Morgunblaðið - 12.09.1978, Síða 26

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. SEPTEMBER 1978
Námsstjóri
í Tónmennt
rætt við Njál Sigurðsson
í Þórbergskri smákytru á f jórðu hæð húss staðsettu í Þingholtunum
— nánar tiltekið fyrir austan gömlu prentsmiðjuna sem kennd var
við tímamótamann í tónlistarsögunni, Gutenberg; fyrir sunnan Gamla
bíó sem í rjáfrum og á hanabjálkum geymir enduróm íslensks
Kullaldarsöngs, fyrir vestan Mokka kaffi þar sem ungir tónsmiðir riðu
um hetjuhéruð og leystu lífsgátuna fyrr á öldum, og fyrir norðan
kirkju aðventista sem alltaf er verið að mússisera í — situr á stundum
kvintctt tónlistarmanna, í mikilli þröng og sátt, við að hnoða það
tónlistardeig og baka sem bera á ungmennum íslenskrar framtíðar.
Þar getur stærsta og smæsta ákvörðun mótað líf þúsunda barna jafnt
lífs sem óborinna, kennara og fjölskyldna, Sveigt hugi inn á
ókannaðar brautir, vakið andúð sem unað, forvitni og fordóma. Gefum
við bakstrinum gaum í hlutfalli við mikilvægi hans?
Á skrifstofu tónmenntamámsstjóra er jafnan margt um manninn og
verkefni. Skrifstofan er uppspretta kennslugagna sem okkur hefur
vanhagað um f allt of mörg ár, kennslubóka, kennarahandbóka auk
áætlana hvers konar. Margvíslega upplýsingu er þar að fá> Til að anna
' tónmenntakennaraþörf árið 1987, eftir níu ár, er áætlað að við þurfum
að eiga rúmlega eitthundrað starfandi tónmenntakennara, kennara
í fullum stöðum. í dag starfa 50 sérmenntaðir tónmenntakennarar í
landinu! Og annað —
Skólarannsóknadcild mennta-
málaráðuneytisins var komið á
laggirnar með forstöðu Andra
Isakssonar árið 1966. Deildin
annast ekki fyrst og fremst
rannsóknarstörí eins og nafn
hennar gefur þó til kynna, heldur
samningu og útgáfu námsefnis
samkvæmt námsskrá grunn-
skóla. Þegar starfsemi deildar-
innar hófst voru skipaðir sérstak-
ir starfshópar í hverri lögboðinni
námsgrein. Undirbúningshópar
gerðu úttekt á stöðu námsgreina
og settu fram tillögur um hvernig
staðið skyldi að endurskoðun
námsefnis, kennslufyrirkomu-
lags og prófa. Oft tók það
nefndirnar um það bil eitt ár að
taka saman álit þar sem staða
greinarinnar var tíunduð í hnot-
skurn. Njáll Sigurðsson náms-
stjóri í tónmennt og starfsmaður
Skólarannsóknadeildarinnar var
inntur eftir því hvenær nefndará-
lit tónlistarstarfshópsins kom
fram. Svar hans við þessari
spurningu og fleirum kemur
fram í eftirfarandi viðtali sem er
ætlað að varpa ljósi á starf og
verkahring námsstjóraembætt-
isins.
Nefndarálit 1972
„Sex manns hófu störf haustið
1971 og skiluðu nefndaráliti ári
seinna eða í ágúst 1972. í nefnd
þessari áttu sæti Egill R. Friðleifs-
son, Jón Hlöðver Áskelsson, Sig-
ríður Pálmadóttir, Jón Ásgeirsson,
Njáll Sigurðsson og Stefan Edel-
stein, sem jafnframt var formaður
nefndarinnar. Undanfari þessa
nefndarstarfs var rannsóknar-
verkefni á vegum deildarinnar um
stöðu tónlistar í skólakerfinu, en
Stefan Edelstein annaðist hana.
Stefan birti um rannsóknina
ítarlega skýrslu í tímaritinu
Menntamál ekki alls fyrir löngu.
Strax og nefndin hafði skilað áliti
var farið að huga að samningu
námsefnis samhljóða því, en inn-
tak þess var í stórum dráttum
þetta: Fjallað var um tímafjölda
til tónmenntakennslu; námsmark-
mið, gefin dæmi um námsefni;
vægi og skörun einstakra náms-
efnisþátta (þ.e. hlutfall t.d. söngs
og hlustunarefnis); tengsl tón-
menntanáms við nám í öðrum
greinum (t.d. tengsl við móður-
málskennslu, íþróttir, mynd- og
handmennt, eðlisfræði); kennslu-
og námsaðferðir; vinnuaðstöðu og
kennslutæki; námsmat; námsbæk-
ur og kennarahandbækur; kenn-
aramenntun. I lok nefndarálitsins
kom sá kafli sem reynst hefur
langlífari en aðrir, eða svokölluð
framkvæmdaáætlun. í henni eru
settar fram í línuritsformi tillögur
um í hvernig áföngum skuli unnið
að samningu og útgáfu námsefnis.
I viðauka nefndarálitsins er rætt
um tónmennt á forskólastigi og í
sérbekkjum, og einnig hljóðfæra-
kennslu í grunnskólum."
Blm.i Hver var fjöldi tón-
menntakennslustunda í skólum
almennt 1972?
„Þegar viö hófumst handa var
það viðtekin venja að einn söng-
tími væri í viku hverri. Er
tilraunakennsla nýs námsefnis fór
af stað var hins vegar veitt
heimild fyrir upptöku tveggja
kennslustunda á viku í tilrauna-
bekkjum. Nú í vetur er tímaskipt-
ing námsgreina orðin meira í
höndum einstakra skólastjóra; fer
eftir aðstæðum og er sveigjan-
legri."
Námsefnisgerð og
endurskoðun
Blm.i Hvert var næsta skref
eftir að nefndarálitinu hafði verið
skilað 1972?
„Stofnaður var annar starfshóp-
ur til námsefnisgerðar. I honum
áttu sæti Sigríður Pálmadóttir,
Njáll Sigurðsson, Guðfinna Dóra
Ólafsdóttir og Herdís Oddsdóttir.
Hópurinn hóf störf haustið 1972.
Fyrsta námsbókin kom svo út
vorið 1973 og var notuð við kennslu
þá um haustið. Samin var handbók
fyrir kennara 1. bekkjar, og
kennsluefni safnað saman og það
fjölritað fyrir nemendur. Til-
rauna-kennsla hófst í nokkrum
skólum strax þennan vetur. Um
vorið og sumarið á eftir var
námsefnið endurskoðað og lag-
fært. Haustið 1973 kom svo út
fyrsta eiginlega kennslubókin í
tónmennt á grunnskólastigi.
Blm.i Hvað hafði endurskoðunin
í för með sér?
„Það , að sett var fram ársyfir-
lit, eða tillögur um skiptingu
námsefnis og dreifingu á skólaár-
ið, og hlutfall þess innan hverrar
kennslustundar. Við höfum haldið
áfram gerð ársyfirlita við skipu-
lagningu námsefnis þeirra grunn-
skólabekkja sem síðan hafa bætst
í hópinn. Skipulagt námsefni
hefur verið samið fyrir fyrsta bekk
og allt til þess fimmta.
Blm.i Hvernig reynist að rétta
kennurum allt kennsluefni skil-
merkilega vegið, hnoðað og bakað?
„Við efuðumst sjálf um rétt-
mæti þess að láta kennurum í té
kennsluefni sem ef til vill kynni að
hefta hugmyndaflug þeirra. En við
rökstuddum þessi vinnubrögð m.a.
með því að margir tónmennta-
kennara okkar hafa ekki að baki
mikla menntun og þjálfun í
Tónhvísl
eftir GUÐMUND
EMILSSON
kennslufræðum. Auk þess auðveld-
aði þetta skipulag námsefnisgerð-
ar. Við þóttumst þess viss að
persónuleiki hvers kennara,
kennslustíll og áhugamál, myndu
halda velli þrátt fyrir þessa
námsefnis holskeflu. Við gerðum
ráð fyrir að efnið breyttist í
meðförum, sem og varð raunin.“
Hugmyndafræði
Blm.i Var einhver ákveðin hug-
myndafræði lögð til grundvallar
námsefnisgerðinni og skipulagi
hennar?
„Já, að vissu marki tókum við
hugmyndir Kodaly og hefðir í
tónlistaruppeldi Ungverja okkur
til fyrirmyndar. Kennsla sam-
kvæmt hugmyndum Kodaly fer að
miklu leyti fram í gegnum söng-
inn. Söngurinn er sa ás sem allt
annað vinst upp á. Kennslan og
þjálfunin er byggð á því efni sem
nærtækast er t.d. þjóðlögum og
alþýðutónlist. Við bætum síðan við
ýmsu öðru efni til að ná samfelld-
ari námsyfirferð og kerfisbundn-
ari framvindu og auka fjöl-
breytni."
Blm.t Voru einhverjar aðrar
grundvallarhugmyndir hafðar til
hliðsjónar við gerð námsefnisins?
„Já. Skörun námsefnisins er
skipulögð í ársyfirlitum. Nýtt efni
er kynnt með hliðsjón af og í
tengslum við fengna reynslu nem-
andans. Kennarinn höfðar oft til
þess sem börnin muna og kunna
meðvitað eða ómeðvitað, frá fyrri
kennslustundum. Þetta er einnig
ein grundvallarhugmynda Kodal-
ys.“
Blm.i Fljótt á litið virðist sem
gert sé ráð fyrir töluvert hraðri
yfirferð námsefnis?
„Já, þetta er rétt. Ég held við
höfum haft tilhneigingu til að ætla
fullmikið efni í hvern tíma. En við
bendum kennurum á að hægt sé að
sleppa og hagræða. Námsefninu
má skipta í „kjarna" og „val“. Við
æskjum þess eins að kennarinn
reyni að komast yfir kjarnann ef
það er hægt.“
Gagnrýni
Blm.i Hver hafa viðbrögð kenn-
ara verið?
„Fátt var um kennslubækur
þegar nýja námsefnið kom út og
það hlaut því að fá fremur góðar
undirtektir. Mikið af kennsluefn-
inu hafði fram til þessa verið
óaðgengilegt, t.d. þjóðlagasafn sr.
Bjarna Þorsteinssonar, eða óþekkt
með öllu. Auðvitað hafa komið
fram gallar á kennsluefninu enda
um algjört brautryðjendastarf að
ræða.“
Blm.i Hvers eðlis hefur gagn-
rýnin verið?
„Það er kvartað undan að
námsefnið sé of þykkt smurt, þótt
það sé ekki heilög skylda kennara
að fara yfir það allt. Þetta er mest
áberandi í kennsluefni 4. og 5.
fyekkjar, og kannski er námsefnið
í því tilfelli hreinlega of þungt. En
samkvæmt áætlunum okkar á að
Tveir af starfsmönnum Skólarannsóknadeildar menntamálaráðuneytisins, tónmenntakennararnir
Guðfinna Dóra Ólafsdóttir og Pétur Hafþór Jónsson. Ótrúlega margþætt starf er unnið hér við erfiðar
aðstæður.
Afmælisþing SÍBS:
Samvinna við Öryrkjabanda-
lagið um byggingu vinnustað-
ar fyrir öryrkja í heimahúsum
„AÐALMÁL þessa þings var fyrir-
huguð samvinna við Öryrkja-
bandalagið um byggingu tengi-
byggingar við Hátún 10 til að
skapa vinnuaðstöðu fyrir öryrkja í
heimahúsum og það var samþykkt
að stefna að því að framkvæmdir
hefjist á næsta vori,“ sagði
Kjartan Guðnason formaður SÍBS,
er Mbl. ræddi við hann í gær um
21. þing SIBS um helgina, sem
jafnframt var 40 ára afmælisþing.
Kjartan sagði að áframhaldandi
framkvæmdir að Reykjalundi
hefðu einnig verið á dagskrá, en í
þeim efnum hefði þó ekkert verið
ákveðið.
Á 40 ára afmælisþingi SÍBS
voru staddir fulltrúar berklavarn-
arsambandanna á Norðurlöndum í
tilefni þess að Samband norrænna
berklasjúklinga var stofnað á
Reykjalundi fyrir 30 árum og var
afmælisþing þess haldið í gær.
Á afmælisþingi SÍBS var afhjúpað listaverk eftir Leif Breiðfjörð í nýrri
dagstofu vistmanna að Reykjalundi.