Morgunblaðið - 04.11.1976, Blaðsíða 5
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. NÖVEMBER 1976
5
Matthías Bjarnason sjávarútvegsráðherra:
Ringulreið innan
sjómannasamtaka
— og atkvæðagreiðslan sorgarsaga
Erfið úrlausnar-
efni á sviði utan-
ríkismála bíða
Carters og
stjórnar hans
í KOSNINGABARÁTTUNNI boðaði Jimmy Cart-
er hvaS eftir annað breytingar á utanríkisstefnu
Bandarikjanna næði hann kjöri í forsetaemb-
ætti. í því sambandi lýsti hann því margsinnis
yfir, að hann mundi ráðfæra sig við leiðtoga
bæði repúblíkana og demókrata á þingi um
mótun utanrikisstefnu, en hvernig sem þessi
mál eiga eftir að þróast liggur fyrir, að á næsta
ári muni Bandaríkjastjórn standa andspænis
mörgum erfiðum úrlausnarefnum á sviði utan-
ríkis- og öryggismála.
Enn sem komið er hefur Carter ekkert látið
uppi um það hver verða muni utanrikisráðherra
i stjórn hans, en athygli manna beinist einkum
að þremum mönnum, James Schtesinger,
Zbigniew Brzezinski og Cyrus Vance.
James Schlesinger var varn-
armálaráðherra þar til Ford
forseti vék honum úr embætti
fyrir um það bil ári. Schlesing-
er hefur ætíð verið mjög tor-
trygginn I garð Sovétmanna og
gagnrýninn á „détente" stefn-
una, sem hann telur Bandarfk-
in og önnur vestræn ríki hafa
farið flatt á. Nýlega var Schles-
inger á ferðalagi f Kfna við góð-
an orðstfr gestgjafanna.
Zbigniew Brzezinski er pró-
fessor og kunnur greinahöf-
undur, og hefur hann verið sér-
stakur ráðunautur Carters um
utanrfkismál i kosningabarátt-
unni.
Loks er nefndur Cyrus
Vance, lögfræðingur og banka-
stjóri, sem verið hefur ráðgjafi
Hvfta hússins i utanrfkismálum
um árabil.
Enn er allt á huldu um
hverju Carter sækist fyrst og
fremst eftir þegar hann velur
sér utanrfkisráðherra. Þeim
spurningum er ósvarað hvort
hann leitar að hæfum manni
með stjórnunarhæfileika os
sérþekkingu á utanríkismálum,
eða hvort hann sækist eftir ein-
beittum manni, sem hafa mun
veruleg áhrif á sjálfa stefnuna í
utanríkismálum. Verði hið
fyrra uppi á teningnum má bú-
ast við því, að stefnan verði
mótuð i Hvfta húsinu og ráð-
herrann sjái þá fyrst og fremst
um framkvæmd hennar, í stað
þess að utanrfkisráðherrann sé
áhrifamestur á þessu sviði eins
og verið hefur lengst af.
I kosningabaráttunni gagn-
rýndi Carter harðlega utanrík-
isstefnu stjórnar Fords, og taldi
Henry Kissinger alltof einráð-
an og raunar ráðrfkan í þvi
efni. Carter hefur lýst því yfir,
að utanríkisráðherra sinn muni
ekki „halda á utanríkisstefnu
Bandarfkjanna f ferðatösku“,
og höfðaði hinn nýkjörni for-
seti þar til Kissingers. Þá hefur
Carter lýst andúð sinni á leyni-
makki, sem hann hefur talið
setja svip sinn á stjórn utanrík-
ismála, og hefur hann látið svo
um mælt, að hann leggi áherzlu
á opinskáa umræðu um stjórn
utanrfkismála.
Jimmy Carter mun leggja
aukna áherzlu á rfki þriðja
heimsins, og hann hefur lýst
því yfir að náin samvinna við
Evrópu og Japan sé nauðsyn-
leg, bæði með tilliti til hags-
muna þessara ríkja sjálfra og
framfara í þróunarlöndunum.
Meðal þeirra mála, sem Cart-
er verður fljótlega að taka af-
stöðu til, eru málefni Atlants-
hafsbandalagsins. Nýlega lýsti
James Callaghan, forsætisráð-
herra Breta, þvf yfir, að svo
kynni að fara að Bretar yrðu að
draga úr framlögum vegna
Atlantshafsbandalagsins.
Bandamenn Breta hafa tekið
þessa yfirlýsingu mjög alvar-
lega, en ef þessi boðskapur
Callaghans næði fram að ganga
mundi það hafa í för með sér
verulega útgjaldaaukningu fyr-
ir önnur aðildarrfki bandalags-
ins, og þá fyrst og fremst
Bandarfkin. Bretar hafa um 55
þúsund hermenn í V-
Þýzkalandi og er þetta hluti af
framlagi þeirra til sameigin-
legra varna aðildarrfkjanna, og
brezku hersveitirnar hafa mik-
ilvægu hlutverki að gegna ef til
tfðinda dregur á þessum slóð-
um, þar sem her Varsjárbanda-
lagsins stendur hinum megin
við varnarlínuna grár fyrir
járnum.
Carter hefur lýst því yfir, að
hann vilji kalla heim hluta af
herliði Bandarfkjanna á er-
lendri grund, svo framarlega
sem það draga ekki úr öryggi
Bandaríkjanna. Þeirri spurn-
ingu er ósvarað hver verða
munu viðbrögð Carters ef svo
kynni að fara að Bretar gerðu
alvöru úr því að draga herlið
sitt til baka frá Mið-Evrópu, að
einhverju leyti eða öllu.
Bandaríkjamenn hafa
áhyggjur af efnahagslegum erf-
iðleikum f ýmsum Evrópulönd-
um ef olíuverð fer hækkandi á
næstunni eins og horfur eru á,
og það kemur nú í hlut Carters
að taka ákvörðun um ráðstafan-
ir Bandarikjanna f því sam-
bandi.
Þá verður Carter að taka af-
stöðu til áframhaldandi friðar-
umleitana í Miðausturlöndum
þegar málefni Lfbanons hafa
verið leidd til lykta. Hann verð-
ur að taka afstöðu til mála i
Afrfku sunnanverðri, og enn er
óútkljáð framtíðarstefna
Bandaríkjanna varðandi
Formósu og Kína.
Carter hefur sagt, að hann
vilji koma á stjórnmálasam-
bandi við Kfnverja, en Kínverj-
ar munu ekki vera tilkippilegir
í því efni meðan Bandaríkin
styðja stjórnina á Formósu.
Þá hefur hinn nýkjörni for-
seti lýst því yfir, að aðildarrfki
Atlantshafsbandalagsins eigi
að bera meiri ábyrgð á vörnum
Evrópu en nú er, og það er
almenn skoðun að hann muni
kalla heim eitthvað af liði
Bandaríkjanna í Evrópu. Hann
hefur boðað áframhaldandi
„détente“-stefnu gagnvart
Sovétríkjunum, en hefur sagt
um leið, að sjálfur muni hann
verða mun harðari samninga-
maður á því sviði en Ford hafi
verið.
Enda þótt forsetirtn, sem fer
með framkvæmdavaldið, og
Framhald á bls. 29
MATTHlAS Bjarnason, sjávarút-
vegsráðherra, sagði á Alþingi f
gær, að forsenda breytinga á
sjóðakerfi sjávarútvegsins og
fiskhækkunar þeim samfara, sem
samþykktar voru með undir-
skriftum fulltrúa aðila vinnu-
markaðsins f sjávarútvegi, hefði
verið, að kjarasamningar yrðu
undirritaðir. Þar sem misbrestur
hefði verið á þvf hefði ríkisstjórn-
in séð sig knúna til að setja bráða-
birgðalög um kjarasamninga
sjómanna.
Fyrsta umræða fór fram f gær f
efri deild um frumvarp til lög-
festingar bráðabirgðalaganna og
mælti Matthías fyrir þvf. í ræðu
sinni rakti hann hvernig nefnd
aðila sjávarútvegs undir forsæti
þjóðhagsstjóra hefði, að beiðni
sjómanna og útvegsmanna,
endurskoðað sjóðakerfi sjávarút-
vegsins. Sagði hann, að samkomu-
lag hefði orðið í nefndinni um
breytingu á sjóðakerfinu, sem
gerði kleifa 24% hækkun fisk-
verðs og voru frumvörp lögð fram
með samþykki nefndarinnar um
útflutningsgjöld og stofnfjársjóð
fiskiskipa. Forsendur breyt-
inganna voru þær að kjara-
samningar yrðu undirritaðir.
„Þetta þrennt, breytingarnar á
sjóðakerfinu, fiskverðshækkunin
og samningar um kaup og kjör
Matthfas Bjarnason.
sjómanna var f beinu samhengi
hvert við annað."
Eins og kunnugt er voru
samningarnir, þrátt fyrir
samþykki forystumanna
sjómanna, ýmist felldir eða sam-
þykktir. Sagði Matthfas að alger
ringulreið hefði skapazt innan
samtaka sjómanna.
Verkfall, sem hafið var, varð að
engu og menn sem greitt höfðu
atkvæði gegn samningunum fóru
á aðra verstöð og reru þaðan.
Þann 28. júlí lagði sáttanefnd
fram málamiðlunartillögu, sem
fól f sér nokkra breytingu til
batnaðar fyrir sjómenn, en sem
vakti óánægju útgerðarmanna.
„Rfkisstjórnin beitti sér fyrir
samþykkt útgerðarmanna við til-
lögunni en einnig að leiðtogar
sjómanna skýrðu málin betur
fyrir félagsmönnum sfnum, en
það var ekki gert.“
Sagði -Matthías, að atkvæða-
greiðslan um þessa tillögu hefði
verið sorgarsaga. A öllu landinu
hefðu aðeins 274 sjómenn greitt
atkvæði, þrátt fyrir það að at-
kvæðagreiðsla hefði staðið í heil-
an mánuð. 140 voru á móti og 122
með tillögunni. Rakti hann síðan
hvernig þátttaka hefði verið í ein-
stökum verstöðvum. Félagsmenn
Farmanna- og fiskimannasam-
bandsins tóku betri þátt i at-
kvæðagreiðslunni og greiddu 198
atkvæði á móti en 135 með.
„Ég leit svo á,“ sagði Matthfas,
„að þegar samningarnir voru
felldir hefðu sjóðakerfisbreyting-
in og fiskverðshækkunin sem
henni fylgdi einnig verið felldar."
Sagði hann að þar með hefði
skapazt staða, sem gerði bráða-
birgðalögin nauðsynleg. Það hefði
ekki verið ætlunin að félögin, sem
samþykktu samningana, ættu ein
að bera breytinguna, sem varð á
skiptaprósentunni. Né var það
ætlunin að þeir, sem ekki sam-
þykktu samningana, nytu þeirra
Framhald á bls. 29
UNDIRSAMA
ÞAKI
KE-2500K
c
Plötuspilari - útvarp - magnari
25W+25W HMS Solims 20Hz 20,«0«Hz
Nýr Kenwood! Hi Fi samstæðan KE 2500 frá Kenwood, sú bezta sem völ er á.
Þú hvorki heyrir né. sérð aðra betri. Raunverulega er hún samstæða 5ja
úrvals Kenwood tækja sem sameinuð eru í fallegum hnotukassa undir einu
og sama þaki, fágað og fyrirferðarlítið.en ódýrt.
Komið 'og kynnist KENWOOD, þið verðið ekki fyrir vonbrigðum.
Allt fyrsta flokks frá
fKENWOOD
FALKIN N
SUÐURLANDSBRAUT 8, SÍMI 84670