Morgunblaðið - 21.04.1983, Blaðsíða 30

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. APRÍL 1983
Verðbólgan leikur enga verr en bændur:
Virkja þarf jarðhitann í Varma-
hlíð og samtengja við Sauðárkrók
Rætt við Baldur Hólm, bónda að Páfastöðum
Afkoma bænda er sýnu verri nú
en hún var fyrir nokkrum árum.
Engin stétt fær jafn stóra skelli af
verðbólguvextinum og bændastétt-
in. Mjólkurframleiðendur fá
75—80% verðmætis framleiðslu
sinnar mánaðarlega í hendur. Eft-
irstöðvar koma ekki fyrr en ári síð-
ar. Sauðfjárbændur fara enn verr
út úr sínu dæmi, þeir fá 80% inn-
leggs að hausti. Eftirstöðvar í maí
vorið eftir. Allir sjá hvað þetta þýð-
ir í óðaverðbólgu. Þegar andvirði
framleiðslunnar kemur loks í
hendur bænda, hefur það rýrnað
verulega að kaupmætti.
Það er Baldur Hólm, bóndi á
Páfastöðum I Skagafirði, sem
svarar fyrirspurn blaðamanns
Mbl. Hann bætir því við að bilið
breikki á milli smábænda og
hinna, sem stærra búa. Senni-
lega býr um þriðjungur bænda-
stéttar vel, það er hefur góða af-
komu, þriðjungur skrimtir — og
síðan koma þeir, er ekki hafa
verjandi afkomu. Mismunur á
afkomu einstaklinga í sömu
starfsstétt er sennilega hvergi
meiri en í bændastétt.
Það er og bagalegt hve erfitt
það er fyrir unga menn, sem
áhuga hafa á landbúnaði, að
kaupa það sem til þarf, eins og
lánsfjármarkaður er nú. Það er
nánast útilokað fyrir aðra en þá
er setzt geta í bú hjá foreldri.
Það er alltof lítið gert til þess að
auðvelda ungu fólki jarðakaup,
bústofns og tækja.
Það vill gleymast þeim, sem
gjarnan gagnrýna íslenzkan
landbúnað, að engin frumat-
vinnugrein leiðir af sér eins
mörg hliðarstörf í þjónustu og
úrvinnslu og hann. I þessu kjör-
dæmi má benda á þéttbýli eins
og Sauðárkrók, Blönduós og
Hvammstanga, sem að veruleg-
um hluta byggja tilvist sína á
aðliggjandi landbúnaðarhéruð-
um. Verzlunar- og iðnaðarþjón-
usta við sveitirnar skapar ófáum
einstaklingum störf. Sama máli
gegnir v um úrvinnsluiðnað:
mjólkur-, kjöt-, ullar- og skinna-
iðnað. Ef landbúnaður legðist af
væri stoðum kippt undan tilvist
fjölmargra kaupstaða og kaup-
túna í landinu.
Jú, það má ýmislegt gera til að
styrkja afkomu fólks í strjálbýli.
Ég nefni minka- og refarækt,
sem hér hefur verið tekin upp, og
á framtíð fyrir sér, einkum í ná-
lægð fiskiðjuvera og sláturhúsa,
þar sem fóður fellur til á hag-
stæðu verði. Fiskirækt og fisk-
eldi fela og í sér mikla mögu-
leika — og ég fagna því átaki,
sem gert hefur verið í því efni á
Hólum í Hjaltadal. Ræktaðar
veiðiár gætu verið drjúg búbót.
Mikill vefur er upp settur
Hofsós:
Gengust fyrir
hlutaveltu
MÉR ER tjáð að í þættinum íslenskt
mál í Ríkisútvarpinu í fyrri viku hafi
Árni Böðvarsson, cand. mag., vikið
að beitingu ónafngreinds rithöfund-
ar á sögninni að „verpa“ í merking-
unni að „varpa“ á hlífðarkápu ný-
legrar bókar og kveðið sögnina svo
fyrnda að hún hljómaði andkanna-
lega í nútímamáli. Áður hafði annar
maður, ómerkari raunar, haft þetta
sama dæmi í flimtingum í sjónvarps-
þætti og þá tengt sögnina varphæn-
um.
Menn lúta stundum lágu.
En hinn ónafngreindi rithöfundur
mun vera undirritaður og bókin
ónafngreinda „Valur Gíslason og
leikhúsið". Beiting sagnarinnar er í
svo hljóðandi samhengi á bókar-
kápu:
„Valur Gíslason hefur framar öll-
um öðrum núlifandi mönnum orpið
Ijóma á íslenskt leikhús ..."
í þessu viðfangi mætti ég kannski
rekja nokkur dæmi um beitingu
sagnarinnar, sem óvænt er orðin
bæði að gaman- og alvörumáli í virt-
asta fjölmiðli lýðveldisins. Og ekki
að vita nema svo kunni að fara f
lokin, að beiting sagnarinnar reynd-
ist ekki svo fyrnd og fráleit sem
magisterinn vill vera láta:
í Darraðarljóðum segir:
„Vítt es orpit
fyr valfalli
rifs reiðiský.“
(Mikill vefur er upp settur og boðar mannfall.)
IV
:

Jóhannes Helgi
„Sól varp sunnan,
sinni mána,
bendi enni hægri
of himinjöður.“
(Þetta skilja allir, þarf ekki að umorða það.)
Þriðja dæmi:
í formála Benedikts Sveinsson-
ar, alþingisforseta, að Laxdælu-
útgáfunni 1920, standa þessi orð á
bls. 8:
„Guðrún (Ósvífursdóttir, inn-
skot JH) minnir allmjög á forn-
konur Edduljóða, einkum Bryn-
hildi og nokkuð á Guðrúnu Gjúka-
dóttur. Er eigi ólíklegt að kvæði
þessi hafi verið í hug höfundarins
og orpið blæ á lýsing hans á Guð-
rúnu.“
Fjórða dæmi:
Þegar Finnur Jónsson, prófess-
or í Kaupmannahöfn, gaf út fyrri
útgáfu að bókmenntasögu sinni,
orti Þorsteinn Erlingsson til hans
á þessa lund:
„Þakka þér fyrir þína sögu Finnur.
Þar hefur enn þá íslen.sk hönd
orpið bjarma á Norðurlönd.“
Og fimmta dæmið — og ætti nú
lesandanum, og magisternum
væntanlega að vera orðið ljóst, að
sögnin er ekki svo ýkja fyrnd þeg-
ar öllu er á botninn hvolft.
f íslenskri orðabók handa skól-
um og almenningi sem Árni Böðv-
arsson, cand. mag., umsjónarmað-
ur þáttarins íslenskt mál nú um
stundir, ritstýrði og út kom 1963 á
vegum Menningarsjóðs, er sterk
beyging sagnarinnar að „verpa"
m.a. skýrð svo: kasta, fleygja
(verpa orðum á einhvern) o.s.frv.,
o.s.frv.
Festina lente, sögðu Rómverjar
til forna. Flýttu þér hægt.
Jóhannes Helgi
Hofsósi, 14. aprfl.
NOKKRIR krakkar tóku sig til hér í
plássinu og gengust fyrir tombólu til
þess að afla fjár vegna Hjálparstofn-
unar kirkjunnar, alls söfnuðust kr.
497, sem samdægurs voru sendar til
Hjálparstofnunar kirkjunnar.
Börnin sem myndin er af heita:
Guðmundur Stefánsson, Jóna
Rósa Stefánsdóttir, Ólöf Gerður
Sigfúsdóttir, Elín Gréta Stefáns-
dóttir, Stefanía Björk Sigfúsdótt-
ir, en þessi hópur stóð fyrir tóm-
bólunni.
Ófeigur.
Annað dæmi um sömu beitingu
— nú úr Völuspá:
esió
reglulega
ölmm
fjöldanum!

Kórsöngur
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Willi Gohl er þekktur
stjórnandi og mikill áhuga-
maður um söngmennt. Hann
hefur átt mikinn þátt í skipu-
lagningu söngmóta, þar sem
saman hafa komið kórar víðs-
vegar að úr Evrópu, bæði til að
syngja saman og hver fyrir
aðra. Nú hefur þessi mikli
áhugamaður heimsótt okkur
íslendinga og voru haldnir
tónleikar í sal Menntaskólans
við Hamrahlíð, þar sem und-
angengið söngnámskeið var
gert upp og flutt undir stjórn
nemenda lög er æfð höfðu ver-
ið á námskeiðinu. Kór sá er
flutti þann hluta tónleikanna
var skipaður þátttakendum á
námskeiðinu.
Á miðhluta tónleikanna
sungu þrír kórar, þ.e. að í við-
bót við kór þátttakenda komu
upp á sviðið tveir kórar, skip-
aðir eldri og yngri söngvurum
úr Hamrahlíð, auk stjórnand-
ans, Þorgerðar Ingólfsdóttur,
sem söng með sínu liði. Tón-
leikunum lauk svo með því að
Hamrahlíðarkórinn söng Síg-
aunaljóðin eftir Brahms undir
stjórn Willi Gohl. Margt var
skemmtilegt áheyrnar á þess-
um sérstæðu tónleikum og er
greinilegt að Willi Gohl er
frábær leiðbeinandi og stjórn-
andi. Þegar hlýtt er á söng
unga fólksins í þessum kórum
og borin saman gróskan í kór-
söngmennt hér á landi nú, við
það sem var fyrir svo sem tutt-
ugu árum, verður ekki annað
sagt en að það sé óræk sönnun
þess hve íslenskir söngkennar-
ar hafa unnið gott starf, allt
frá því að lærisveinn Heinz
Edelsteins, Ingólfur Guð-
brandsson, braust gegn þeim
venjum er mótað höfðu söng
fólks í landinu í aldir. Þær
kennsluaðferðir sem þessi
gróska nærist af, byggja á
söngröddinni, því hljóðfæri
sem öllum er tiltækt og er auk
þess uppspretta tónmenntar
með manninum. Nýjar aðferð-
ir í tónmenntakennslu, þar
sem söngnum er ýtt til hliðar
en lögð megináhersla á hljóð-
færaleik, geta hugsanlega lagt
sönginn að velli, þegar mest
þörfin er á að vernda hann og
glæða til mótvægis við vél-
væddan tónskilning nútímans.
Öll tækni í tónmyndun og
fræðileg útlistun á virku hljóð-
umhverfi nútímamannsins
getur ekki komið í staðinn
fyrir sönginn, upprunalegasta
og eitt áhrifamesta tjáninga-
form mannsins. Það er í anda
þeirra hugmynda að í söng
manna búi yfirskilvitleg göfgi
og í söngnum nái maðurinn að
túlka guð með þeim hætti, er
ekki sé hægt með orðum. Á
sama hátt er hægt að ná
lengra í dýrkun ljótleikans i
söng en í flestum listgreinum,
svo að svið tilfinningamögnun-
ar í söng er hrikalega víð-
feðmt. Næmi mannsins fyrir
allri túlkun í söng byggist á
þvi að röddin er sammannlegt
tjáningartæki og í söng nást
fram áhrif er ekki er hægt að
útskýra með orðum, galdur
sem nú á tímum kallast list,
galdur, sem maðurinn má ekki
týna niður.