó; nú er ríkið öruggt
fyrir honum og hann öruggur fyr-
ir ríkinu.
Kok var vinnumaður i sveit.
Hann var ólæs og óskrifandi og
átti fyrir konu og sex börnum að
sjá. Hann var handtekinn í maí
árið 1974. Var honum gefið að sök
að hafa látið hjá líða að tilkynna
um kommúnista í sinni sveit.
Hann kom aldrei fyrir rétt og var
aldrei kærður formlega. Honum
lega. Nú eru liðnir 14 mánuðir frá
því og ekkert hefur heyrzt af
rannsókn þeirri. Þetta var nú
smásaga úr fangelsislífinú í
Malaysíu.
Annars eiga fangar i Malaysíu
flestir við annan vanda að stríða
en Kok átti. A Kok voru bornar
óljósar sakir. En flestir pólitískir
fangar í Malaysiu hafa unnið sér
til óhelgi með stjórnmálaafskipt-
um. Sumt af þvi yrði varla kallað
,,stjórnmálaafskipti“ vestur í
heimi. Félagi í miðnefnd Sósíal-
istaflokks Malaysíu var ásakaður
formlega fyrir það meðal annars
að hafa „talið spillingu almenna
meðal ráðherra". Þessi máður
hefur verið í haldi í tvö ár. Félagi
hans, Lim Choon Hwa, var vara-
formaður Sósíalistaflokksins. En
þess er nú langt að minnast, því
Lim var handtekinn árið 1966 —
og er enn ,,í haldi“. Handtaka
hans var nefnd „varúðarráðstöf-
un“. Það stóð nefnilega þannig á,
að von var á Lyndon .Johnson
Bandaríkjaforseta til Malaysíu.
Þótti þá ófært, að varaformaður
Sósfalistaflokksins gengi laus.
Fangelsi í Malaysíu þykja ekki
afleit miðað við fangelsi í sumum
öðrum löndum. Að vísu berast oft
fregnir þaðan um ljótt framferði
fangavarða. En ekki virðist um
skipulegar pyntingar að ræða.
Annað stendur malaysiskum
föngum meir fyrir þrifum. Þeir
komast svo seint út. Lim Choon
Hwa er gott dæmi þeirra. Hann er
búinn að sitja inni í 10 ár. Og
hann er ekki einn á báti. Óhætt
mun að segja, að flestir, sem sitja
í fangelsi af stjórnmálaástæðum í
Malaysíu eigi álíka langan fanga-
feril að baki. Voru þeir flestir
fangaðir meðan Bretar réðu ríkj-
um í Malaysíu — og malaysísk
yfirvöld fengu þá að erfðum. —
BRIAN EADS
SKÆRULIÐASLOÐIR
Kim Chi Ila heitir skáid og
rithöfundur f Suður-Kóreu.
Undanfarið hefur hann beöið
dóms fyrir hugsjónír sfnar.
Kann svo að fara, að hann verði
dæmdur til dauða.
Kim Chi Ha er allmikils met-
inn af alþýðu í Suðurkóreu.
Hann yrkir sárbeitt háðkvæði
um það, sem honum þykir mið-
ur fara. Til dæmis hefur hann
beftt sér við spillta embættis-
menn, illa meðferð á sveita-
fólki og snúizt öndverður gegn
vestrænum og japönskum
menningaráhrifum. Almenn-
ingur getur tekið heilshugar
undir þessa gagnrýni. En það
getur ríkisstjórnin ekki. Henni
finnst Kim Chi Ha fara með
rangt mál og þykír hann eins
kis góðs maklegur. Þess vegna
hefur hún haft hann í fangelsi
lpngst af f 14 ár. Oftast hefur
hann verið settur inn fyrir það
að styðja stúdenta, sem vilja
lýðræðislegri stjórnarhætti,
eða fyrir grimmilegar árásir á
valdhafana f landinu. Seinast
var honum stungið inn f mars f
fyrra. Um það leyti átti hann að
leggjast inn í sjúkrahús og fá
bata við berklum, en á þvf varð
sem sé frestur.
Nýjasta sök Kims er brot á
andkommúnfsku lögunum f
Suðurkóreu. Kæruefnin eru
tekin úr greinum, sem hann
reit um pyntingar f daghlaðið
Dong-A Ilbo. Greinarnar voru
reistar á persónulegum rökum
Kims. Hann hafði verið fang-
elsaður árið áður, og dæmdur
tii dauða. Sökin var stuðningur
við óróamenn úr stúdentahópi.
Dómi þessum var breytt síðar f
ævilanga fangavist, en f febrú-
PISLARVOTTAR
líðandi stundar.
m SIl
ar f fyrra var enn brevtt um og
máiinu slegið á frest f bíli.
I maf f fyrra var það tekið
upp. En samstundis varð bið
aftur, því að Kim frábað sér
dómarann, sem settur hafði
um, og mundi hann vilhallur.
Málinu var frestað, Kim fékk
þó að vera áfram f fangelsinu.
Herréttur lagði blessun sína vf-
irgamla Iffstfðardóminn.
Leið svo mánuður. Þá komst
áfrýjunardómstóllinn f Seoul
að þeirri niðurstöðu, að athuga-
semdir Kims við dómara sinn
væru ekki gildar og skyldi mál-
inu fram haldið.
Kim hefur sætt heldur illri
meðferð f fangavistinni. Hefur
hann setið f óhituðum klefa, og
f Kóreu eru vetur kaldir en
Suður-Kórea: Ljóð-
skáldið Kim Chi Ha
veno tu notuos nonum. isagoi
Kim, að dómari þessi hefði
dæmt f máli um . norðurkóre-
önsk áhrif f stúdentasamtökun-
Kim nerkiasjuKur og mun non-
um ekki hafa batnað við þetta.
Þar með þ.vkist stjórnin Ifkast
til hafa séð fyrir honum Ifkam-
lega. Til að hressa hann við
andlega hefur hún látið það
útganga, að Kim hafi samið yf-
irlýsíngu „af fúsum og frjáls-
um vilja og ritað eigin hendi" á
þá leið, að hann sé „kommún-
isti og aðhyllist marxisma".
Kim hefur að sfnu leyti látið
frá sér fara „samvizkuyfirlýs-
ingu“ og kom henni með leynd
út f.vrir fangelsisveggina. Þar
stendur, að gæzlumenn hans
hafi lengi „lagt fast að“ honum
að játa á sig kommúnisma.
Hann hafi þrjózkazt og neitað
að játa, — „en loksins höfðu
þeir betur“. Og þá er ekkert
eftir nema dæma. Er nú að sjá
hvort stjórnin verður á undan
berklunum...
—DAVID WATTS.
var haldið á lögreglustöð í tvo
mánuði, en svo var hann fluttur
til Kamunting og átti að vara þar
„í haldi“ í tvö ár. Hann dó í varð-
haldinu. Fjölskyldu hans var til-
kynnt það að sólarhring liðnum.
Líkinu var skilað og reyndist
það mjög skrámað og marið. Var
þá þegar búið að kryfja það. Yfir-
völdin kváðu Kok hafa þjáðst af
slæmum höfuðverk upp á síðkast-
ið. Hefði hann svo líklega hengt
sig í öngum sínum. Kona Koks var
hins vegar treg að trúa þvi. Hafði
hún heimsótt hann nokkrum dög-
um áður en hann dó og lék hann
þá á als oddi og var við góða
heilsu. Yfirvöldin lofuðu því, að
lát Koks yrði athugað gaumgæfi-
Daglega lífið í draumalandi gengur sinn vanagang...
KLUKKAN í Salisbury, höfuð-
borg Ródesíu, er ....úr takti við
tímann..... eins og segir í kvæði
eftir Ezra Pound. Um þetta er
eftirfarandi skrýtla. Flugvél er í
þann veginn að lenda á flugvellin-
um í Salisbury. Flugstjórinn skýr-
ir farþegum frá hæðinni, veðri,
hita og öðru, sem tilheyrir. Að
lokum segir hann: „Munið svo að
seinka klukkunum ykkar um 10
ár.“
Þetta er ekki út í hött. Manni
verður undarlega við, er hann
kemur til Salisbury frá vestur-
löndum. Honum þykir flest úrelt.
Dægurlög, fatnaður og jafnvel
skrýtlur eru gamaldags miðað við
það, sem gerist í norðurheimi. 1
Salisbury eru stuttpils
enn við lýði, og karlmenn
eru stuttklipptir og bera
örmjó hálsbindi. 1 útvarp-
inu glymja lög og raddir
Bing Crosby, Nat King
Cole og Doris Day. Roy
Rogers þeysir á Trigger
upp og niður sjónvarps-
skjáinn og ræður niður-
lögum óvandaðra manna,
en Dale Evans burstar
kuskið af litskrúðugum
jakkanum hans og mænir
á hann aðdáunaraugum.
Svona gamallegur blær
er á öllum hlutum. Og það hefur
einkennileg áhrif á mann. Honum
finnst hann ósjálfrátt staddur í
einhverju draumalandi.
Hann tekur naumast eftir
fréttum um striðið í land-
inu og er það þó sifellt í
blöðum og útvarpi. En i
Salisbury finnst manni,
að vopnaviðskipti geti
varla átt sér stað í
Ródesiu; þau hljóti að
vera annars staðar. Allir
vita, að hvítir menn í Ró-
desiu eru margfalt færri
en svartir og það mun
vera útbreidd skoðun
annars staðar, að þeir
hvítu haldi ekki völdum
lengi enn. En það verður ekki
fundið á mönnum i Salisbury, að
endir sé í nánd. Lifið þar gengur
sinn vanagang. Á því er gamal-
kunnur nýlendubragur, og það er
sannarlega ekki amalegt líf. Hvít-
ir menn í Salisbury búa bezt
manna í heiminum. Húsakynni
eru hvergi ríkmannlegri en þar
og einkabílar og sundlaugar
hvergi fleiri.
Ég átti tal um þetta við brezkan
rithöfund, sem hefur búið í Salis-
bury i 27 ár. „Hvítir menn hérna
vilja forðast óþægilegan veruleik-
ann,“ sagði hann. „Þeir leita sér
huggunar í þægindum og munaði.
Stjórnmál skeyta þeir ekki um.
Þeir eru fullsaddir af stjórnmál-
Framhald á bls. 31.
MEÐ andláti Mörthu
Mitchell fyrir þremur vik-
um er horfin af sjónarsvið-
inu hin mesta sómakona,
sem að margra dómi átti
meiri þátt í því en flestir
aðrir að Watergate-
hneykslið var dregið fram
f dagsljósið. Um það leyti
sem naumast varð þverfót-
að f Washington fyrir hin
um þungbúnu og rudda-
legu hlaupastrákum
Richards Nixon, gnæfði
Martha Mitchell yfir þenn-
an lýð og minnti okkur
fréttamennina á hvernig
veröldin var hér áður fyrr.
Þessi suðurrfkjakona
kann að vfsu á stundum að
hafa þótt nokkuð hávær og
opinská, en nánast öllum í
Washington, sem komust í
námunda við sviðsljósið,
féll samt vel við hana.
Hún var í margra augum
hin raunverulega hetja
Watergate-hneykslisins;
ekki blöðin, ekki hinn sér-
legi ákærandi, ekki rann:
sóknanefnd þingsins. Það
var Martha sem fyrst
VANGASVIPURI
Martha
var
hvers
manns
hugljúfi
beindi augum manna að
lögleysum Nixon-
hirðarinnar. Hún gerði það
f fyrstu f símtölum við
kunningja sfna f hópi
blaðamanna, sem hún
hringdi þá jafnvel á um
miðjar nætur f einstæð-
ingsskap sfnum.
FuIIyrðingar hennar
þóttu eitt sinn fjarstæðu-
kenndar. Menn áttu bágt
með að trúa henni þegar
hún lét jafnvel að því
liggja að ein af undirtyll-
um Haldemans hefði bund-
ið hana og sprautað f hana
deyfilyfjum þegar hún
sýndist ætla að leysa um of
frá skjóðunni. Nú kemur
öllum á hinn bóginn sam-
an um að uppljóstranir
hennar hafi nær alltaf ver-
ið reistar á rökum.
Hún var hinn mesti sak
leysingi þegar hún kom til
Washington, eiginkona
alls óþekkts lögfræðings,
sem Nixon starfaði með
þau löngu og erfiðu ár þeg-
ar hann var utangarðs í
pólitfkinni. Bæði hún og
John Mitchell, eiginmaður
hennar, voru demókratar,
en bæði gerðust að lokum
repúblikanar f beinu fram-
haldi af kynnum sfnum af
Nixon.
Martha var sami sakleys-
inginn til dauðadags. Eig-
inmaðurinn þoldi á hinn
bóginn ekki meðbyrinn:
valdið spillti honum illu
heilli. Hann misnotaði að-
stöðu sfna sem dómsmála-
ráðherra Bandaríkjanna
freklegar en dæmi eru til f
vestrænni lýðræðissögu.
Enginn veit hver ástæð-
an var, og Ifklegast tekur
hann leyndarmálið með
sér f gröfina. Þegar hann
hvarf úr ráðherrastóli til
þess að gerast kosninga-
stjóri Nixons 1972, virðist
hann hafa verið byrjaður
að lfta á misnotkun valds
sfns sem sjálfsagðan hlut.
Háttarlag hans I kosninga-
baráttunni var að minnsta
kosti með þeim eindæm-
um, að önnur ályktun verð-
ur ekki af þvf dregin.
Martha studdi hann
lengst af á stjórnmálasvið-
inu af fullkominni ein-
lægni. Hún var ekki sfður
íhaldssöm en hann. Þeir
sem dirfðust að gera upp-
steyt út af Víetnamstrfðinu
voru f hennar augum
ósviknir „kommúnistar".
En þá kom Watergate-
málið til sögunnar og þátt-
ur Johns Mitchell f þeim
óhugnanlega leik. Ferill
hans var á enda og upp úr
þvf hjónaband þeirra
Mörthu.
Eiginmaðurinn fór
huldu höfði f New York.
Hann kom varla út úr hót-
elinu þar sem hann var bú-
inn að hreiðra um sig.
Hann lá undir dómi eins
og hver annar afbrotamað
ur. Hann fagnaði því þegar
honum var sagt fyrir
tveimur árum að Martha
hefði sótt um skilnað.
RÁÐHERRAFRÚIN — Eins
Ihaldssöm og eiginmaðurinn
. en svo ekki meir.
Hann sveikst um að sjá
henni fyrir lífeyri. Fáein-
um dögum áður en hún dó
neyddist hún til að stefna
honum til greiðslu þeirra
peninga sem hún átti þá
hjá honum. Lögfræðingar
hennar tjáðu réttinum að
hún væri „fársjúk, vina-
laus og allslaus". Mitchell
var skipað að gera skil og
hlýddi. En það var það sfð-
asta sem hann gerði
nokkru sinni fyrir hana.
Þegar Martha var flutt í
ofboði f sjúkrahús, höfðu
stjórnendur þess samband
við dómsmálaráðherrann
fyrrverandi og lögðu að
honum að koma tii hennar,
sýna henni hlýju, hjálpa
henni að deyja. En hann
sveikst um það. Menn
munu minnast hennar sem
eins þekktasta fórnar-
lambs Watergate-
hneykslisins. En eigin-
mannsins sem eins harð-
svfraðasta þátttakandans í
þeim ljóta leik.
— SIMON WINCHESTER