Morgunblaðið - 15.07.1980, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ 1980 39
Tölva uppgötvar „nýtt“
leikrit Shakespeares
Bókmcnntarannsóknir hafa
leitt i ljós það sem þykja mun
æsilegt nýmæli á okkar dögum
— „nýtt“ leikrit eftir Shakespe-
are.
Leikurinn ber heitið „The
Booke of Thomas More" og
handrit hans, með fleiri en
einni rithönd. getur að lita i
British Museum. Þegar sam-
ningu lauk virðist sem verkið
hafi stungið í augu ritskoðar-
ans og kann það aldrei að hafa
holdklæðst á fjölum leikhúss i
lífstíð Shakespeares sjálfs.
Höfundur ieiksins hefur
raunar lengi verið þrætuepli
fræðimanna. Venja hefur verið
að eigna Anthony Munday.
Henry Chettle „og öðrum" leik-
inn þrátt fyrir að Sir Edward
Maunde Thompson hefði fyrst-
ur manna árið 1916 látið i veðri
vaka að Shakespeare hefði að
minnsta kosti samið hluta hans.
Sir Edward byggði niðurstöðu
sina á rithandarsamanburði og
hlaut nokkurn hljómgrunn þótt
ýmsir snérust á móti. Þær
uppgötvanir sem hér um ræðir
skara hins vegar mun framar.
Nákvæm skilgreiningaraðferð
sem beita má til að aðgreina
skrif tveggja rithöfunda bendir
til að Shakespeare hafi ekki
aðeins skrifað part úr, heldur
allan „Sir Thomas More“. Teljist
sannað að Shakespeare sé hinn
raunverulegi höfundur leiksins,
er þetta fyrsta áður óþekkt
leikrit hans sem fram hefur
komið síðan „Períkles" var bætt
við þriðju útgáfu á heildarverk-
um Shakespeares árið 1664.
Forsprakki hinnar sögulegu
rannsóknar heitir Thomas
Merriam, fyrirlesari við Bas-
ingstoke tækniskólann, og notaði
hann aðferð, sem tölvuvísinda-
deild Edinborgarháskóla full-
komnaði.
Greiningaraðferðin gerir
fræðimönnum kleift að ná tök-
um á ómeðvituðu stílbragði höf-
undar, sem öðrum er ógerlegt að
líkja eftir. Einkum er í þessu
efni átt við „orðvenjur", sem fela
í sér m.a. tíðni algengra orða-
sambanda. Að vera, eins og, að
sjálfsögðu, um leið, eru dæmi um
slík orðasambönd, sem mismikið
ber á með ólíkum höfundum.
Önnur vísbending sem nota
má er tilhneiging höfundar til að
beita ákveðna og óákveðna
greininum í enskri tungu svo og
samtengingum og atviksorðum í
upphafi setninga. Athugunin fer
þannig fram að textinn allur er
settur í tölvu sem fengið hefur
fyrirmæli um að hafa tölu á
þeim orðasamböndum, sem
fræðimönnum er áfram um að
kanna.
Útkoman, sem mörgum kann
að virðast einkennilegt stílauð-
kenni, er eins konar bókmennta-
leg fingraför, sem ekki er nokkur
leið að falsa. Ef nógu margir
þættir málfars eru kannaðir, er
nánast útilokað að ritkaflar
tveggja höfunda verði eignaðir
einum og sama manninum.
Höfundar stílgreiningarinnar,
Andrew Morton, Sidney Micha-
elson og Neil Hamilton-Smith
frá Edinborgarháskóla, lýstu
henni fyrst í breska dagblaðinu
The Observer árið 1976. Merriam
rak augun í þessa grein, kynnti
sér aðferðina nánar og ákvað að
beita henni við eigin rannsóknir.
Afraksturinn varð hinn nýstár-
legi leikritafundur.
Minnugur þess að Sir Edward
Maunde Thompson hafði ánafn-
að Shakespeare hluta leiksins,
ákvað Merriam að kanna innri
samsvörun hans til að byrja
með. Hefðu nokkrir höfundar
komið við sögu í ritum hans
hefði stílgreiningin leitt í ljós
mismunandi orðvenjur á köflum.
Raunin varð hins vegar allt
önnur.
Hafi Shakespeare skrifað brot
úr „Sir Thomas More“ hlaut
hanri að hafa skrifað hann frá
byrjun til enda. En aðferðin gaf
Merriam jafnvel enn meira ráð-
rúm. Morton hafði þegar stíl-
greint þrjú leikrit Shakespæare í
Edinborg, „Júlíus Sesar“, „Perí-
kles“ og „Títus Andróníkus" og
hugkvæmdist nú Merriam að
bera fjörtíu og eina orðasam-
setningu í verkunum þremur
saman við „Sir Thomas More“.
Það kom á daginn að aðeins
var um marktækt frávik að ræða
í einu tilviki er „Sir Thomas
More“ hafði verið borinn saman
,v\
William Shakespeare
við hin leikritin þrjú. „Það eru
engin merki þess að höfundar
verkanna fjögurra séu fleiri en
einn. Shakespeare skrifaði „The
Booke of Sir Thomas More“ er
niðurstaða Merriams.
Dr. Morton og félagar hans við
Edinborgarháskóla telja sann-
anir Merriams mikilvægar. „Við
erum hálfpartinn forviða," sagði
Morton nýlega. „Hann hefur
uppgötvað leikrit eftir Shake-
speare, hluta þess með rithönd
skáldsins. — Það er naumast
hægt að búast við meiru. Þetta
er undursamlegur árangur."
Edinborgarhópurinn hefur nú
ákveðið að endurtaka rannsókn-
ina og nota til þess miklu
fullkomnari tölvubúnað og fleiri
próf. Þannig vonast þeir til að
geta sannað niðurstöðu Merri-
ams. Ef allt fer að óskum vonast
Morton til að Shakespearefræð-
ingar, sem lagt hafa fæð á
tölvuaðferðir til þessa, taki upp
ný vinnubrögð í stórum stíl.
Hvað varðar leikritið sjálft er
það slitrótt að gerð og ósennilegt
að það steypi „Hamlet" af stalli.
Þó reit ritstjóri tímaritsins
„Shakespeare Apocrypha", C.F.
Tucker Brooke, árið 1980 að
leikritið hefði veið ofarlega á
vinsældalista áratugsins. „Hinn
mjög svo aðlaðandi persónuleiki
aðalsöguhetjunnar og ósvikin
glaðværð sem umlykur jafnvel
harmsögulega þætti leiksin, eru
tveir kostir sem hylja fjölmarga
galla,“ skrifaði ritstjórinn.
Margt bendir til að „Sir Thom-
as More“ hafi verið skrifaður
árið 1553, um sama leyti og
„Títus Andróníkus“, „The Tam-
ing of the Shrew“ og „The
Comedy of Errors". Nokkrir
fræðimenn hafa stungið upp á
þessari tímasetningu, en sjálfur
hefur Merriam komist að sömu
niðurstöðu með því að beita
annarri stílgreiningaraðferð,
sem geðlæknirinn og Shakespe-
arefræðingurinn Eliot Slater
fann upp fyrstur manna.
Líkt og önnur leikrit Shake-
speares frá þessu tímabili felur
„Sir Thomas More“ í sér leik, þar
sem farandleikarar skemmta Sir
Thomas með því að sviðsetja
„Hjónavígslu Andríkis og
Visku.“ Einnig hefur leikritið á
sér annað handbragð Shakespe-
ares, svo sem áhrifamikla ræðu
Mores þar sem hann letur al-
þýðu uppreisnar gegn kóngi.
Eins og Merriam bendir á er
ekki annað eftir en fá „Sir
Thomas More“ tilhlýðilegan
búning á sviði.
(býtt <>k endursaRt úr jfrein Ni»el
Hawkes í The Observer).
Valgerður Gísla-
dóttir - Minning
Valgerður Gísladóttir andaðist
á Borgarspítalanum 23. júní og
var jarðsungin frá Fossvogskirkju
3. júlí s.l.
Vaigerður var fædd í Litla-
Saurbæ í Ölfusi 11. desember 1886
og var því á 94. aldursári, þegar
hún lézt.
Foreldrar hennar voru hjónin
Margrét Sigurðardóttir og Gísli
Þorvarðarson. Margrét var frá
Gesthúsum á Álftanesi, dóttir
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein, sem birtast á i
miðvikudagsblaði, að berast í
siðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréfs-
formi. Þess skai einnig getið
af marggefnu tilefni að frum-
ort ljóð um hinn látna eru
ekki birt á minningarorðasíð-
um Morgunhlaðsins. Handrit
þurfa að vera vélrituð og með
góðu linubili.
Sigurðar Sigurðssonar frá Kast-
húsum og Sigríðar Oddsdóttur frá
Gesthúsum konu hans. Gísli, faðir
Valgerðar, var sonur Þorvarðar
Guðnasonar og Valgerðar Gísla-
dóttur, sem fyrst bjuggu á Gljúfri
í Ölfusi og síðar í Litla-Saurbæ.
Þau voru náskyld, bæði af Reykja-
kotsætt.
Fyrstu æviár Valgerðar bjó fjöl-
skyldan í Litla-Saurbæ, en um
aldamótin brugðu foreldrar henn-
ar búi og fluttu til Reykjavíkur
með börn sín þrjú. Tvíburarnir
Guðbjörg og Sigurður höfðu fæðzt
1889. Gísli var tómthúsmaður í
Reykjavík, en systurnar unnu þau
störf, sem til féllu, bæði við
hreingerningar og fiskverkun og
fóru í kaupavinnu á sumrin. Þær
voru alla tíð mjög samrýmdar þótt
ólíkar væru bæði í sjón og raun.
Sigurður bróðir þeirra gerðist
aðstoðarpóstur Hans Hannesson-
ar, landpósts, árið 1907 og annað-
ist póstferðir með honum austur
að Ödda á Rangárvöllum allt til
ársins 1919, að hann varð lög-
regluþjónn í Reykjavík.
Árið 1926 giftist Valgerður Ein-
ari Gestssyni, sjómanni, frá Lauf-
ási á Miðnesi. Hófu þau búskap
þar suður frá og eignuðust tvö
+
Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og
útför móöur okkar, tengdamóöur og ömmu,
GUÐRIDAR GUÐJÓNSDÓTTUR,
frá Breiöabliki, Sandgeröi,
Baröavogi 21, Reykjavík.
Sérstakar þakkir færum viö starfsfólki Landspítalans, deild 3A.
María Gréta Abbey,
Guöjón Guönason,
Guörún Guönadóttir,
Hulda Guönadóttir,
Siguröur B. Guönason,
Hafsteinn Guðnason,
Karólína Guönadóttir,
Guöfinna Guönadóttir,
Aöalsteinn H. Guönason,
og barnabörn hinnar látn
Steinunn Gunnlaugsdóttir,
Birgir Axelsson,
Jóhann S. Walderhaug,
Eydís Eyjólfsdóttir,
Friörik Óskarsson,
Birkir Baldvinsson,
Sigrún Valtýsdóttir
börn, Gest Hans, sem fæddist 1928
og Margréti Sigríði, sem fædd er
1930.
Margrét, móðir Valgerðar, lézt
árið 1917, en Gísli dvaldi hjá þeim
Valgerði og Einari síðustu æviár-
in, en hann andaðist 1933. Fáum
árum síðar slitu Valgerður og
Einar samvistum, og flutti hún
með börnin tvö til Reykjavíkur.
Það var erfitt að vera einstæð
móðir í Reykjavík á fjórða og
fimmta áratugnum og lítillar
hjálpar að vænta frá opinberum
aðilum miðað við það, sem gerist í
dag. En Valgerði tókst með dugn-
aði og þrautseigju að koma börn-
um sínum vel til manns. Gestur
hefur lengst af verið sælgætis-
gerðarmaður, og hefur hann þótt
mjög fær í sinni iðn. Hann á
fjórar dætur: Sigríði Þórunni,
Valgerði Guðbjörgu, Soffíu Jó-
hönnu og Ernu Björk. Margrét
vann við sauma í Belgjagerðinni,
þar til hún giftist Ármanni Jóns-
syni sjómanni, sem nú starfar í
Straumsvík, og eiga þau fjóra
syni: Hauk húsgagnasmið, Val-
garð, sem stundar vélstjóranám,
Guðbjörn nema í Verzlunarskóla
íslands og Einar sem enn er í
barnaskóla. Valgerður var hreykin
af barnabörnunum sínum átta,
enda eru þau öll mjög efnileg.
Valgerður vann lengst af við
hreingerningar í Miðbæjarbarna-
skólanum og í húsi Prentarafé-
lagsins við Hverfisgötu. Hún var
fremur heilsugóð og gekk til
vinnu, þar til hún var komin hátt
á áttræðisaldur. Árið 1952 eignað-
ist Valgerður eigin íbúð á Grettis-
götu 74, og bjó hún þar í 23 ár, þar
til hún fór á Elliheimilið Grund
fyrir 5 árum.
Þannig var ævi Valgerðar í
stórum dráttum, en ég veit, að það
var ekki henni að skapi, að ég færi
að hæla henni í blöðum, svo ég læt
það ógert. Hún vann störf sín í
kyrrþey án þess að hljóta lof fyrir
á opinberum vettvangi, en þannig
er saga margra íslenzkra mæðra.
Blessuð sé minning frænku
minnar.
Margrét H. Sigurðardóttir.
Guðrún Arinbjarnar
- Minningarorð
Fædd 4. apríl 1898.
Dáin 9. júlí 1980.
Nú þegar ég kveð vinkonu mína
Guðrúnu Arinbjarnar hinstu
kveðju er mér efst í huga þakklæti
fyrir allt það er hún veitti mér.
Állt frá því að ég kynntist Guð-
rúnu fyrst, aðeins 7 ára gamall tók
hún mér eins og syni sínum og
allar götur síðan var hún veitand-
inn en ég þiggjandinn. En einmitt
þannig var Guðrún. Henni var
eiginlegra að gefa en þiggja.
Það var mikið starf að vera
húsmóðir á heimili héraðslæknis í
stóru héraði, en þrátt fyrir eril-
samt húsfreyjustarf hafði Guðrún
ævinlega tíma aflögu fyrir okkur
strákana. Hún gaf sér alltaf tíma
til að fræða okkur og gerði það á
svo elskulegan hátt að það varð
meiri skemmtun fyrir okkur, held-
ur en að ærslast úti. •
Guðrún gaf sér einnig tíma til
að auðga sinn eigin anda og þar af
leiðandi var hún svo vel fær um að
miðla öðrum. Hún var fjölmennt-
uð kona og víðlesin og henni
veittist létt að veita öðrum af
visku sinni og gæsku. Þessi eigin-
leiki hennar nýttist vel í starfi
hennar sem kennari, en það starf
vann hún í mörg ár og á þann hátt
sem aðeins er á færi þeirra sem
eiga yfir að ráða, jöfnum höndum
viti og mannkostum, en af hvoru-
tveggja átti Guðrún nóg.
Guðrúnu var mikið yndi að sitja
með góðum vinum og ræða listir
og þá fyrst og fremst bókmenntir
enda var hún vel heima í þeim. Öll
þau ár sem ég var heimagangur á
heimili þeirra Guðrúnar og
Kristjáns kom það sjaldan fyrir
að fjölskyldan sæti ein til borðs.
Oftast voru einn eða fleiri gestir
og þá venjulega fólk, sem var
andans fólk. Það lætur því að
líkum að samræður undir borðum
voru oft æði háfleygar, en alltaf
gættu þau hjón þess að við,
strákarnir yrðum ekki afskiftir
heldur tækjum þátt í því sem fram
fór, og ævinlega var nægur tími til
útskýringa og leiðbeininga. Það
var því góður skóli að vera á slíku
heimili.
Með þessum fáu og fátæklegu
orðum sendi ég Guðrúnu mínar
bestu þakkir fyrir samverustund-
irnar og kynningu og tel mig
ríkari af þeim kynnum.
Fjölskyldu hennar sendi ég inni-
legar samúðarkveðjur.
Páll Guðmundsson