Morgunblaðið - 31.05.1980, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. MAÍ1980
BLðM
VIKUNNAR
UMSJÓN: ÁB.
Nytjajurtir
Þriðji hluti
í vor hafa þegar birst í BLÓMI VIKUNNAR tveir
þættir um nytjajurtir eftir Sigurlaugu Árnadóttur í
Hraunkoti. Það ágæta efni sem hún miðlaði þættinum
reyndist mun drýgra en ég hafði gert mér grein fyrir
og verður birtingu þess því áfram haldið svo lengi
sem það endist. Ums.
SAVOY KÁL — blöðrukál öðru nafni er feikna
gróskumikið og talið sérlega góð lækningajurt við
allskonar bólgum.
RAUÐKÁL er einnig hægt að rækta hér ef maður nær
í hraðvaxin afbrigði.
KÍNAKÁL. Síðastliðið sumar sáði ég að gamni mínu
nokkrum fræjum af kínakáli, en nokkur afbrigði af
káltegundum frá Kína eru nú að verða vinsæl víða um
lönd. Kínakálið spratt ágætlega hjá mér, en virtist
hafa tilhneigingu til að fara fljótt í spírur. Það líkist
spínati en er þó ljósara að lit og ljúffengara.
Allar káltegundir sem mynda höfuð eru nokkuð
plássfrekar. Blómkál og toppkál þurfa um það bil 40 sm
milli plantna, höfuðkál um það bil 50 sm. Kál þarf
mikinn áburð og kalkríkan jarðveg. í hvítkáli eru mörg
snefilefni í góðum hlutföllum fyrir líkamann. Þar má
nefna magnesíum, kalí, brennistein, kalsíum, clóroph-
yll o.fl. Einnig er það vítamínauðugt. Neysla þess eykur
lífskraft og það byggir upp mótstöðukraft frumanna,
eflir varnir gegn og fyrirbyggir ýmsa kvilla, hefur
læknandi áhrif á blóðleysi, gigt, bronkítis, og öll sár og
bólgur, lagar meltinguna, bætir slappleika, styrkir
nýrun o.fl. Hollast er kálið hrátt en er einnig gott og
gilt soðið. Vetrargeymsla á höfuðkáli er best með því
að toga kálið upp með rót og stilk, hrista af mold,
fjarlægja laus blöð og raða því síðan á hillu í kjallara
eða á öðrum frostlausum stað.
Tvennt er það sem oft ergir þegar verið er að rækta
höfuðkál. Fyrst að stundum eru plönturnar tregar til
þess að mynda höfuð. Þá er helst til ráða að fara með
hníf niður með rótinni á einum stað, þegar manni
finnst plönturnar vera orðnar það stórar að þær ættu
að fara að setja höfuð, og skera á rótarsprota. Þó þarf
auðvitað að gæta hófs, skera ekki aðalrót og ofgera
ekki. Þessi erting verkar oft þannig á plöntuna að hún
fer að mynda höfuð. Hitt atriðið er ásókn kálflugunnar,
sem eyðileggur plönturnar ef hún nær sér niðri. Þarf
þá að grípa til einhverra ráða gegn henni. Helsta
úrræðið er oft að úða eiturefnum yfir plönturnar. En
þó slíkar aðfarir séu almennar eru þær að mínu viti
neyðarúrræði. Hafa einkum á síðari árum komið fram
sífellt háværari raddir um að leita frekar náttúrlegra
ráða gegn þessum og öðrum meinvættum í gróðri.
Ýmsir telja og að eiturúðun geti haft ófyrirsjáanlegar
afleiðingar á heilsufar manna sem leggja sér plönturn-
ar til munns. En eitthvað verður að gera og hvað er þá
til ráða? Athyglin hefur beinst að því að margar
kryddjurtir eru þeim eiginleikum gæddar að skordýr
forðast þær og þau þrífast ekki séu þær einhversstaðar
í námunda. Kryddjurtir gera því margfalt gagn,.þær
eru ómissandi til bragðbætis í matargerð, margar
hverjar drjúgar lækningajurtir og í þriðja lagi eru þær
sumar varnarplöntur gegn ýmisskonar óþrifum, þar
með talin kálflugan. I næsta þætti verður sagt frá
nokkrum kryddjurtum og nytsemi þeirra.
Vænn grænkálsbrúskur.
Gísli Baldvinsson, kennari:
Reglugerð og ráðuneyti
Þann 1. febrúar sl. undirritaði
þáverandi menntamálaráðherra
Vilmundur Gylfason reglugerð um
námsmat í grunnskólum. I reglu-
gerðinni er margt til bóta sem
kennarastéttin hafði bent á s.s.
færsla nemenda milli bekkja, nýj-
ungar á námsmati og fækkun á
samræmdum prófum (heimild).
Það er nú oftast þannig er nýjar
reglur og reglugerðir eru settar að
menn eru ekki á eitt sáttir með
þær breytingar sem verða.
Þá er barið í þá bresti sem
mönnum sýnast myndast við
breytinguna. Þetta greinarkorn er
bókstafnum A, 60% —79% fái bók-
stafinn B og svo frv. Til skýringar
þá er sú aðferð notuð í dag að
fyrirfram er ákveðið að 7% fái A,
24% fái B, 38% fái C, D fái 24% og
lestina reka þeir sem fái E eða
7%. Af hundrað manna hóp fá
einungis 7 nemendur bókstafinn A
jafnvel þó t.d. 9 nemendur hafi
80% árangur. Þetta er „leiðrétt"
þannig að A-markið er hækkað
t.d. í 82 stig.
Þegar fimm stiga kvarði er
notaður getur verið mikill munur
á A-nemanda og B-nemanda. Því
væri eðlilegra og meiri upplýs-
ingar fyrir framhaldsskólanna að
Sameining kennarasamtak
anna á grunnskólastigi
engin undantekning enda marg-
endurtekið í greinargerð er fylgir
reglugerðinni, að reglugerðin eigi
að vera til hliðsjónar og nauðsyn-
legt fyrir kennara að ræða um
framkvæmd hennar.
Námsmat í bókstöfum
Varðandi stafina fimm A-E sem
gefnir eru eftir samræmdu prófin
í 9. bekk er ég enn þeirrar
skoðunar að fyrirgjöfin sé að
mörgu leyti gölluð. Þá á ég við að
samræmda prófið sé samanburð-
arpróf en ekki mælikvarði á það
hvort námsmarkmiðunum sé náð
eða mælikvarði á kunnáttu nem-
enda (í þröngri merkingu). Mér
finnst eðlilegra að prófin mæli
hlutfallslegan árangur nemenda.
Þá á ég við að nái nemandinn 80%
árangri eða meira eigi hann rétt á
vita að einkunnin sé hlutfallsein-
kunn. Ég er ekki beint að lýsa yfir
stuðningi við hugmyndir Sigríðar
Þ. Valgeirsdóttur prófessors um
fyrirgjöf. En þær gera ráð fyrir
því að raunstig einkunna og pró-
sentkvarðar stiga séu gefin upp á
einkunnaspjaldinu.
Það þótti hvimleitt er gefið var í
tíundu hlutum eða í hundraðshlut-
um. Þá var horfið í það að gefa í
heilum og hálfum, síðan eingöngu
í heilum (1 — 10), og að lokum í
bókstöfum A, B, C, D og E. Þegar
það er einu sinni ákveðið að gefa
fyrir í svo stórum skrefum á ekki
að gefa nemandanum raunstigin.
Með því er verið að hverfa tvo
áratugi aftur í tímann. Nemand-
anum líður ekkert betur að vita að
hann vantaði 1/100 til að ná
einum bókstaf ofar. Þó ég sé ekki
hlynntur boðum og bönnum frá
ráðuneyti þá á að setja blátt bann
við slíkum upplýsingum nema
sérstaklega standi á.
Um einstakar greinar
reglugerðarinnar
Sé borin saman 10. og 14. grein
reglugerðarinnar kemur í ljós
sérkennileg flétta. Sérfróðir menn
í námsmati eiga að sjá um gerð og
úrvinnslu samræmdu prófanna.
Ég hef alltaf haldið að kennari
með nokkra kennslureynslu sé
orðinn „sérfróður" í námsmati en
eins og því er háttað í dag þá fara
ekki margir starfandi kennarar
yfir úrlausnir samræmdu próf-
anna. Það mætti hugsa sér að nýta
betur þá kennara sem vilja, til
yfirferðar eða aðstoðar við vinnslu
á úrlausnunum. í 14. grein eru svo
settir prófdómarar yfir þá „sér-
Háttvirtur menntamálaráð-
herra.
Hér með sendi ég yður í opnu
bréfi afrit af bréfi mínu til
háskólaráðs Háskóla íslands
dags. 29. maí sl. Sem æðsta manni
islenskra menntamála er yður
málið að sjálfsögðu skylt og þvi
eðlilegt, að þér getið fylgst með
gangi mála.
Ástæðan fyrir því að ég kýs að
hafa bréf mín til yðar opin er
hins vegar sú, að ég tel að
Sigrún Gísladóttir:
fundi sínum þ. 18. jan. sl. og var
Ásthildur Erlingsdóttir skipaður
prófdómari með bréfi mennta-
málaráðuneytis dags. 1. febr. sl.
Það var þó ekki fyrr en 12. mars sl.
(þ.e. 6 vikum síðar) að prófdómari
skilaði greinargerð sinni til há-
skólans. Rétt er að árétta, að sá
dráttur er brot á 49. gr. í reglugerð
fyrir Háskóla Islands. Mér voru
hinsvegar ekki kynntar niðurstöð-
ur prófdómara fyrr en að eigin
frumkvæði þ. 23. maí sl. í viðtali
Opið bréf til
menntamálaráðherra
Háskóli Islands sé ekki einkamál
fárra útvaldra heldur eigi þjóðin
öll rétt á að vita hvað þar er að
gerast. Sú vitneskja er eflaust
mörgum sár, því öll viljum við
geta verið stolt af háskóla okkar
en ekki þurfa að bera kinnroða
hans vegna.
Reykjavík, 31. maí 1980,
Sigrún Gísladóttir.
Reykjavík, 29. maí 1980.
Háskólaráð
c/o Guðmundur Magnússon
rektor,
Háskóla íslands
Eins og yður er kunnugt var
próf í „Textafræði“ (kennarar
Lotte Maybom B.A. og Knud-Erik
H. Pedersen, exam.art.) í B.A.
námi í dönsku við Háskóla íslands
þ. 10. jan. sl. Af ástæðum, sem
yður eru kunnar, óskaði ég þess
formlega þ. 14. jan. sl. að skipaður
prófdómari mæti allar prófúr-
lausnir mínar og gerði jafnframt
þá kröfu, að hann hefði prófúr-
lausnir og einkunnir allra annarra
próftaka í sama fagi til saman-
burðar og viðmiðunar. Heimspeki-
deildarráð varð við þeirri ósk á
sem ég óskaði eftir og átti við
Guðmund Magnússon rektor,
vegna þessa máls þann dag tjáði
hann mér, að enda þótt niðurstaða
prófdómara lægi fyrir yrði engin
leiðrétting gerð á einkunnum í
„Textafræði", þar eð ólöglegt hefði
verið að skipa prófdómara í faginu
eftir að einkunnir voru færðar í
skýrslur.
Á fundi heimspekideildarráðs þ.
18. jan. sl. sem ég var boðuð á var,
eins og fyrr segir, samþykkt að
prófdómari yrði fenginn til að
dæma próf mín. Þann sama dag
gekk ég við á skrifstofu heim-
spekideildar og var tjáð þar, að
einkunnir í „Textafræði" væru
ekki komnar inn. Fund heimspeki-
deildarráðs sátu Knud-Erik H.
Pedersen annar kennara í „Texta-
fræði" og Peter Söby Kristensen,
eiginmaður Lotte Maybom hins
kennarans í nefndu fagi. Kennur-
um í „Textafræði" var því kunnugt
um ákvörðun heimspekideildar-
ráðs um prófdómara áður en
einkunnir voru færðar í skýrslur
skólans. Þegar af þeim ástæðum
eru engin haldbær rök til að neita
mér um réttmæta leiðréttingu á
prófmati og einkunn í „Texta-
fræði“ á röngum forsendum.
Ákvörðun heimspekideildarráðs
ein sér, um prófdómara og skipun
hans í framhaldi af henni, er
staðfesting á því, að einkunnir
hafa þá (18. jan. sl.) ekki verið
færðar eða a.m.k. ekki skipt máli á
hvaða stigi þær voru. Skipun
prófdómara af hálfu ráðuneytis er
ennfremur staðfesting á því, að
matsniðurstöður hans skuli gilda
hvernig svo sem kennarar í
„Textafræði" hafa hagað skilum
sínum á einkunnum. Þá má einnig
minna á 54. gr. í reglugerð fyrir
Háskóla íslands sem er svohljóð-
andi: „Háskólaráði er heimilt,
eftir tillögum háskóladeildar, að
víkja lítils háttar frá settum
reglum um kennslu og próf.“
Framangreind atriði nægir að
nefna til að sýna fram á, að skylt
er að leiðrétta prófmat og ein-
kunnir kennara á úrlausnum
mínum í „Textafræði" í samræmi
við niðurstöður prófdómara.
I niðurlagi greinargerðar próf-
dómara segir svo orðrétt: „Séu