Morgunblaðið - 20.06.1976, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JU.NÍ 1976
plflrgmMítfo % ílr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiSsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100
Aðalstræti 6, sfmi 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Ahrif landhelgisbar-
áttunnar undanfarna
mánuði á landsmenn og
viðhorf þeirra hafa orðið
mörgum ærið umhugs-
unarefni, eftir að land-
helgisdeilunni lauk með
samningunum í Ósló.
Þegar átökin urðu hörð
urðu tilfinningar oft skyn-
seminni yfirsterkari og
ekki mátti miklu muna, að í
hita bardagans yrðu teknar
ákvarðanir, sem seint hefði
tekizt að bæta fyrir. Geir
Hallgrímsson, forsætisráð-
herra, gerði þetta lærdóms-
ríka tímabil að umtalsefni í
þjóðhátíðarræðu sinni á 17.
júní og sagði þá m.a.: „Bar-
áttan undanfarna 7 mánuði
átti ekki að koma okkur á
óvart, miðað við áður
fengna reynslu, en þó er
ekki fyrir það að synja, að
óþolinmæði og fljótræði
fengju stundum yfirhönd-
ina og tilfinningarnar
bæru menn ofurliði í um-
ræðum dagsins, enda mikiö
í húfi. En nú getum við
fagnað. Fá okkar gerðu sér
vonir um, að við gætum,
17. júní 1976, glaðzt yfir
þeirri staðreynd, að 200
mílna fiskveiðilögsaga
íslands er, með samkomu-
lagi eða í raun, virt af öll-
um þjóðum, sem hingað til
hafa talið sig eiga rétt til
fiskveiða við ísland. Á
þessari stundu minnumst
við forvera okkar, bæna-
skráa frá fyrri tímum jafnt
og frumkvæðis framsýnna
manna eftir stofnun lýð-
veldis. Við þökkum gæzlu-
mönnum landhelginnar
dáðrík störf og við virðum
og metum stuðning vina-
þjóða á alþjóðavettvangi.“
Síðan ræddi forsætisráð-
herra sérstaklega fram-
vindu landhelgisdeilunnar
síðustu mánuði og við-
brögð þjóðarinnar við
þorskastríðinu á erfiðum
tímum og sagði: „Við skul-
um ekki miklast yfir sigri,
enda þarf sá, er telur hlut-
skipti sitt betra, ekki á því
að halda, en getur sýnt
skilning og umburðarlyndi.
Við íslendingar höfum oft
undrazt, hvernig á því
stæði, að styrjaldir brytust
út, en ef við höfum í huga
framvindu landhelgisbar-
áttunnar, þá megum við
skilja, hvaöa tilfinningar
geta ráðið ferðinni. Mis-
skilið stolt getur orðið
skynseminni yfirsterkari.
Þótt hurð skylli oft nærri
hælum og mannslíf væru
sífellt í hættu, þökkum við
nú, að Guð hélt verndar-
hendi sinni yfir öllum
þeim, sem í hættu voru
staddir. Við íslendingar
teljum okkur hafa orðið
fyrir vonbrigðum af áhuga-
leysi og skorti á virkum
stuðningi annarra þjóða
við málstað okkar, þótt við
gerum okkur grein fyrir,
að stefnumörkun og
ákvarðanataka getur verið
seinvirk, ekki sízt í lýð-
ræðisríkjum. En við getum
einnig litið í eigin barm og
spurt, hvaða áhuga sýnum
við deilum annarra þjóða?
Við látum okkur örlög ann-
arra of litlu skipta, en ætl-
umst til þess, að allir standi
á öndinni, þegar við eigum
í hlut. íslendingar hafa
staðið saman í baráttunni
fyrir útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar og sizt skal á
hátiðisdegi ýfa upp ágrein-
ing um einstök fram-
kvæmdaratriði, sem eðli-
legur er í lýðræðisríki.
Hins vegar er hollt að líta
um öxl og átta sig á, að
spenna sú, sem stafaði af
baráttunni út á við,
sameinaði ekki alltaf þjóð-
ina, eins og mátt hefði
ætla, heldur gætti spenn-
unnar einnig stundum inn
á við og torveldaði, að við
gætum einbeitt okkur og
náð samstööu um lausn
mála.“
Þessi orð Geirs
Hallgrímssonar eru
íhugunarverð. Þau eru í
senn áminning til okkar
sjálfra og leiðsögn á erfið-
um umbrotatímum. Þegar
landhelgisbaráttan við
Breta stóð sem hæst
reyndist ótrúlega erfitt að
halda uppi skynsamlegum,
málefnalegum umræðum
byggðum á rökum og stað-
reyndum um framvindu
landhelgisdeilunnar. Fjöl-
miðlar, ekki sízt, áttu ríkan
þátt í því, að umræður
meðal landsmanna urðu
yfirborðskenndar og
byggðu fremur á skjótum
viðbrögðum og tilfinning-
um en þekkingu, rökum og
staðreyndum. Þegar litið
er til baka er ljóst, að í
framtíðinni þurfum við að
forðast þá pytti, sem við
vorum of fljót til að vaða út
í þessa liðnu vetrarmánuði.
En fleira í ræðu forsætis-
ráðherra 17. júní vekur til
umhugsunar. í ræðu sinni
sagði Geir Hallgrímsson:
„Hinn mikli árangur, sem
við höfum náð með 200
mílna fiskveiðilögsögu á að
sameina okkur til þess að
leysa okkar eigin vandamál
inn á við. Við höfum hvorki
ástæðu né afsökun að
byggja þetta land með öðru
en eigin vinnu og framtaki
og sníða okkur stakk eftir
því, svo að við verðum ekki
öðrum háð og getum áfram
með fullri reisn komið
fram gagnvart öðrum þjóð-
um og lagt okkar skerf til
alþjóðamála í þvi skyni, að
menn leysi ágreiningsmál
með samkomulagi og
verndi friðinn í heimin-
um.“
Sérstök ástæða er til að
vekja athygli á þessum
síðasttöldum orðum for-
sætisráðherra, einmitt nú,
þegar þeir, sem alltaf
snúast eins og hanar í
vindi, eftir því, sem
vindurinn blæs hverju
sinni, boða nú, að ís-
lendingar skuli varpa fyrir
borð þeim siðferðisgrund-
velli, sem þjóðfélag okkar
byggir á og leita hins skjót-
fengna auðs á hinn auð-
velda hátt, sem hins vegar
mundi leiða til þess, er
fram líða stundir, að eng-
inn íslendingur gæti horfzt
í augu við sjálfan sig og
haldið sjálfsvirðingu sinni.
Lærdómur
af landhelgisbaráttu

j Reykiavíkurbréf
♦
Laugardagur 19. júní
Verðbólga og
efnabagur
Nú þegar landhelgismálið hef-
ur verið farsællega til lykta leitt,
er ástæða fyrir okkur Islendinga
að beina huganum að því vanda-
máli, sem nærtækast er, það er
verðbólgunni, og reyna að sam-
einast um að vinna bug á henni
með átaki allrar þjóðarinnar.
Enginn vafi er á því, að það er eitt
brýnasta verkefni okkar að sigr-
ast á þessum mikla vanda og
reyna að lækna meinsemdina.
Landhelgismálið hefur að sjálf-
sögðu setið í fyrirrúmi og af þeim
sökum hefur ekki verið unnt að
takast á við verðbólguvandann
með þeim hætti, sem nauðsyn
krefur, en nú ætti að fást svigrúm
til að beina spjótunum að þessum
skaðvaldi sem hvað erfiðast hefur
reynzt að sigrast á. Það er kunn-
ara en frá þurfi að segja, að mikil
verðbólga hefur átt sér stað í öll-
um nágrannalöndum okkar á und-
anförnum árum, en nú hefur þró-
uninni verið snúið við, svo að
verðbólgan er á undanhaldi. Það
er augljóst mál, að nágrannaþjóð-
irnar hafa komizt yfir erfiðasta
hjallann og efnahagssérfræðingar
spá því, að bati sé á næsta leiti í
öllum löndum Vestur-Evrópu,
nema þá helzt í Bretlandi og
Italíu, en þar hefur stjórnvöldum
reynzt hvað erfiðast að snúa vörn
f sókn. Hvað sem því líður blasir
sú staðreynd við að búast má við
verulegum bata í efnahagsmálum
nágrannalandanna, en efnahags-
kreppan, sem náði hámarki f
fyrrasumar, er talin mesti sam-
dráttur í efnahagsmálum frá
seinni heimsstyrjöld. Batinn
hófst eftir mitt sl. sumar í hinum
stærri iðnríkjum og hefur haldið
áfram. Er nú búizt við, að á þessu
ári verði 4% aukning þjóðarfram-
leiðslu i OECD-löndunum eftir
um 1'á% samdrátt 1975 og stöðn-
un 1974. Þá er búizt við 5—6%
aukningu veltu f utanríkisverzlun
og 7—8% verðhækkun útflutn-
ings og innflutnings samfara
þessum bata og gera síðustu efna-
hagsspár nú jafnvel ráð fyrir því,
að batinn á þessu ári verði örari
en í fyrstu var talið. Einkaneyzla
hefur vaxið meir víða um lönd en
ætlað var í lok fyrra árs, og mikil
aukning í fjárfestingu atvinnu-
vega í ýmsum löndum eftir sam-
drátt undanfarin ár rennir enn
stoðum undir spá þessa. Þó er
ekki ástæða til að vænta þess, að
almennur bati á atvinnuástandi
verði skjótur í heiminum þrátt
fyrir vaxandi framleiðslu og víst
er, að verðbólguþróunin á undan-
förnum árum hefur raskað efna-
hagslegu jafnvægi svo mjög. að
stöðvun hennar og hallalaus utan-
ríkisviðskipti eru forsenda
jákvæðrar þróunar. Það gefur
auga leið, að batnandi horfur f
helzta markaðslandi okkar,
Bandarfkjunum, eru okkur mjög
mikilvægar, en f Bandaríkjunum
hefur efnahagsbatinn orðið hvað
mestur og er spáð áframhaldandi
jákvæðri þróun þar. Þá er afnám
tolla af flestum íslenzkum fiskaf-
urðum í Efnahagsbandalagslönd-
unum okkur mikill ávinningur.
Skreiðarverzlunin við Nígeríu er
að opnast á ný, eins og kunnugt
er, og sala á saltfiski til Suður-
Evrópu nokkuð trygg, að því er
talið er.
Með allt þetta í huga ættum við
að geta vænzt verulegs bata í
efnahagsmálum okkar ef vel er á
haldið, og vegna þróunar í al-
þjóðagjaldeyrismálum er ekki út í
hött að gera sér vonir um, að
gjaldeyrisástandið fari einnig
batnandi hér á landi. En við verð-
um að sjálfsögðu að beina allri
orku okkar að því að sigrast á
verðbólgunni, svo skeinuhætt
sem hún er, þegar hún geisar
hömlulaust, eins og verið hefur á
undanförnum árum, eða frá því
vinstri stjórnin skilaði af sér með
50% verðbólguaukningu á árs-
grundvelli.eins og allir muna. Nú
er talið að verðbólgan hér sé
25%—30% og standa vonir til, að
hún eigi að geta lækkað til muna.
Að þvf verða allir góðir Islending-
ar að vinna af alefli, svo að við
dögum ekki uppi eins og eitthvert
verðbólgunátttröll, þegar sól
batnandi efnahags tekur að rísa
yfir þau lönd sem næst okkur
standa.
Frjálst framtak
1 árlegri skýrslu um efnahags-
útlit, sem okkur hefur borizt i
hendur erlendis frá, segir að tveir
verstu óvinir frjáls einkafram-
taks séu verðbólga og höft. Þar
segir ennfremur m.a.: „Verðbólga
hefur verið nefnd „óvinur al-
mennings númer eitt“, af helztu
skipulags- og efnahagssérfræð-
ingum. Frá upphafi samfélags-
heildarinnar hefur mannkynið
barizt við að vinna bug á verð-
bólgunni með timabundnum ár-
angri.
Arið 301 e. Kr. gaf rómverski
keisarinn Díokletianus út svo-
hljóðandi tilskipan: „Allir menn
vita, að nauðsynjavörur eru orðn-
ar fjórum eða átta sinnum dýrari
en raungildi þeirra.“ Því ákvað
hann hámarksverð á kjöti, mjöli,
eggjum, fatnaði og öðrum nauð-
synjavarningi og bauð svo fyrir,
að hver sá yrði liflátinn, sem upp-
vís yrði að því að bjóða vörurnar á
hærra verði.
Engum þarf að koma á óvart
þótt árangur þessara þvingunar-
ráðstafana til að ákvarða óraun-
verulegt verð á vöru og þjónustu
mistækist gersamlega. Sagnfræð-
ingurinn Lactanius, sem var uppi
á þessum tima, segir: „Miklar
blóðsúthellingar urðu út af
minnstu smáatburðum og fólkið
kom ekki lengur með varning
sinn á markaðinn, þar sem ekki
fékkst lengur sanngjarnt verð
fyrir hann. Þetta jók á skortinn
og að lokum, eftir að margir
höfðu látizt af hans völdum, voru
lögin numin úrgildi."
Þrátt fyrir þá dýrkeyptu
reynslu, sem fékkst af þessari til-
skipun, hafa tilraunir til að halda
uppi slíku eftirliti með höftum
verið gerðar og jafnan brugðizt
gegnum alla söguna. Margir eru
enn þeirrar trúar að draga megi
úr verðbólgu með því að setja
höft á verzlunina i stað þess að
örva hana. Þeim láist að skilja, að
gnægð en ekki skortur er það,
sem getur tryggt stöðugra vöru-
verð og betri lífskjör í heiminum.
Ráðstafanir rikisstjórnar, sem
beinast að þvi að draga úr verð-
bólgu með haftaráðstöfunum,
eru ekki óáþekkar því, að skip-
stjóri á skipi refsi harðlega starfs-
manni i vélarúmi vegna þess að
skip hans hefur steytt á skeri.
Eins og skipstjóri stingur út
stefnu skipsins verða rikisstjórn-
ir að marka stefnuna i efnahags-
málum. Það er umframfram-
leiðsla ríkisstjórna og bruðl með
rfkistekjur, sem skapa grundvöll-
inn, sem efnahagsmálin eru á
hverju sinni. Engin ríkisstjórn
getur bundið enda á verðbólgu
með því að eyða meira en hún
aflar, og engar hömlur eða auka-
skattar á verzlunina geta breytt
þessari staðreynd. Eins og vél-
stjóri stjórnar vél skipsins, getur
Islenzku júdómennirnir
Skiláu
hvað var
Formaður JST:
Varla eitt!
leikanum
• -Sovézka frétiu,i..f__
f • Sovézka fréttastofan APN
IfT ?ér. *'“rfar he,ur nú “'ið
Wfrtaér f.r. eins kon.r greinar
| !t',r'’ veKn* vlðtalsins srm
1 Morgunblaðið illi vlð Kyslein
1 Þorv**«lsM>n. formann Júdó-
» í-?.ba"dS ,s,*n<,s- ferðar
' júdómanna i Evrópumól I Kiev
T* ís.k.na sem
Iþróllaforuslu o* embæliis-
k menn varðandl skipul.g m6,s.
■ ‘ns og fr.mkomu þelrra g.g„
I V>rL ,s,cn<*‘n*u'ium. Greinar
irvrrr skr,,uö ‘f vi.dim
p .Speklor °g |,.r brr hann fJ|
k^nhM a,,ar ,4s*k*nír Kvsleins
• n Morgunblaðinu hefur elnn
.b#rlsl *v.r Evslelns
við fr*m*greindri grein.rgerð
k APN. þar sem h.nn se.lr
VjS,*...HVÍ4a Pla** er svo
• frfUJ,1 *f kr‘k*le|[um lygum
r.vfslegum fullyrðingum. að
l>*r finnsl v.rl. eitl ein.sla .i
rlði s.nnleik.num samkveml."
v • Kysleinn segir ennfremur l
.--•rl Xnu. .« mllflulnlnKur
Fprirr. Hl|«l „ „Nap,
fyrlr .ImrnninKl h-rri kun«r
^fnun APJj „ o^hvrjr hlul
Mbl.) hljóii
I þvi, að þei
hvað var að
þá. Crein.rgi
^flir en sfð
Porvaldssona
Hvað kom |
fslrnsku íþ
f Sovétrfkji
Vladim Spe
viku sagði N
endum sfnum
lenskrar júd<
Sovélrfkjunun
ur xendinefnd,
maður blaðsir
haídið fram. ai
nefndarinnar
..ieknir fastir”,
verið „lamdir".
*ð iðrasl synda
'ngar að taka li
xamslarf silt v
-svíði fþróita
fcg vildi grer
þessa alburði o
"I Iþróliaráðs
Þ»r sem ég fé
ilýsiji
verzlunin haldið efnahagsfleyinu
á floti, en hún getur ekki beint
því framhjá hættulegum farveg-
um.“
Allt er þetta athyglis- og Ihug-
unarvert og ekki síður það, sem
skýrslan segir um höft, en í henni
er bent á, að stöðugt sé verið að
reyna með lagaboði að draga úr
framleiðslu, refsa frjálsu fram-
taki með tvísköttun, koma upp æ
fleiri haftastofnunum og gera
áætlanir, sem striða gegn einka-
rekstri, „og stöðugt er síðan verið
að varpa slíkum ráðstöfunum fyr-
ir róða“. Þá er bent á að rfkis-
stjórnir eyði fjármunum, sem þær
ráða ekki yfir, í verkefni, sem eru
óþörf, „og samtímis eru ráðstaf-
anir gerðar til að stórskerða verzl-
unina ineð skatta og hafta-
ráðstöfunum". Auk margra mis-