Morgunblaðið - 04.11.1976, Blaðsíða 18
18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. NÖVEMBER 1976
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarSar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480
Áskriftargjald 1 100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 60.00 kr. eintakið.
Ungverjaland 1956
Hinn 4. nóvember 1956
eða fyrir tveimur ára-
tugum brunuðu sovézkir
skriðdrekar inn í Búdapest
og blóðbaðið í Ungverja-
landi hófs að mestu eftir
nokkra aðdraganda. Þessi
atburður markaði djúp
spor í sögu samtima okkar
og hafði grundvallaráhrif
til breytinga á viðhorfum
margra, sem fram að þeim
tíma höfðu aðhyllzt
sósíalíska lífsskoðun. Þessa
atburðar er minnzt ' í
Morgunblaðinu í dag. Þeir,
sem komnar voru á ung-
lings og fullorðinsár, þegar
sovezku ofbeldi var beitt í
Ungverjalandi fyrir 20
árum, muna þessa atburði
áreiðanlega eins og þeir
hefðu gerzt í gær. Þeir
brenndust inn í vitund
fólks á þeim tíma. En hin
unga íslenzk,a æska þarf að
kynna sér þfessa atburði til
þess að sjá sósíalismann og
Sovétríkin í réttu ljósi og
til þess að skilja betur þá
menn, sem eru jafnan
reiðubúnir til þess að berj-
ast harðri baráttu fyrir því,
að ísland haldi áfram aðild
sinni að varnarbandalagi
frjálsra þjóða heims og
varnarsamningnum við
Bandaríkin. Þeir, sem
muna Ungverjaland, vita
hvað getur gerzt hér.
Fyrir 20 árum sýndu
Sovétríkin enn einu sinni,
að þau eru reiðubúin til
þess að beita hervaldi til
þess að kúga smáþjóðir,
sem eiga allt sitt undir
veldi þeirra. Fyrir 20 árum
sýndu Sovétríkin í Ung-
verjalandi, að þau eru ekki
hið fyrirheitna land mann-
úðlegs þjóðfélags, sem
marga hugsjónamenn
hefur dreymt um, heldur
harðsvírað herveldi,
kúgunarafl., sem örfáir
menn stjórna, sem þolir
ekki minnsta vott um
frelsistilhneigingar hjá
þjóðum, sem hafa á annað
borð komizt undir áhrifa-
vald þeirra.
Nú kann einhver að
segja: en Sovétríkin hafa
breytzt. Hafa þau breytzt?
Hefur utanríkisstefna
þeirra breytzt? Er Prag
1968 merki um það, að
Sovétríkin hafi breytzt?
Auðvitað er svarið við
öllum þessum spurningum
neikvætt. Sovétríkin hafa
ekki breytzt. Herrarnir í
Kreml sendu sovézka skrið-
dreka inn í Búdapest 1956
og þeir sendu sovézka
skriðdreka inn í Prag 1968,
þegar einhver vottur af
frjálsræðistilhneigingum
gerði vart vió sig i
Tékkóslóvakíu.
Ungverjaland 1956 sýndi
hið rétta andlit Sovétríkj-
anna. Hinni sósíalísku hulu
var svipt frá ásjónu
einræðisseggjanna. Nakin
valdbeiting ofbeldissinn-
aðs heimsveldis stóð eftir.
Þeir, sem fylgdust úr
fjarska með atburðunum í
Ungverjalandi 1956 og í
Tékkóslóvakíu 1968,
gleyma þeim ekki — hvað
þá hinir, sem urðu að þola
ofbeldisaðgerðir hins
sovézka hervalds. Sá lær-
dómur, sem við nú 20 árum
seinna og 8 árum seinna
getum dregið af þessum at-
burðum, er að treysta í
engu fagurgala einræðis-
herranna og hvika aldrei
frá því að axla þá byrði,
sem vörn sjálfstæðis
þjóðarinnar leggur okkur á
herðar.
Þáttaskil í Bandaríkjunum
Urslit forsetakosning-
anna í Bandaríkjunum
sýna, að bandarískur al-
menningur hefur komizt
að þeirri niðurstöðu, að
tímabært væri að segja að
fullu og öllu skilið við
Watergate-tímabilið í
bandarískum stjórnmál-
um. Með því að kjósa Cart-
er, forsetaefni demókrata,
næsta forseta Bandaríkj-
anna hafa kjósendur þar í
landi brotið blað og lokað
ákveðnum kapítula í sögu
þjóðarinnar. Valdatími
repúblikana er að baki og
Watergate liðin tíð. Fram-
undan er nýtt tímabil
undir forystu demókrata.
Gerald Ford hefur
reynzt farsæll forseti
Bandaríkjanna á þeim
tíma, sem liðinn er frá hin-
um miklu sviptingum og
uppljóstrunum á síðari
hluta valdaferils Nixons.
Þegar Watergate-
hneykslið og allt, sem því
fylgdi, er haft í huga, er í
rauninni næsta ótrúlegt
hvað Ford, frambjóðandi
minnihlutaflokksins, með
arf Nixon-stjórnarinnar í
eftirdragi, komst langt í
kosningabaráttunni. Það
er afrek út af fyrir sig, sem
sýnir, að Ford hefur á-
unnið sér traust. Hinn ný-
kjörni forseti Bandaríkj-
anna, Carter, er óskrifað
blað á vettvangi alþjóða-
mála. Reynslan ein leiðir í
ljós, ásamt vali hans á sam-
starfsmönnum, hvert
voldugasta lýðræðisríki
veraldar mun stefna undir
hans stjórn.
Forsetinn sem
fæstir þekktu
fyrir einu ári
Ford á engan óvin
og nýtur virðingar
JIMMY Carter var óþekktur fyr-
ir einu ári, með öllu ókunnugur
í Washington og keppti að því
að verða forseti samkvæmt
stefnuskrá sem grundvallaðist
á trausti, heiðarleika og ein-
lægni. Síðan hefur hann unnið
pólitískt kraftaverk, en hann
iðrast margs sem hann sagði i
kosningabaráttunni.
Ef hann hefði látið ýmislegt
ósagt hefði enginn vafi leikíð á
því að hann sigraði Gerald Ford
í kosningabaráttunni. Þegar
baráttan hófst i sumar virtist
hann óstöðvandi en á síðustu
vikum hennar varð tvisýnt
hvort honum tækist að sigra.
Viðtalið við Playboy og
taugaóstyrkur hans í fyrsta
sjónvarpseinviginu við Ford
urðu til þess að vinsældir hans
dvínuðu verulega samkvæmt
skoðanakönnunum. Hann hef-
ur litla stjórnmálareynslu á við
Ford en það sem olli honum
erfiðleikum í kosningabarátt-
unni var ekki hvað forsetinn
gerði heldur það sem hann
sjálfur sagði.
Carter hafði aðeins verið rík-
isstjóri í Georgiu í nokkur ár og
var utanveltu. Fólkið þekkti
bros hans en þekkti ekki mann-
inn á bak við brosið. Hann
boðaði breytingar, en Banda-
ríkjamenn eru yfirleitt ihalds-
samir.
Þátttaka hans í 30 forkosn-
ingum demókrata tryggði hon-
um útnefninguna á flokksþing-
inu í júli Þar með varð hann
fyrsti Suðurríkjamaðurinn sem
hafði verið forsetaframbjóðandi
siðan Zachary Taylor 1848
(Lyndon Johnson leit ekki á sig
sem Suðurríkjamann).
Carter varð fyrst að sigra
George Wallace sem hefur ráð-
ið lögum og lofum í stjórnmál-
um Suðurríkjanna í tiu ár og
gerði það í forkosningunum í
Florida. Hann gerði sér grein
fyrir þeim breytingum sem
höfðu orðið í Suðurrikjunum.
Kynþáttamálin voru þráhyggja
hjá Wallace og mörgum öðrum
Suðurríkjaleiðtogum að mati
Carters og skiptu ekki eins
miklu máli og áður í þvi nýja
andrúmslofti sem hafði skapazt
i Suðurríkjunum eftir sigra
blökkumanna i réttindabaráttu
sinni. Suðurrikin höfðu lengi
verið sniðgengin en heyrðu nú
til svokölluðum meginstraumi
bandarískra stjórnmála Margir
litu tilnefningu Carters sömu
augum og tilnefningu John F.
Kennedys sem gerði að engu
þá staðhæfingu að kaþólskur
maður gæti ekki orðið forseti
Bandaríkjanna.
Tilnefningu Carters var fagn-
GERALD Ford hefur eignazt
marga andstæðinga en engan
óvin þá 27 mánuði, sem hann
hefur setið á forsetastóli, þótt
stjórnmálabaráttan sé hörð í
Bandaríkjunum. Hann hefur
orð fyrir að vera heiðarlegur,
ráðvandur og einlægur þrátt
fyrir ásakanir um smámisferli
fyrir nokkrum árum og nýtur
virðingar mótherja sinna jafnt
sem stuðningsmanna.
Forystuhæfileikar Fords hafa
verið dregnir í efa, en mesta
afrek hans var að græða sár
bandarísku þjóðarinnar eftir
Watergate-hneykslið og
Víetnam-stríðið, hreinsa and-
rúmsloftið með heiðarlegum
vinnubrögðum og endurvekja
traust þjóðarinnar til valdhaf-
anna. Meira að segja Jimmy
Carter, andstæðingur hans,
hefur kallað hann „góðan
dreng" og slíkt lof frá and-
stæðingi er fátítt i umróti
bandarískra stjórnmála.
Ford er dæmigerður banda-
rískur millistéttamaður, venju-
legur maður með venjuleg
áhugamál og venjulegar gáfur,
en skammast sin ekkert fyrir
það og hefur verið hreykinn af
þvi að hafa vísað á bug þeim
valdahroka sem þótti einkenna