Morgunblaðið - 28.02.1982, Qupperneq 39
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR 1982
87
ÁFÖRNUM VEGI L Samantekt J.F.Á.
p Éi
Morgunblaftid/ÓI.K.Mag.
íslandslýsing
íslendingar lesa jafnan með eftir-
væntingu það sem útlendingar
skrifa um land og þjóð, enda hefur
það ekki allt verið fallegt í gegnum
tíðina. Alræmdur er Johann And-
erson, eitt sinn yfirborgarstjóri í
Hamborg, greindur maður og víð-
förull og kunnur mjög meðal
menntamanna síns tíma. En honum
varö þaö á, sem íslendingar eiga
erfitt meö að fyrirgefa honum, að
skrifa þykka bók um norðlæg lönd,
þar á meðal Island, án þess nokkru
sinni aö heimsækja söguslóðir.
Hann safnaöi upplýsingum meöal
kaupmanna og skipstjóra sem
sigldu milli Glúckstad og Islands og
lét þá segja sér sem nákvæmlegast
af landi og þjóð. Útkoma þessarar
sagnfræði varð býsna skemmtileg
bók sem bar langan titil — en því
miður fyrir Islendinga eitthvert vit-
lausasta og illoröasta rit sem nokk-
urn tíma hefur verið skrifað um ís-
land. Það fullyrti Þorvaldur Thor-
oddsen, og eru íslendingar þó
ýmsu vanir i þessum efnum. Þor-
valdur efast ekki um gott hjartalag
Anderson, heldur skellir skuldinni á
óvandaöa heimildarmenn hans. En
Anderson gat aldrei bætt fyrir sína
skömm — því hann var dauöur
þegar bókin kom út fyrst árið 1746.
Ári síðar birtist dönsk þýöing,
sem Jón Þorkelsson, Skálholts-
rektor, hafði yfirfariö og hnekkti
hann þar í athugasemdum að
mestu lygum og óhróðri um land og
þjóð. Jón sagði meöal annars i
greinargerð sinni fyrir bókinni:
„Kaflarnir um ... prestauppeldi
barna og lesti islendinga eru hið
svíviröilegasta sem nokkru sinni
hefur verið sagt og skrifaö um ís-
land.“ Það er því ekki lítiö sem
borgmeistarinn í Hamborg, Johann
Anderson afrekaöi. Niels Horrebow
skrifaöi síðan mikiö varnarrit til aö
hnekkja endanlega Anderson og
byrjar það venjulegast kafla með
tilvitnun í Anderson og hrekur síð-
an umsögn hans lið fyrir lið. Stein-
dór frá Hlöðum hefur þýtt þessa
bók fyrir nokkrum árum, Frásagnir
um island. Espólín sagöi svo um
Horrebow og Anderson í Árbókum
sínum: „Horrebow var vitur maöur
og ritaöi um land hér og þess háttu,
lofaöi hann mjög landfólkið, svo aö
sumum þótti viö of, en hratt því, er
Anderson borgmeistari í Hamborg
haföi áöur samsett ósannlega eftir
sögnum heimskra manna og
ókunnugra."
Allt er nú þetta rifjað upp til
skemmtunar og fróðleiks — en ný-
veriö birtist í breska stórblaöinu
Sunday Telegraph stuttur pistill is-
landsfara og er hann allur hliöholl-
ari landi og þjóö en frásagnir And-
erson, enda lét höfundur hans sig
hafa þaö aö heimsækja ísland.
Pistilinn skrifaöi Edward Steen,
blaöamaöur Telegraph. Hann skrif-
ar:
„Siðasta greinin sem ég hafði
lesiö um Island hét „Engar uglur á
íslandi". Og ég hugsaöi meö mér:
Hvers konar heimskautshelvíti er
þetta eiginlega, sem uglur forðast
og fólk hellir í sig sterkasta spira?“
Edward mannaði sig nú samt upp í
það aö heimsækja island og þegar
hann kom til hinnar litauöugu höf-
uöborgar, Reykjavíkur, hnaut hann
um „fyrstu einkenni hinnar ein-
stæðu heilbrigðu skynsemi íslend-
inga: Engir hundar. Þaö er ólöglegt
á islandi aö eiga hund i þéttbýli. En
á sama tíma er starfsemi Hunda-
vinafélagsins i miklum blóma — og
er það dæmi um sérstakan hæfi-
leika islendinga aö bæöi halda og
sleppa."
Svo tekur hinn breski maður
uppá því að vitna í Þorgeir Ljós-
vetningagoða, sem hann kallar
raunar „Theogeir". Þar á eftir stað-
hæfir hann að útburöur barna sé
sjaldgæfur nú orðlð á islandi, en
óskilgetnar fæöingar hins vegar
margar, en svotil ekkert um fóstur-
eyðingar eöa skilnaöi. Svo segir
hann:
„island er nú eitt af auöugustu
löndum heims — þar er ekkert at-
vinnuleysi og fjöldi verkalýösfélaga
sísteytandi hnefann. Forseti Al-
þýðusambandsins er sagöur vera
kommúnisti (þó hann sé þaö ekki)
og varaforsetinn er íhaldsmaöur.
Þaö er sextíu prósent verðbólga í
landinu, en ennþá hefur enginn
skaðast tilfinnanlega af henni. Meö
hin auðugu fiskimiö i 200 mílna
landhelgi sinni, nóg heitt vatn í jörð
og gnægö vatnsaflsorku, hafa ís-
lendingar lítð að læra af Bretum —
nema nýjustu tísku og enska tungu.
Allar bókabúöir eru með gott úrval
enskra bókmennta. Á nítjándu öld
gekk enskur feröalangur um island
fram á einsetumann nokkurn þýð-
andi Shakespeare í kofaræfii.
island er sér á parti i mörgu tilliti.
Þar eru engir snákar, á meöan ég
man! íslendingar gefa út flestar
bækur árlega miðað við fólksfjölda,
lesa mest allra þjóöa og troðfylla
leikhúsin tvö í Reykjavík. islenska
sjónvarpið varir aöeins þrjár stund-
ir á kveldi sex daga vikunnar, þaö
er ekkert sjónvarp á fimmtudögum
(hvers vegna veit enginn) og engar
sjónvarpsútsendingar eru í júlímán-
uöi. Þeir fylgjast með Dallas, en
vita ekki enn að J.R. hefur verið
skotinn. i auglýsingatímunum eru
tuttugu bókaauglýsingar á móti
einni sápuauglýsingu. I hljóövarp-
inu jagast þeir á hverju kvöldi um
nýyrði i sinni fornu tungu, sem þeir
vernda af mikilli tortryggni.
Innflytjendaeftirlit er strangt. Á
sumrum koma hjarðmannlegar
Ástraliu-stelpur og plokka fisk í
þrjá mánuði og njóta 24 stunda
dagsbirtu og létta sér upp í „Holly-
wood“, stærsta diskóteki Evrópu,
sem tekur 2000 manns í sæti. Jafn-
rétti er samgróið fólkinu og ein-
staklingurinn er í hávegum hafður.
Enginn veitir því neina sérstaka eft-
irtekt, þó Karl Bretaprins og faöir
hans komi til laxveiöa á sumrin."
Síðan segir hinn breski maöur
aö islendingar slái jafnan á þráðinn
til forsetans, þegar þeim liggur
eitthvað á hjarta og hefur svo eftir
forseta vorum: „Ég hef aldrei hitt
íslending erlendis, sem ekki hefur
þráö að koma heim.“ Þá segir að
með þjóðerniskenndinni j fari for-
seta vors og áframhaldandi vinnu
hans á bak viö tjöldin fyrir leikhús-
ið, fari umburöarlyndi gagnvart
drykkjusiöum islendinga, en þeir
séu flestir stútfullir á helgum!“
Lýkur þar meö stuttum útdrætti
úr grein Edward Steen í Sunday
Telegraph — nema hann staðhæfir
á einum staö að Ólafur Jóhannes-
son, utanríkisráöherra vor, sé
„traustvekjandi leiðindakurfur“!
J.F.Á.
Gamlir
góðir
dagar
Olafur K. Magnússon gróf þessa
mynd upp, þegar hann grúskaði í
myndasafni sínu nýverið.
— Hún var tekin í Landsíma-
húsinu gamla, þessi mynd, segir
Magnús Jónsson, óperusöngvari,
og veltir fyrir sér tilefninu: Heyrðu,
ég skal grafast fyrir um þaö, vinur,
ég er bara ekki klár á því í svipinn.
Talaöu við mig á morgun.
Og daginn eftir sagði Magnús:
Þessi mynd var tekin aö hausti
til 1954. Þá héldum við konsert á
sjötugsafmæli Péturs Á. Jónsson-
ar í Gamla Bíói og höfum veriö að
æfa okkur þarna í Landsímahús-
inu. Ég minnist þess að fólk bætti
viö inngangseyrinn, til aö styrkja
gamla manninn, en hann rann aft-
ur til hans. Pétur var þá oröinn
heilsutæpur og margir borguðu
tvöfalt og jafnvel þrefalt, því hann
var vinsæll maöur, Pétur Á. Jóns-
son. Yndislegur maður og stór-
l'étur Á. Jónsson
kostlegur söngvari. Hann var nú
talinn einn besti Wagner-söngvar-
inn þegar hann var uppá sitt besta,
segir Magnús og þagnar.
En þetta var mjög góöur kon-
sert, heldur hann áfram, enda úr-
valsliö eins og þú sérö: Ég, Þuríö-
ur, Guörún, Guömundur, Kristinn,
Þorsteinn, Guörún Þorsteinsdóttir
og Einar Sturluson. Svo situr Fritz
Weizappel viö píanóiö. Viö vorum
öll á besta aldri, þegar þetta var:
Ég tuttugu og sex ára og viö höfö-
um komið heim frá italiu, viö Þur-
íöur og Guörún. Þorsteinn var þá
nýkominn frá Covent Garden og
Kristinn frá námi í Lundúnum,
Guðmundur búinn aö vera viö nám
í Stokkhólmi og haföi sett met í
konserthaldi á islandi. Hann hélt
eina þrettán/fjórtán konserta i
strikklotu fyrir troöfullu húsi. Þá
var gífurleg aösókn aö slíkum
konsertum, segir Magnús og hallar
sér aftur í stólnum og rifjar upp í
huganum gamla góða daga ...
Finnur Jónsson listmálari
er nú á 90asta aldursári. En
hann er hinn hressasti í
bragði og ber ekki utan á sér
89 ár. Og nú á aö fara aö
skrifa um hann bók.
Já, segir Finnur í stuttu
spjalli. Þaö er rétt aö komast
af staö. Indriöi G. Þorsteins-
son mun skrifa um manninn
Finn Jónsson en Frank Ponzi,
listfræöingur, um verk min.
Þeir eru farnir aö hafa þetta
svona vist. Þessi tilhögun er
komin frá útgáfunni, Almenna
bókafélaginu, og ég sam-
þykkti þetta, því mér líst vel á
báða mennina. En bókagerö-
in er ekki komin langt áleiöis
og ég hef ekki hugmynd um
hvenær bókin mun koma út,
en þaö verður vandað til
hennar, þaö veit ég. En þar
fyrir utan segi ég allt sæmi-
legt!
Kannski bókin um Finn
Jónsson komi út á níræöis-
afmæli hans nú i haust.
Morxunbladid/Ól.K.MaK.