Morgunblaðið - 15.07.1980, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. JULI 1980
37
Guðrún Jónsdóttir
- In memoriam
Fædd 9. júní 1922
Dáin 3. júli 1980
Hún var dóttir hjónanna Karit-
asar Magnúsdóttur frá Eyri í
Seyðisfirði vestra og Jóns J.
Bjarnasonar skipstjóra ættuðum
úr Önundarfirði, bjuggu þau hjón
lengi á ísafirði. Jón og bræður
hans allir voru stórbrotnir dugn-
aðarmenn. Rósamunda móðir
þeirra missti mann sinn, Bjarna
Jónsson, er börnin voru öll í
bernsku, kom hún þeim öllum til
mikils manndóms af hinum mesta
dugnaði.
Guðrún hafði mikla starfsorku,
það gilti einu, að hverju hún vann,
húshaldi, hannyrðum eða skrif-
stofuvinnu, allt var þetta gert á
þann veg, að eigi varð betur gjört.
Síðastliðinn hálfan annan áratug
vann hún í Menntamálaráðuneyt-
inu og trúi ég að öll hennar störf
hafi verið metin að verðleikum
þar, hún naut þess að starfa þar
og átti ágæta samstarfsmenn.
Einkabarn Guðrúnar er Kjart-
an lögfræðingur. Faðir hans er
Gunnar A. Pálsson lögfræðingur.
Er Kjartan einkabarn beggja for-
eldra sinna. Hann ólst upp hjá
móður sinni og naut mikils ástrík-
is ömmu sinnar Karitasar. Hygg
ég að Guðrún hafi hlotið barnalán
mikið. Síðustu árin hefur hann
haldið heimili með föður sínum og
er einkar kært með þeim feðgum.
Ég minntist á að Guðrún hefði
haft mikla starfsorku, en hún var
líka mjög starfsöm, sýndi það sig
best, er hún þessi síðustu ár
barðist við sjúkdóm sinn, það má
segja að hún hafi unnið til síðustu
stundar. Hún talaði um dauðann
af svo miklu raunsæi, að ég
undraðist, þetta var staðreynd,
ekkert víl, enginn afsláttur, allt
skyldi gert meðan stætt var, kom
þar fram sú ættarfylgja — þetta
óbifandi traust — er margir af
ættmönnum hennar veita um-
hverfi sínu.
Ég kveð nú Guðrúnu mágkonu
mína og þakka henni samfylgdina,
á hana bar aldrei skugga.
Unnur Ágústsdóttir.
Vinkona mín, Guðrún Jónsdótt-
ir, lést á Landakotsspítala 3. júlí
sl. aðeins 58 ára að aidri.
Það er sárt að missa góðan vin,
sjá á bak einhverri yndislegustu
°g tryggustu vináttu í lífinu. Menn
skyidu ekki ætia að þotuöldin væri
gróskutími sterkra vináttubanda,
og víst er svo að oft rjúfa
fjarlægðir tryggðabönd. En
mönnum er misvel gefið að yfir-
stíga þær hindranir, sem aðskiln-
aður setur mannlegum samskipt-
um. Þorri manna lifir fyrir líðandi
stund og þá sem næstir eru í tíma
og rúmi. Menn eru þeim góðir, sem
þeir deila með daglegu amstri, en
gleyma þeim fijótt, er hverfa
sjónum: gömlum vinum, fjar-
stöddum, bágstöddum og liðnum.
Guðrún Jónsdóttir var einstök
kona og gat manna best yfirstigið
annmarka nútímans að þessu
leyti. Mestan þann tíma, sem við
þekktumst var ég erlendis og hún
heima, en aldrei gat ég hugsað
mér meiri og betri vin. Að vera og
sjást voru engin skilyrði fyrir
vináttu hennar og tryggð. Hún lét
hugann dvelja við það, sem hún
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein, sem birtast á i
miðvikudagsblaði, að berast i
siðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera i sendibréfs-
formi. Þess skal einnig getið
af marggefnu tilefni að frum-
ort Ijóð um hinn látna eru
ekki birt á minningarorðasið-
um Morgunblaðsins. Handrit
þurfa að vera vélrituð og með
góðu linubili.
mat mest og þá sem hún gerði að
vinum sínum. Aldrei vissi ég til að
hún kveddi góðan vin, ekki einu
sinni, þegar leiðir skildu milli lífs
og dauða. Sjálf er hún nú horfin
sjónum vina sinna og vanda-
manna. Hún heldur eiginmanni
sínum og einkasyni ekki lengur
myndarlegt heimili, bréfin hennar
berast mér ekki lengur, stóri
faðmurinn bíður ekki lengur
heima, hlýja brosið er horfið,
fallegu augun brostin. En endur-
minningin lifir um sjálfstæða
konu, góðan dreng, stórt hjarta,
ógleymanlegan vin.
Guðrún Jónsdóttir var heil-
steypt manneskja, sömu eðlis-
þættir komu í ljós á öllum sviðum.
Það var unun að fylgjast með
henni vinna að hverju sem hún
gekk. Hún hafði slík tök á verk-
efninu, vissi nákvæmlega hvernig
það skyldi unnið, vann styrkum
höndum, markvisst, hnitmiðað.
Eins var um skoðanir, afstöðu,
verðmætamat. Eitt var kjarni,
annað hismi, alltaf ljóst hvað
skyldi vinnast, að hverju skyldi
fyrst hyggja. Hún var fastheldin á
gamla siði, hirðusöm um alla
hiuti, hugsunarsöm, vandvirk.
Hún ræktaði garðinn sinn.
Engir kostir eru ákjósanlegri
góðri móður, enda var Guðrún
uppalandi af Guðs náð. Það var
svo mikill friður og mikil ró yfir
henni. Hægt var að ganga að öllu
vísu í kringum hana. Hún var
aldrei að flýta sér, hafði alltaf
nægan tíma. Börn og unglingar
hændust að henni og fylltust
öryggiskennd í nálægt hennar.
Með sárum trega kveð ég trygg-
an vin. Það var mikil gæfa að
njóta vináttu þessarar vinföstu og
tryKKlyndu konu, deila með henni
gleði og sorg og eiga að lokum um
hana endurminningar, sem aldrei
Fæddur 5. ágúst 1899.
Dáinn 23. mai 1980.
„Hann Geiri er dáinn.“ Þessi orð
bárust eins og þytur einhvers
staðar inn um hálfopinn glugga
sjúkrahússins, þar sem ég hef
dvalið síðustu þrjár vikur.
Raunar lýsti inn í hug minn um
leið, að síðast þegar ég signdi
hann alveg örþreyttan á Grund
um daginn hafði ég hugsað án
orða: „Óskandi, að þú mættir
sofna inn í ljóma hvítasunnu-
morgunins vinur." Já, við höfðum
þekkst í hálfa öld og á þau
samleiðarspor aldrei skugga borið,
hvort sem hundrað kílómetrar
aðskildu eða aðeins hljóðbært þil í
gömlu timburhúsi. Og samt vorum
við ólíkir.
Fyrstu kynnin eru tengd und-
urfögrum og örlagaríkum sept-
embermorgni fyrir mig árið 1930.
Fyrsta ferð að heiman. Fyrsta
koman til Reykjavíkur, — stór-
borgarinnar. Brúarfoss að koma
að vestan öslandi inn sólgullinn
Faxaflóa. Þar sem öldur voru alis
fjarri í rjómalogni, en mót himins
og hafs urðu ekki aðgreind, nema
eins og í skuggsjá djúpsins, þungri
þögn þess. Allt var umvafið sól.
Fjöll og himinn fagurblá, meira að
segja nýfallin mjöll á hæstu tind-
um bar þennan dularfulla blóma
hins óþekkta, framtíðarinnar.
„En af hverju er þessi mikli
reykur þarna aðeins á einum
stað?“ spurði ég þennan fallega
klædda hljóðláta ferðafélaga, sem
var bróðir prestsins heima í Flat-
ey og kaupmaður í Reykjavík,
virðingarmaður.
Við stóðum tveir úti við borð-
stokkinn og virtum fyrir okkur
alla dýrðina.
„Það er Reykjavík, drengur,"
sagði hann ofurlítið brosleitur.
„Þar rýkur úr hverju húsi, þegar
verið er að kveikja upp á morgn-
verða frá manni teknar. Endur-
minningar, sem síðar á lífsleið-
inni, verða mér og öðrum sem
þekktu Guðrúnu og nutu vináttu
hennar, vel þegnar ábendingar og
hvatningar í lífsbaráttunni —
einkum þegar öll sund sýnast
lokuð. Æðruleysi hennar og styrk-
ur var slíkur að vinir hennar
leituðu til hennar á erfiðleikar
stundum og þaðan fór enginn
bónleiður til búðar. Þegar hún
vissi undir lokin að hverju dró tók
hún því með sama æðruleysinu og
einkenndi líf hennar allt. Hún
mætti dauðanum með reisn, sátt
við Guð og menn, með fyrirbænir
fyrir sínum nánustu á vörunum.
Sigríður Á. Snævarr.
Það var haustið 1971 og litadýrð
var mikil í skógivöxnum héruðum
Nýja-Englands. Rauðbrúni litur-
inn hafði náð yfirhöndinni • í
laufskrúðinu og einstaka tré var
farið að hrista af sér sumarklæðin
til undirbúnings vetrinum. Inn-
fæddir jafnt sem aðkomumenn
hrifust af þessari litasinfóníu,
sem gaf frá sér ný tilbrigði á degi
hverjum. Sjálfum var mér þó
„meir í hug melgrasskúfurinn
harði ... “ Ég hafði lagt upp
nokkrum vikum áður til langdval-
ar í Bandaríkjunum og hafðist við
í ókunnu umhverfi, sem um margt
var æði framandi. Hugurinn reik-
aði gjarnan á fornar slóðir og
erfitt var að festa rætur fyrst í
stað.
Þá barst óvænt lítil en kærkom-
in sending að heiman. Frá Guð-
rúnu Jónsdóttur. Með fylgdu
nokkrar fallegar línur, sem voru
mér mikils virði. Þau ár, sem ég
dvaldi við nám vestra eftir þetta,
sendi Guðrún mér við og við
stuttar orðsendingar, sem mér
þótti alltaf jafnvænt um að fá í
hendur. Hugulsemi Guðrúnar og
hlýhug í minn garð á þessum
árum og raunar bæði fyrr og síðar
hef ég aldrei gleymt.
Allt frá því við Kjartan Gunn-
arsson, sonur Guðrúnar, urðum
góðir vinir á fyrstu vikum
ana. En bíddu, þetta hverfur
bráðum."
Þetta átti ég svo sem að vita. Nú
og svo hét kaupstaðurinn Reykja-
vík. Sannarlega hvarf reykurin,
þegar við komum nær. Aðeins
framtíðardraumar og fegurð him-
ins náði tökum, já, öllum völdum,
og hefur haft þau síðan um okkar
höfuðborg í mínum huga.
Næsta kvöld hafði samferða-
maðurinn á Brúarfossi og móðir
hans, húsfreyjan á Laufásveg 6,
Björg Þ. Guðmundsdóttir fv. þing-
mannsfrú og ættuð frá Höll í
Dýrafirði, ákveðið að bjóða mér
vetursetu í húsi sínu, og taka mig
eiginlega inn í fjölskylduna, af-
daladreng að vestan.
Svona voru þessi mæðgin, eng-
um öðrum lík. Hún var sjálfstæð,
sterk og göfug kona. Hann var
barn Reykjavíkur, gæfu drengur
en líka á hættubrautum týnda
sonarins.
Geir átti tvær verslanir, sem
flestir kusu þá að eiga viðskipti
við. Það var Sælgætisbúðin við
Heklu á Lækjartorgi, þar sem hún
Ragný fagra afgreiddi og nú er
glerhöllin mikla. Hitt var Tóbaks-
búðin Austurstræti 12, og þar
afgreiddi líka falleg rauðhærð
stúlka.
En mest um vert þótti, að hann
seldi sælgæti í leikhúsinu Iðnó á
hverju leikkvöldi. Og þar fékk ég
að verða mestur og ef ekki líka
vinsælastur á ævinni, með stóran
bakka fylltan fegursta munngáti á
maganum. Annað var þó enn
betra. Ég fékk að sjá allar leiksýn-
ingar allan veturinn. Og þá voru
nú ekki aldeilis sýndar neinar
klámsýningar, heldur íslensk
fjallasýn í útilegumönnum, dans-
andi álfar og englar á nýársnótt
og alla leið upp og inn í himnaríki
eftir Einar Kvaran. Allar þessar
minningar á ég Geira að þakka.
menntaskólavistar okkar var mér
sem öðrum vinum Kjartans tekið
opnum örmum á heimili hennar.
Gestrisni hennar og alla vinsémd
aðra vil ég þakka nú að leiðarlok-
um.
Undanfarin ár hefur Guðrún
barizt af æðruleysi við þann sjúk-
dóm, sem leiddi hana til dauða
langt um aldur fram. Ég hitti
Guðrúnu síðast á förnum vegi
nokkru áður en hún lagðist á
sjúkrahús í siðasta sinn. Hún
gerði þá góðlátlegt grín að veik-
indum sínum og vildi lítið úr gera,
en ég vissi þó fullvel, að vágestur
sá, sem hreiðrað hafði um sig,
mundi hafa sigur áður en varði.
Hugrekki hennar var aðdáunar-
efni.
Megi góðar vættir styrkja eigin-
mann Guðrúnar, Svein R. Jónsson,
Kjartan son hennar og alla ást-
vinil aðra.
Geir II. Haardc.
Kveðja írá
samstarfsfólki
I dag verður jarðsungin í
Reykjavík Guðrún Jónsdóttir til
heimilis að Ránargötu 1 í Reykja-
vík.
Guðrún starfaði um langt skeið
á vegum menntamálaráðuneytis-
Vona, að Guð launi honum þær að
verðleikum þarna sem allt getur
orðið gott.
Og Laufásvegur 6, sem nú er
orðinn „antikbúð". Ja, „nú er hún
Snorrabúð stekkur." Og enginn
minnist á það í anda — verndar-
anda Bernharðstorfunnar — var
svo sannarlega í hjartastað
Reykjavíkur, sem Björg husfreyja
gæddi lífi og litum með þekkingu
sinni og frásögn. Annars vegar
Menntaskólinn, hins vegar Barna-
skólinn. Svo var Þrúðvangur,
handan götunnar, uppsprettulind
æðsta skáldskapar á Islandi, eign
Einars Ben. og hans miklu og
fögru frúar, en við hliðina Berg-
þórshús með leikgyðjuna leiftr-
andi í hverju orði næsta hús í
röðinni, að ógleymdum tengdasyn-
inum í Breiðfjörðshúsi, sjálfum
Setphensen upprennandi stór-
menni í orðsins heimi. Og til að
auka breidd hinnar reykvísku fjöl-
breytni í hjartslætti lífsins við
Laufásveg 6, mætti nefna „Móður-
ást“ hennar Nínu Sæm. í garðin-
um og meira að segja hana Boggu,
sem seldi bollurnar í kjallaranum,
sem nú er löngu gleymdur.
Þetta er bernskuheimur og
æskusetur Geira og þeirra bræðra
sr. Sigurðar Haukdals, prófasts
síðar á Bergþórshvoli, að
ógleymdri fóstursystur þeirra
Sonju Bjargar — Sonju í Nesti,
sem nú þekkja allir að miklum
myndarskap sem mikla kaup-
sýslukonu í borginni. Seinna varð
þetta honum, já, okkur öllum
einungis heimur lokaðra og
leyndra minninga. Lífið er svo
hverfult.
Lánið er svo valt:
Samt var hann alltaf hann
sjáifur. Eiginlega stórbrotinn per-
sónuleiki. Alltaf góður. Ásakaði
engan. Dæmdi engan. Ekki heldur
sjálfan sig. Kvartaði aldrei.
Þakklátur, ef einhver gladdi, þótt
ekki væri, nema með súkkulaði-
mola, eftir að allt var horfið. En
samt var „Johny Walker" alltaf
bestur. Það var tískugoð æskunn-
ar í Englandi, þegar ungur versl-
unarmaður frá Laufásvegi 6 í
ins, fyrst sem bókari á Fræðslu-
málaskrifstofunni og síðan er
Fræðslumálaskrifstofan var flutt
inn í ráðuneytið hélt Guðrún sínu
starfi áfram í þeirri deild er þar
tók við störfum Fræðslumála-
skrifstofunnar. — Við fráfall Guð-
rúnar höfum við samstarfsfólk
hennar margs að minnast, sem að
líkum lætur, eftir svo ianga sam-
veru. Við minnumst hennar, sem
hins ágæta starfsmanns, sem bæði
vegna góðrar menntunar og með-
fæddrar kostgæfni og samvisku-
semi leysti hvert það verk, sem
henni var falið af hendi með þeirri
prýði að ekki þurfti um að bæta.
Við minnumst hennar, sem hinnar
hlýju og umgengnisgóðu konu í
öllu dagfari, sem ávallt var gott að
leita til með hvað sem var.
Hvernig sem á stóð var hún boðin
og búin að leysa hvern þann
vanda, sem henni var auðið, og
hver sem í hlut átti. Greiðvikni og
góðsemi virtust svo snarir þættir í
eðlisfari hennar, að hún sæist þar
ekki fyrir. En síðast og ekki síst
minnumst við hennar fyrir þá
óbilandi hetjulund og rósemi er
hún sýndi, í því rnikla og þung-
bæra stríði, sem hún áreiðanlega
árum saman háði við þann erfiða
sjúkdóm, sem bjó henni aldurtila.
Áldrei féll henni æðruorð af vör-
um og með sömu þrautseigju og
sama ákveðna rólyndinu gekk hún
að starfi sínu, eftir hverja læknis-
aðgerð, sem þá í bili veitti henni
stundarfró.
Og jafnvel, að síðustu stundu,
eftir að henni mun þó hafa verið
orðið ljóst, að hverju stefndi,
reyndi hún að koma stund og
stund til vinnu sinnar æðrulaus og
mild. Slíku sálarþreki eru þeir
einir gæddir sem sannar hetjur
mega kallast. Slíkt jafnvægi hug-
ans er guðlegur auður.
Við vottum eftirlifandi eigin-
manni hennar, syni og öðrum
ástvinum hina dýpstu samúð
okkar, um leið og við kveðjum
hana með hinum fornfrægu orð-
um, er sögð voru við lát einnar
söguhetju þjóðarinnar. Svo láti
henni Guð raun alla lofi betri.
Reykjavík var þar við nám. Og
þeim orðum um „Johnny" fylgdi
tvírætt bros, sem aldrei gæti
gleymst og helst varð hann að
klæðast klæðskerasaumuðum föt-
um. „Ég gæti aldrei lagt mér
neinn óþverra til munns," bætti
hann gjarnan við með stolti.
Einu sinni tók hann í mál að
gifta sig. En auðvitað varð það að
vera ein helsta fegurðardrottning
þeirra ára. Og algert leyndarmál.
Aðrar komu ekki til greina. En
hún er líklega enn að hugsa sig
um. Það varð víst aldrei annað en
draumur.
Hann fylgdist alltaf með stjórn-
málum og var sjálfstæðismaður að
eðli og uppruna. „Stendur hann
sig ekki þara vel strákurinn?"
sagði hann oft um Eggert Hauk-
dal frænda sinn, þennan sérstæða
einbúa á Bergþórshvoli, prófasts-
soninn og þingmanninn, sem allir
tala um. „Sá kann að standa einn
og upp úr fjöldanum, ef á þarf að
herða," bætti hann gjarnan við og
tvíræða brosið myndaðist til hálfs.
Síðustu þrjú árin var hann á
Grund við Hringbraut 50, og skal
hér öllum þakkað, sem voru hon-
um vel að umhyggju, alúð og
umhirðu. Grund er öllum góð.
Og Guð valdi honum hvíta-
sunnunótt í sólmánuði til þess að
sofna brott úr heimi, án allrar
þjáningar. Hann gerði ekki mun
sinna barna eftir mannhylli og
mannadómum.
„Hver er hér stór og hver er
smár? í hverju strái er himingróð-
ur. í hverjum dropa reginsjór.“
Var nokrum tekið betur en
týnda drengnum? Hann Geiri átti
góða móður. Þetta eru allt orðin
minningalönd, með sólskinsbletti í
heiði. Sól yfir „Flóanum" og fjör-
unni og Móðurástinni í garðinum
við Lækjargötuna, ilmur trjánna
við Laufásveginn, Iðnó á leik-
kvöldum. „Himneskt er að Iifa.“
Bestu þökk fyrir samfylgd í 50
ár.
Skrifað í Silkeborg á Jótlandi
4. júní 1980,
Árelíus Níelsson.
Geir S. Haukdal fv.
kaupmaður: Kveðja