Morgunblaðið - 05.07.1979, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. JÚLÍ1979
19
verður því ekki séð, að nokkur
minnsta þörf sé á að réttirnar
verði rifnar niður og breytt úr því
formi sem þær upphaflega voru
gerðar, óg er þó ekki tekinn með
sá möguleiki að fé fækki á þessu
svæði, eða hverfi með öllu vegna
opinberra aðgerða.
Hinar nýju réttir eiga að verða
jafn stórar þeim gömlu. Ytri og
innri hringur á sama stað. En
dilkum fækka um helming, og
verða stíaðir sundur með spýtum.
Veggir hlaðnir úr hraungrýti, og
hellt í þá að ofan steinsteypu.
Léttir það naumast viðgerð ef
eitthvað haggast. Dyr úr almenn-
ingi í dilka eru rúmar, svo hæfir
vélknúnu farartæki. Þær eru
gerðar af steinsteypu, en það
byggingarefni á sér ekki langa
reynslu hérlendis, en nóga til þess
að hin síðustu ár má orðið flokka
það með forgengilegustu efnum
sem höfð eru til bygginga, og
vankunnáttu kennt um endinguna.
Þessar dyr eru tilkomumiklar á að
líta. Svo sem smækkuð mynd af
sigurbogum rómversku keisar-
anna, en alls ólíkar venjulegum
dilksdyrum. En litlu varðar
hvernig nýju réttirnar verða. Hitt
skipti öllu máli að gömlu réttirn-
ar, það mikla meistaraverk,
verður látið hverfa.
Skeiðaréttir eru algerlega ein-
stæðar að mannvirkjagerð. Þar
þurfti margar snilldar eigindir
hugvits og handa að sameinast svo
verkið næði fram að ganga sem
varð.
Fyrst var að samþykkja bygg-
ingu réttanna, og ákveða stað og
gerð þeirra. Áætla hvað margir
menn þyrftu til að ljúka verkinu á
einum degi, það voru tveir þriðju
allra verkfærra manna á svæðinu.
Til þess að ná þeim saman, taka
þá frá heyskapnum, þurftu sterk-
ari samtök en til staðar eru í dag.
Auðséð er hvers vegna bygging-
unni var hraðað svo, að einn dagur
var ætlaður til verksins. Sláttur
byrjaði þá síðar en nú er, og stóð
fram á harða réttir, svo ekki hefur
þótt gott að taka flesta verkfæra
menn að heiman um hábjarg-
ræðistímann, lengur en brýnasta
nauðsyn krafði. Þá skipti verk-
stjórnin miklu máli, hvernig hún
fór úr hendi. Raða mönnunum
niður, svo hver fengi starf við sitt
hæfi.
Óhætt er að fullyrða að allt
tókst þetta með afbrigðum vel, án
nokkurra verkfræðinga, arkitekta,
eða mistaka sem nú vilja fylgja af
mörgum framkvæmdum. Og
enginn peningur greiddur í verka-
laun, nema ef vera skyldi eitthvert
smáræði til þeirra sem sáu um
framkvæmdina.
Byggingarsaga Skeiðarétta er
svo sérstæð, að hún ein nægir til
þess, að ég hika ekki við að telja
niðurrif þeirra skemmdarstarf-
semi af lökustu tegund. Oft sést
það og heyrist í fjölmiðlum, að
skemmdarverk eru framin, og
verðmætum spillt. Kastað grjóti í
glugga, brotist inn í hús og allt
eyðilagt sem hönd á festir.
Óskiljanlegar eru þær aðfarir, og
naumast ætlandi öðrum en geð-
trufluðum vesalingum. Lítils er þó
um þetta vert saman borið við
jöfnun Skeiðrétta við jörðu, því
það verður aldrei bætt með fjár-
munum.
Sú spruning leitar fast á, hvaða
undur voru þar að verki, að breyta
þurfti réttunum, þar sem engin
rök lágu til að þess væri þörf. í
stað þess að hlaða þær upp sem
líkast því sem þær upphaflega
voru.
Svo vill til að enn er fært að
bjarga því sem óspillt er. Hætta
öllum breytingum og hlaða upp
réttirnar í sínu upphaflega formi.
Gjarnan má það haldast sem búið
er að gera. Gæti það orðið síðar
hinn ágætasti minnis-varði þeirra
manna sem búsetur hafa á grösug-
asta landbúnaðarhéraði landsins á
1100 ára afmæli íslandsbyggðar.
SPÖLKORN
ÚT
ÍBUSKANN
MARGIR athyglisverðir staðir
eru í í nágrenni höfuðborgarinn-
ar, sem almenningi eru ekki
kunnir. nema að litlu leyti. Einn
þessara staða er Búrfell og
gjáin, sem við það er kennd.
^ámarbœli'
'atnsendaborgX
Heyitriki ) /,
Hnífhóll
^keiövöijuf
tGróheUuhrauri'
Bleiksteinsháls
(j' Smyrltbúá | ’Y'
Seibiitíi
'JV ^
Selhraun
tlihhoh.
Búrfellog Búrfellsgjá
Búrfell er í austur frá Hafnar-
firði. Búrfell er eldgígur, sem
talið er, að hafi gosið fyrir um
það bil 7200 árum og í því gosi
rann það hraun, sem nú þekur
nágrenni Hafnarf jarðar og
Garðabæjar.
Frá Búrfellsgíg hefur hraunið
runnið eftir mjórri rás til vesturs
og heitir þessi hrauntröð Búr-
fellsgjá. Gjáin er eitt mesta
náttúruundur hér í nágrenni
Reykjavíkur og þess verð, að eytt
sé dagstund til að skoða hana.
Ef þú leggur leið þína þangað,
er farið fram hjá Vífilsstöðum, og
inn með Vífilsstaðahlíð, gegnum
hliðið á Heiðmerkurgirðingunni
og inn með hlíðinni að sunnan-
verðu, milli hennar og Urriða-
vatnshrauns, en svo heitir hraun-
ið frá Búrfelli á þessum kafla. Við
austurendann á Vífilsstaðahlíð-
inni beygir vegurinn til norðurs
um svonefnda Hjalla, en þá leið
heldur þú ekki, heldur yfirgefur
bílinn við bugðuna á veginum og
ferð áfram gangandi í áttina að
gjánni, með stefnu á Búrfell, sem
er beint framundan. Leiðin liggur
ofan í Búrfellsgjá, sem nú blasir
við sjónum. Vestast er gjáin
grunn. I þeim enda hennar er
gömul fjárrétt, er nefnist Gjá-
rétt, eða Gjáarrétt. (Mönnum
greinir á um rithátt). Hér var
fyrrum skilarétt, og hingað var
safnað fé frá hreppunum í kring.
Var oft glatt á hjalla, nóttina
fyrir réttardaginn, meðan vakað
var yfir safninu. Var stundum
slegið upp dansleik og seldar
veitingar á Garðaflötum skammt
frá réttinni.
Réttin er skoðunarverð og eins
nátthaginn, sem er fyrir sunnan
hana. Einnig er athyglisvert að
skoða vatnsbólið, sem hér er. í
norðurjaðri gjárinnar, þar sem
hún er að grynnast, rís lítill
hamraveggur mót suðri eða suð-
vestri. Hann er 3—4 m á hæð og
10—15 m langur. Grjót og gróður
gengur að berginu, en nyrst við
hamravegginn er svolítið op og
þar, fyrir neðan hellir. í botni
hans er vætnsbólið. Þarf að
klöngrast niður að því. Þú skalt
skoða vatnsbólið, en eftir það
skalt þú ganga upp eftir gjánni
og upp á Búrfellið. Þetta er ekki
löng ganga, en hún býður upp á
margt skemmtilegt að skoða,
veggi gjárinnar, botn hennar og
gígana sjálfa, svo eitthvað sé
nefnt, auk þess útsýnis, sem fyrir
augun ber. Gjárétt er nú friðlýst
af þjóðminjaverði, en Búrfell og
gjáin eru á náttúruminjaskrá og
bíða algjörrar friðlýsingar. Má
því engu spilla á þessu svæði.
borgín sem heillar
Er það ekki að bera í bakkafullan lækinn að ætla sér að
lýsa París i stuttu máli? Eigum við ekki að láta okkur
„nægja" að segja að þar sé:
— vagga og uppeldisstöð vestrænnar menningar,
— eitt fjölskrúðugasta næturlíf Evrópu,
— einn sá besti matur í Evrópu,
— athyglisverðustu söfn Evrópu,
— einhver fallegustu mannvirki Evrópu,
— fjölbreyttasta listamannalíf Evrópu,
— kaffihúsamenning, sem á sér enga hliðstæðu í Evrópu
og þótt viöar væri leitað,
— miðstöð Frakklands — o.m.fl. — o.m.fl.
I sumar bjóðum við upp á vikuferðir til Parísar, þar sem
ykkur gefst færi á að láta áralangan draum rætast og lifa
ykkur inn í líf Parísar, sjá öll söfnin, skemmta ykkur, borða
vel og skoða mannlífið Til aó auðvelda ykkur þetta er farið
í skoðunarferðir á sunnudögum um París og á miðviku-
dögum til Versala. í báðum þessum skoðunarferðum er
islenskur fararstjóri.
BROTTFÖR.
Farið er frá íslandi: 30 júní 14. júlí 28 júlí
11. ágúst 25. ágúst
Tvenns konar gisting stendur til boða og er hvort tveggja á
4 stjörnu miðborgarhótelum: Hotel Commodore og Hotel
Royal Saint Honoré. Bæði eru hótelin í mjög rólegu hverfi.
VERÐ frá 197.000-
Innifalið í verði: Flugfar, flugvallarskattur, gisting,
morgunverður, ferðirtil og frá flugvelli og íslenskur farar-
stjóri í skoðunarferðum.
FERDASKRÍFSTOFAN
VIÐ AUSTURVÖLL SÍMI 26900