Morgunblaðið - 15.07.1980, Blaðsíða 20

i
20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ 1980
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ 1980
29

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.000.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 250
kr. eintakiö.
Æ'
Atakanleg slys
Yarla líöur sá dajrur, að ekki veröi dauðaslys. Menn týna
lífi í umferðinni, við störf sín og skemmtan. Nauðsyn-
iejít er, að j^ripið verði til víðtækra aðjrerða til að vara menn
við þeim hættum, er að þeim steðja, ef ekki er farið að öllu
með jrát. Véltæknin oj; hraðinn, sem henni fylgir, krefjast
þess, að fyllstu varúðar sé jíætt, þej;ar menn eru með þau
tæki í höndunum, sem j;eta verið hættulej; bæði lífi þeirra
sjálfra oj; annarra.
I löj; hafa verið skráðar óteljandi rej;lur um það, hvaða
aðferðum skuli beitt til að draj;a úr slysahættu. Bæði
opinberir aöilar oj; félaj;asamtök almenninj;s verja til þess
tíma ok fjármunum að minna menn á þessar rej;lur oj;
hvetja þá til varfærni. En slík starfsemi nær ekki tilj;anj;i
sínum nema menn séu móttækilej;ir fyrir henni ef svo mætti
að orði komast. Mestan hluta slysa má því miður til þess
rekja, að menn taka óþarfa áhættu. Sýna ekki þá áðj;æslu,
sem krafist er.
Áfenj;isnevsla oj; akstur ökutækja er eitt hið alvarlej;asta
brot, sem unnt er að fremja. Sá, sem situr ölvaður undir
stýri, er ekki lenj;ur sjálfs sín herra oj; stofnar Krandalaus-
um samborj;urum sínum í hættu um leið oj; hann leikur sér
að eij;in öryj;j;i. Svo virðist sem tíðni þessara brota fari
vaxandi oj; eftir því sem umferðin verður meiri aukast
líkurnar á stórslysum af Jieirra völdum. Ekkert eitt ráð
duj;ar til þess að stemma stij;u við því, að menn setjist
ölvaðir undir stýri bifreiða. Heldur er hér um að ræða
meinsemd, sem býr um sij; oj; breiðist út, ef ekki verður
hafin almenn útrýminj;arherferð j;ej;n henni.
Þeir, sem hafa þann starfa að stuðla að auknu öryj;j;i oj;
draj;a úr slysum, hljóta að velta því fyrir sér, hvort þeir j;eti
með nokkrum nýjum ráðum bætt starfsemi sína oj; aukið
áhrifamátt hennar. Hins vej;ar er ósannjyarnt að beina
einunj;is auj;um sínum að þessum aðilum, þej;ar litið er til
nauðsynlej;ra j;aj;nráðstafana. Það er eins oj; foreldri, sem
kennir skólanum um misheppnað uppeldi barns síns.
Staðreyndin er auðvitað sú, að í þessu efni verður hver oj;
einn að líta í eij;in barm oj; skoða með sjálfum sér, hvað
hann j;etur best j;ert sjálfum sér oj; öðrum til heilla.
Kvenréttindaráðstefna
Kvenréttindaráðstefna Sameinuðu þjóðanna hófst í
Kaupmannahöfn í j;ær. Stór sendinefnd frá íslandi
tekur þátt í ráðstefnunni, sem hefur einkum það verkefni að
meta framvindu mála á svonefndum kvenréttindaáratuj;,
sem hófst á kvennaárinu 1975 oj; lýkur 1985. Fln á ráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna í Mexíkó 1975 um réttindamál kvenna
var samþykkt starfsáætlun, er nær yfir þetta tímabil.
Sérstök kvennaársnefnd starfaði á vej;um ríkisstjórnar
íslands oj; þej;ar hún hafði lokið verkefni sínu var
Jafnréttisráði falið að fyljyast með oj; annast verkefni þau,
er Island varða í þessari starfsáætlun.
Eftirminnilej;asti atburður kvennaársins hér á landi var
kvennafrídaj;urinn svonefndi 24. október, þegar um 25
þúsund manns komu saman til fundar á Lækjartorj;i og
konur löj;ðu niður vinnu til að legjya áherslu á mikilvæj;i
vinnuframlaj;s síns. Vakti þessi aðj;erð athyj;li víða um lönd.
Sömu söj;u er að sej;ja um úrslit forsetakosninj;anna á
döj;unum. Er því ekki að efa, að hin fjölmenna sendinefnd
Islands á Kaupmannahafnarráðstefnunni hefur í mörj; horn
að líta við að greina frá þróun mála hér á landi.
En baráttan fvrir réttarstöðu konunnar má ekki einskorð-
ast við slíka stóratburði oj; sú hætta er vissulej;a fyrir hendi,
að þeir yfirgnæfi svo allt annað, að hin daglej;u viðfangsefni
gleymist.
Ilya Dzhirkvelov, fyrrverandi starfsmaöur sovésku leyniþjónustunnar KGB, fréttaritari hjá TASS og starfsmaöur á vegum
Sovétríkjanna hjá Alþjóöaheilbrigöisstofnuninni í Genf, ákvaö í apríl á þessu ári aö snúa baki viö Sovétríkjunum. Hann sótti
um hæli fyrir sig og fjölskyldu sína í Bretlandi, eftir aö efasemdir hans um sovéska kerfið höföu leitt til þess, aö starfsbræöur
hans í sovéska sendiráöinu í Genf voru farnir aö beita hann bolabrögðum.
Breska blaöiö The Times fékk einkarétt á viötölum viö Dzhirkvelov eftir aö hann kom til Bretlands og birti þau í fimm
hlutum undir lok maí s.l. Morgunblaöiö hefur fengiö rétt til birtingar á þessum viðtölum hér á landi. Af lestri þeirra kynnast
menn hugarheimi manns, sem hefur veriö tannhjól í sovésku valdavélinni, sem er innilokuö og gætir hagsmuna sjálfrar sín
jafnvel betur en ríkisins. Þróttleysi og vonleysi einkennir mat KGB-mannsins fyrrverandi á framtíö sovéska þjóöfélagsins.
Mistökin, sem framkvæmd hafa veriö, eru svo mörg, aö aöeins gjörbreyting getur oröiö til bjargar. En KGB og herinn eru
öflugustu máttarstólpar valdavélarinnar og þeir aðilar þrífast aðeins fái þeir tækifæri til að sýna vígtennurnar.
í fyrsta viðtalinu lýsir
Dzhirkvelov því, hvernig emb-
ættismenn í sovéska skrifræðinu
brugðust við innrásinni í Afgan-
istan og viðhorfum þeirra til
þeirrar ákvörðunar Bandaríkja-
forseta aö beita sér gegn þátt-
töku í Olympíuleikunum.
Innrás Sovétmanna í Afganist-
an vakti undrun og reiöi margra
sovéskra embættismanna úr
miöju valdastigans. Ýmsir þeirra
fögnuöu áskorun Carters um að
sniöganga Olympíuleikana í von
um aö hún mætti veröa til þess
aö stjórnin í Kreml hugsaði ráö
sitt aö nýju.
Þetta er skoðun Dzhirkvelovs,
sem nýveriö gegndi stööu upp-
lýsingaráðunauts viö aðalstöðv-
ar Alþjóöaheilbrigöisstofnunar
Sameinuöu þjóöanna (WHO) í
Genf. En hann stýröi jafnframt
sovésku áróöursvélinni í öllum
alþjóöastofnunum í Genf og eftir
innrásina í Afganistan gegndi
hann því tvöfalda hlutverki aö
breiða skoöun Sovétmanna á
atburöunum í Afganistan út
meðal vestrænna starfsbræöra
og senda aftur til Moskvu upp-
lýsingar um viöbrögö þeirra.
í þeirri frásögn sem Moskvu-
stjórnin samdi til dreifingar er-
lendis var innrásin sögö stafa af
þrá Sovétmanna eftir friöi og af
þörfinni fyrir aö verja hagsmuni
sósíalismans gegn erlendri —
einkum bandarískri — íhlutun.
Þaö reyndist hins vegar „erfitt
aö finna“ hljómgrunn fyrir þessi
sjónarmiö meðal vestrænna
embættismanna í Genf, og
ur í málefnum írans og Tyrk-
lands, getur ekki komiö auga á
neina hernaöarlega eöa efna-
hagslega réttlætingu fyrir innrás-
inni.
„Heföi þetta verið íran, hefö-
um viö skiliö þaö — þá heföi
ástæöan verið efnahagsleg, aö
tryggja jarðgas og olíulindir, auk
þess stjórnmálalega ávinnings
aö ráða yfir Teheran. En hvers
vegna Afganistan? Þaö er þegar
nóg af fjöllum í Sovétríkjunum."
Eftir því sem Dzhirkvelov segir
eru sovéskir hermenn hvorki
vopnaöir né þjálfaðir til fjalla-
hernaöar. Hann álítur aðgeröir
Sovétstjórnarinnar enn óskiljan-
legri þegar höfð er í huga fyrri
reynsla Sovétmanna af landvinn-
ingum og blóöugum bardögum
viö andsovéska þjóöernissinn-
aöa uppreisnarmenn (basm-
atchi) í Miö-Asíu á fyrsta tímabili
sovéskra yfirráöa.
„Basmatcharnir" voru aö hans
sögn jafnvilltir og illa vopnaðir
og „mujahiddinarnir“ í Afganist-
an (hermenn í heilögu stríöi), en
þó þurfti Rauði herinn allan sinn
herstyrk í eigin landi til aö brjóta
þá á bak aftur eftir langdregna
baráttu.
Hann telur aö sovéski herinn
LANDFLÓTTA KGB-MAÐ-
UR SEGIR ÁLIT SITT
Á VELDI KREMLVERJA
llya Dzhirkvelov, landflótta KGB-maður, ræðir við fréttamann The Times á
ónefndum stað í London, en hann hefur oröiö aö fara huldu höföi af ótta
viö hefndaraögeröir fyrrverandi húsbænda sinna.
niöur þann stööugleika sem tek-
ist heföi að byggja upp með
ærinni fyrirhöfn af stærilæti og
ofmetnaði. Þetta brölt færöi
Sovétríkjunum „engan hagnaö"
á stjórnmálasviöinu og sovésk-
um almenningi jafnvel enn síöur,
en Dzhirkvelov segir fjárhags-
vanda almennings vera „ugg-
vænlegan“.
Hann segir, aö hinn almenni
borgari í Sovétríkjunum líti á
Olympíuleikana í Moskvu sem
napurlega fyndni, þegar menn
minnast jafnvel algengustu mat-
væla með óljósum hætti.
Hann telur aö á sjöunda
áratugnum hafi margir veriö á
móti því aö ákveöa leikunum
staö í Moskvu og þá var efna-
hagsástandið „betra en þaö er
núna“.
Hann segir flesta Rússa vera
kvíðafulla þar eð þeir óttist aö
umfangsmikil dreifing nauö-
synja, sem eru þegar af skornum
skammti, til feröafólks og
íþróttafólks muni leiða af sér
vöruskort hjá sovéskum neyt-
endum þegar leikarnir eru um
garö gengnir og gestirnir farnir
heim.
Eftir því sem Dzhirkvelov segir
er leyniþjónustan KGB líka af
öryggisástæöum kvíöafull vegna
feröamannastraums til landsins.
„Þaö væri óraunhæft", segir
hann, aö vænta þess aö öryggis-
verðir geti haft auga meö hverj-
um einstökum útlendingi meðan
á leikunum stendur.
Eftir viðræöur viö Olympíu-
nefndina í Moskvu hefur veriö
samþykkt aö hleypa inn
„ákveönum fjölda" gesta, en þaö
er í mótsögn viö opinbe;ar
staöhæfingar ráöamanna aö allir
þeir sem vilji vera viðstaddir
leikana muni fá vegabréfsáritun.
Dzhirkvelov segir aö ferðir
þeirra, sem fá leyfi til aö koma
inn í landið muni takmarkaöar
við fyrirfram ákveönar leiöir, og
„þeir sem ráfa annaö hvort til
hægri eöa vinstri muni ekki
komast langt“. Sérstakar varö-
sveitir (druzhiniki) munu aöstoöa
KGB viö aö takmarka samband
milli venjulegra Rússa og er-
lendra feröamanna.
UNDRANDI YFIR INN-
RÁSINNI í AFGANISTAN
Rétt að hundsa
Ólympíuleikana
Dzhirkvelov og starfsfélagar
hans voru í þeirri aöstööu —
ekki í fyrsta skipti — aö verða
aö segja stjórnvöldum í Kreml
þaö sem þau vildu heýra fremur
en hiö sanna í málinu.
Verkefni þeirra var mun erfiö-
ara fyrir þá sök aö þeir trúöu
ekki sjálfir hinni opinberu skýr-
ingu sem þeim var ætlað að
vinna fylgi á Vesturlöndum.
Þar sem engin vísbending um
innrásina haföi borist fyrirfram,
voru sovéskir embættismenn
erlendis þrumu lostnir. „Er við
ræddum Afganistan okkar í
milli“ sagöi Dzhirkvelov í viðtal-
inu viö The Times, „gátum viö
einfaldlega ekki skilið hvers
vegna forystan (í Kreml) taldi
nauösynlegt aö stíga svona til-
gangslaust og óviturlegt skref.
Okkur fannst þaö algert glap-
ræöi.“
Dzhirkvelov, sem um margra
ára skeið var njósnasérfræöing-
sem nú er í Afganistan sé í verri
aöstööu og muni aö líkindum
sitja fastur í endalausu stríði
sem honum takist aldrei aö Ijúka
viö á erlendri grund.
Þetta eru einstaklega bitur-
legar horfur fyrir þaö sem
Dzhirkvelov kallar „fólk af minni
kynslóö“ — sovéska karla og
konur, sem voru á unglingsaldri
eöa rétt um tvítugt í síöari
heimsstyrjöldinni og hafa nú
komið sér vel fyrir í sovésku
samfélagi.
„Hvernig er hægt aö réttlæta
dauöa ungra rússneskra pilta í
Afganistan fyrir mæörum þeirra
og feörum? Ef þeir væru aö láta
lífið fyrir einhver háleit pólitísk
markmiö, væri ööru aö gegna,
en Afganistan ógnar alls ekki
sovéska ríkinu.“
Og hvers vegna geröi Kreml-
stjórninn þetta þá? Dzhirkvelov
sagöi viö The Times að hann
teldi aö þetta hefði veriö gert til
aö sýna umheiminum og þá
einkum og sér í lagi ráöa-
mönnum í Washington — að
hún kæmist upp meö þetta.
Hann og starfsbræður hans í
Genf líta á innrásina og hernám í
Afganistan sem „sönnun fyrir því
að sovéska forystan fyrirlítur
forseta Bandaríkjanna og al-
menningsálitið í heiminum“.
/Eðstaráðiö — þar á meöal
Brezhnev forseti, sem sjálfur
gegndi „mikilvægu en þó ekki
afgerandi hlutverki“ — vildi láta
reyna á viöbrögö Vesturveld-
anna til að sjá hversu langt
Rússar gætu gengið án þess að
Vesturlönd svöruöu áreitninni af
festu og jafnvel meö vopnavaldi,
ef því væri aö skipta.
Af þessum ástæðum var
mörgum sovéskum embættis-
mönnum á aldri Dzhirkvelovs og
af svipaðri tign létt þegar Carter
forseti hvatti til þess aö
Olympíuleikarnir yröu hundsaðir
í refsingarskyni, þar sem slíkt
myndi ef til vill neyða forystu
Sovétríkjanna til aö endurskoöa
máliö og taka aftur upp „stefnu
er væri stööug í staö þess að
vera byggö á tilfinningum“.
Þeir töldu hrun slökunarstefn-
unnar vera Rússum aö kenna
fremur en Bandaríkjamönnum
og þaö geröi aö engu vonir
þeirra um sífellt betra líf innan
Sovétríkjanna meö hjálp sam-
bandsins viö Vesturlönd.
Stjórnin i Kreml heföi brotið
„Sovéskir borgarar", segir
hann og brosir, „eiga aöeins af
tveimur ástæöum skipti við út-
lendinga: annaö hvort af brýnni
nauðsyn eöa fífldirfsku“.
Aö áliti Dzhirkvelovs hefur
ríkisstjórn Sovétríkjanna alltaf
reynt aö koma í veg fyrir sam-
skipti Rússa viö Vesturlönd,
jafnvel meöan slökunartímabiliö
stóö yfir, og framkoma þeirra á
Olympíuleikunum veröur engin
undantekning.
Dzhirkvelov býst viö aö veröa
kallaður „svikari og rógberi“ fyrir
aö segja þetta, en hann er
sannfærður um aö margir Rúss-
ar séu honum sammála um aö
stjórnin í Kreml sé svo einangruö
frá þjóð sinni og fái svo brengl-
aöa mynd af umheiminum frá
njósnurum sínum erlendis aö
hún telji sig hafa bolmagn til aö
standast bæöi vanþóknun um-
heimsins og versnandi efna-
hagsástand heima fyrir.

Hlaðhamrar, hið nýja elliheimili Mosfellinga.
ól.K.M. »k Kristinn
Lionsklúbbur Kjalarnes-
þings gefur elliheimili
LIONSKLÚBBUR Kjalarnesþings af-
henti sl. laugardag Mosfellshreppi aö
gjöf heilt íbúðarhús til afnota fyrir
aldraða, að Hlaðhömrum í Mosfells-
sveit. Húsið er um 160 fermetrar að
stærð og í því eru sex íbúðir, fjórar
einstaklingsibúðir og tvær hjónaíbúðir.
Það hefur tekið rúm þrjú ár að
byggja þetta hús, sem nú er fullbúið til
notkunar. Endanlegur kostnaður ligg-
ur enn ekki fyrir, en áætlað er að
verðmæti hússins sé um 150 milljónir
króna.
Félagar í Lionsklúbbi Kjalar-
nesþings hafa aðallega aflað fjár
til þessarar húsbyggingar með
blómaræktun og blómasölu.
Einnig settu þeir á stað happ-
drætti í fyrra, þá hafa einstakir
félagar lagt fram stórar peninga-
upphæðir svo og fjölmargir sveit-
ungar. Þá hafa önnur líknar- og
mannúðarfélög í sveitinni styrkt
verkið með fjárframlögum, svo
sem Kvenfélag Lágafellssóknar
og Soroptimistaklúbbur Kjalar-
nesþings. Auk þess hafa ýmis
fyrirtæki veitt verulegan afslátt
af efni til hússins og önnur gefið
stórgjafir.
í tilefni af vígslu hússins gaf
einn Lionsfélaginn heimilinu
bókasafn sitt, annar gaf 100
birkitré til þess að setja niður í
garðinum og landslagsarkitekt
hefur boðist til þess að skipu-
leggja skrúðgarð við húsip. Þá
hefur einn sveitungi ánafnað
húsinu eina milljón króna og
starfsmannafélag Mosfellshrepps
Eldhúskrókur í annarri hjónaíbúðinni.
Jón M. Guðmundsson oddviti flytur ávarp við vígslu elliheimilisins.
Á myndinni eru auk Jóns (f.v.) Sæberg Þórðarson, formaður
byggingarnefndar hússins, Herbert Kristjánsson, Gunnlaugur J.
Briem, formaður Lionsklúbbsins, og Guðmundur Sigurþórsson,
fundarstjóri.
gefið heimilinu myndarlega fána-
stöng.
Við afhendingu hússins fluttu
ræður og ávörp, formaður
klúbbsins, Gunnlaugur J. Briem,
sem afhenti húsið formlega, Sæ-
berg Þórðarson, formaður bygg-
ingarnefndar, sem rakti bygg-
ingarsögu þess, og Jón M. Guð-
mundsson oddviti, sem veitti hús-
inu viðtöku fyrir hönd hreppsins.
Ennfremur flutti sr. Birgir Ás-
geirsson að Mosfelli ávarp og
kirkjukórinn söng. Þá flutti
Björn Guðmundsson forstjóri
ávarp en hann á sæti í Alþjóða-
stjórn Lionshreyfingarinnar.
Hann fullyrti að framtak sem
þetta mundi .ekki aðeins vekja
athygli hérlendis, heldur einnig
um heim allan, því blað hreyf-
ingarinnar, sem dreift er til
Lionsmanna í meira en 150 þjóð-
löndum, myndi geta þessa við-
burðar.
Að lokum flutti Dóra Þorkels-
dóttir ávarp fyrir hönd Starfs-
mannafélags Mosfellshrepps og
afhenti gjafabréf fyrir uppsettri
fánastöng.
t