Morgunblaðið - 30.11.1982, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. NÓVEMBER 1982
29
Viðhorf fanga
eftir Jón Bjarman
fangaprest
Grein þessi er að stofni til er-
indi, flutt á fundi er sérkennarafé-
lag Islands gekkst fyrir um
menntunarmál fanga, mér var þar
ætlað að gera grein fyrir viðhorf-
um fanga til menntunar.
Þegar fylgzt er með þeirri um-
ræðu, sem uppi hefir verið undan-
farna mánuði um skólagöngu
þriggja fanga á Litla Hrauni í
Fjölbrautaskólanum á Selfossi, þá
hefir mér orðið ljósari en áður af-
staða og tilfinning alls almenn-
ings til framkvæmdar refsidóma
og til brotamanna yfirleitt.
Eg er ekki viss um, að menn geri
sér almennt grein fyrir þessari af-
stöðu eða tilfinningu, en hún kem-
ur yfirleitt fram í dagsljósið um
leið og tilefni gefst, eins og þessi
umræða eða eitthvað í þá áttina,
hvort heldur það eru aðrar nýj-
ungar í refsiframkvæmdinni, eða
árekstrar milli fanga og annarra
þjóðfélagsþegna, ófrjálsra manna
og frjálsra, þar sem við erum þeir
frjálsu.
Þessari afstöðu eða tilfinningu
má lýsa með eftirfarandi orðum:
Brotamenn hafa með atferli sínu
fyrirgert rétti sínum til þátttöku í
lífi samfélagsins, þeir skulu út-
lægir um lengri eða skemmri
tíma. Fangelsisdvölin er sú útlegð.
Það sem fylgir þessari afstöðu
eða tilfinningu er sú staðreynd, að
Wiyllis A.Whitney
OMUR
„Omur
fortíðar44
— ný saga eftir
Phyllis A. Whitney
ÚT ER komin hjá Iðunni ný skáld-
saga eftir hinn kunna breska
skemmtisagnahöfund Phyllis A.
Whitney. Nefnist hún á íslensku
Ómur fortíðar. Magnea J. Matthí-
asdóttir þýddi. Þetta er níunda
bók höfundar sem út kemur á is-
lensku, en bækur Whitney hafa
verið þýddar á fjölmörg tungumál
og hafa öðlast vinsældir. — Efni
þessarar nýju sögu er kynnt svo á
kápubaki: „courtney Marsh hafði
verið vöruð við að grafast fyrir um
uppruna sinn, hvernig hinir
raunverulegu foreldrar hennar
voru. Samt gat hún ekki annað. Og
nú var hún komin til Long Island,
til einnar fremstu fjölskyldu
fyrirfólksins þar. Móttökurnar eru
raunar með allt öðrum hætti en
búast má við að löngu týnd dóttir
fengi þegar hún snýr aftur til for-
eldrahúsa. Koma hennar og krafa
til arfs verður til þess að svipta
hulunni af atvikum í sambandi við
morð sem framið var fyrir ald-
arfjórðungi. En það sem meira er:
Þessi afhjúpun getur hæglega leitt
til þess að morðinginn láti á ný til
skarar skríða ..."
Omur fortíðar er 300 blaðsíður.
Prentrún prentaði.
við, venjulegt fólk, viljum ekki
þurfa að hugsa um eða finna til
með þeim, sem er útlægur. Þegar
við erum vakin til slíkrar hugsun-
ar, þá meiðir það okkur og við
kveinkum okkur undan því. Við
krefjumst þess að fá að vera í friði
fyrir óþægindum.
Ef við skoðum framkvæmd
refsidóma í þessu ljósi, þá má
segja, að við séum ekki komin svo
langt frá þjóðveldisöldinni, en þá
voru útlegðardómar algengustu
viðurlögin við brotum.
En hver er þá afstaða fangans?
Það sem ég hef um hana að
segja er það, að fanginn er lifandi
og hann hugsar og finnur til, bæði
líkamlega og andlega, rétt einsog
við. En möguleikar hans til að tjá
allt þetta eru mun skertari en
okkar möguleikar vegna þess að
hann er ófrjáls. Ófrelsi hans er
tímabundið að vísu, en mjög
áþreifanlegt engu að síður. Hann
ræður ekki sínum samastað, hann
ræður því ekki hverja hann um-
gengst, hann þarf að fara bónar-
veg til að fá það, sem flestir telja
sjálfsagt að hafa. Hann verður að
sæta því að sofa á bak læstar dyr,
ef hann sefur.
Honum er þetta mátulegt,
Sr. Jón Bjarman
kunna margir að segja, hann hefði
átt að hugsa um þetta fyrr. Hið
skelfilega er, að í mörgum tilvik-
um hefir hann gert það. Sú stað-
reynd er ef til vill skelfilegust í
hans lífi. Hann er farinn að sætta
sig við það að koma þarna aftur og
aftur og búa við þessa frelsis-
skerðingu. Slíkt leiðir oft til þess,
að hann eyðir allt að fjórðungi ævi
sinnar útlægur, oft fyrir ekki
miklar sakir, í það minnsta sem
ekki eru hættulegar lífi og limum
manna, heldur eignum þeirra.
Þau tólf ár, sem ég hef þjónað
sem fangaprestur, hef ég haft gott
tækifæri til að fylgjast með lífi og
hegðun ófrjálsra manna. Um það
hef ég þetta að segja:
Þrátt fyrir ófrelsið og margvís-
legar takmarkanir, þá lifa fangar
samfélagslífi og samfélag þeirra
er yfirleitt afbökuð mynd þess
samfélags, er þeir koma úr, okkar
samfélags. Hlutverkaskipting og
valdauppbygging er þar mjög
svipuð, þó hlutföllin séu að sjálf-
sögðu allt önnur. Lífsmynstrið er
einnig endurspeglun frá okkar
lífsmynstri, með sinni neyzlu-
stefnu, lífsgæðakapphlaupi og
fleiri þeim einkennum, sem við
þekkjum, svo vel úr okkar eigin
lífi, þar reisa sumir sér hurðarás
um öxl.
Fangar lifa einnig menningar-
lífi. Sá stórmerki atburður, sem
nú hefir nýlega gerzt, ber þess
ljósan vott, en þar á ég við plötu-
útgáfu fanga. Einnig mætti benda
á í þessu samhengi íþróttaiðkanir,
taflmót, tómstundaiðju við margs-
konar listsköpun í leir, garn og
málverk, smíðar í tré og járn, svo
og mikla notkun bókasafns þeirra.
Allt er þetta þrátt fyrir ófrelsið en
ekki vegna þess.
Skólamál fanga vil ég skoða í
þessu samhengi. Þeir sem stuðla
að því, hvort heldur þar eru á ferð
sjálf dómsmálayfirvöld eða skóla-
yfirvöld, eiga miklar þakkir skild-
„Þrátt fyrir ófrelsið og
margvíslegar takmark-
anir, þá lifa fangar sam-
félagslífi og samfélag
þeirra er yfirleitt afbök-
uð mynd þess samfé-
lags, er þeir koma úr,
okkar samfélags.“
ar fyrir sinn hlut, en þeir eiga ekki
allan hlutinn, fangarnir koma þar
á móti í viðleitni sinni við að glata
ekki mennskunni í ófrelsinu, eins
og svo hætt er, heldur efla hana.
Þátttakan í skólahaldinu verður
aldrei mjög mikil. Ég held ég fari
rétt með er ég segi að hún hafi
orðið mest W fanga á Litla Hrauni
á gefnum tíma, einungis ÍA6 hluti
þeirra hefir haft tök á að nýta sér
skólahaldið til nokkurrar hlýtar.
Augljóst er, að þar hljóta að vera
á ferð fangar, sem afplána langa
dóma og þá fyrir alvarlegar sakir.
Ef við viljum koma á móts við
þarfir þeirra og viðleitni til að
byggja sig upp og vinna gegn
ófrelsinu, eigum við varla aðra
kosti en styðja þá viðleitni, sem
sýnd hefir verið í Fjölbrautaskol-
anum á Selfossi undanfarin miss-
eri.
Jeppaeigendur
„FIBER“-hús á Willys CJ5
Litir: svart, hvítt og Ijós-
brúnt.
• m

i
„GRILL"
GRINDUR
MEÐ
LJÓSA
FESTINGUM
Litir svart, hvftt (sinnig krómað
fyrir Bronco 7S—’82)
DRIF-
LOKUR
tENSIN-
ÍRÚSAR
JEPPABLÆJUR
GRJÓT-
SVUNTUR
ÚR VINYL Á
TOYOTA
HI-LUX 79—*81
RAFMAGNSSPIL: 1.5, 2.5, 3 og 4 tonn
„FIBER“-HUS A PALLBILA
Mkkey Thompson
HJÓLBARÐAR
Gott grip, góöir aksturí
eiginleikar. Góð ending,
þ.e.a.s. FRÁBÆRIR
ALHLIÐA HJÓLBARÐAR.
27 x9.5—14 11 X16.5
27 X9.5—15 35 X11.5—15
9.5 x15 35 X14.5—15
11 x15
MONSTER MUDDER
JHJÓLBARÐAR sem hafa
þegar sýnt og sannað yfir-
burði sína, bæöi í snjó og
öðrum ófærum.
Stæröir:
10—15
12—15
12—16
10.5—16
M7S—15
P76—15
078—15
078—16
14/35—15
14/38.5—15
17/40—15
18.5/44—15
„White-
spoke'
felgur
á I ► 'Q->: 4 )
flestarV ^ _
teg. \
jeppa
Fjaðrir og höggdeyfar
Toyota Hi-Lux
Topptúgur á
Rayklitaöar og
garftir bitraéáa.
apagHglari.
SPEGLAR
TVÆR
TEGUNDIR
PALL-
YFIR-
BREIÐSLUR
ÁTOYOTA
HI-LUX
EINNIG:
Gluggafilmur, veltigrindur og búr á
Willya, 3“ gummíbrettakantar. drátt-
arkrókar, varadekka- og brúsafest-
ingar, veltigrindatöakur.
ST ADGREIDSLU-
AFSLÁTTUR
GREIÐSLUKJÖR
SENDUM
í PÓSTKRÖFU
MART
VATNARGARÐAR14
SÍMI 83188