Morgunblaðið - 21.04.1983, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. APRÍL 1983
43
Minning:
Kristín Gunnlaugs
dóttir frá Gröf
Langri æfí er lokið
Ijósbrot minninga skína
blandin trega
en gott er þrevttri sál
að sofna inn í vorið.
Þeim fjölgar nú æ meir þjóðfé-
lagsþegnunum, sem komast á tí-
ræðisaldurinn, að visu misjafn-
lega á sig komnir andlega og
líkamlega. Ein af þessum hóp er
sú kona sem ég vil minnast nú.
Vinkona mín, Kristín Gunn-
laugsdóttir, andaðist hinn 12. þ.m.
að Hrafnistu í Reykjavík, þar sem
hún hafði dvalið sl. tólf ár og þau
síðustu rúmliggjandi og oftast
meðvitundarlítil. Einhvern veginn
finnst mér ekki rétt að jafnstarf-
söm manneskja skuli þurfa að
enda sína löngu ævi þannig, en
þetta er hlutur, sem enginn fær
ráðið og enginn veit sína ævina
fyrr en öll er.
Kristín var fædd að Steinsholti
í Gnúpverj ahreppi hinn 15. júní
árið 1892. Foreldrar hennar voru
Þorbjörg Gísladóttir og Gunn-
laugur Gunnarsson.
Kristín var með móður sinni í
Steinsholti til fimm ára aldurs en
þá fluttu þær mæðgur að Austur-
hlíð í sömu sveit, en fara síðan að
Miðfelli í Hrunamannahreppi og
þaðan liggur leiðin að Grafar-
bakka í sömu sveit — þá er Krist-
ín 8 ára gömul. Þar bjó þá Hró-
bjartur Hannesson. Á Grafar-
bakka voru þær mæðgur þar til
Kristín er 13 ára en þá flytjast
þær aftur í Gnúpverjahrepp, en 14
ára gömul missir Kristín móður
sína. Á þessari upptalningu sést
að ekki hafði þessi unga telpa átt
lengi fastan samastað en hún var
þó alltaf í skjóli móður sinnar,
sem gaf alla sína vinnu með henni
fram að fermingaraldri. Svona var
nú búið að fátæku fólki þá — fólki
sem ekki hafði efni á að reisa sér
bú.
Fimmtán ára gömul fer Kristín
vinnukona að Stóra-Núpi í Gnúp-
verjahreppi til presthjónanna sr.
Ólafs Briem og konu hans Katrín-
ar Helgadóttur. Þar var hún í níu
ár, fékk þrjátíu krónur í kaup á
ári og lét helminginn af því með
föður sínum, sem þá var orðinn
óvinnufær, uns hann lést árið
1914.
Þetta lýsir því best hvern mann
Kristín hafði að geyma, hún hugs-
aði fyrst og fremst um aðra.
Skólagöngu naut hún sáralítillar
— ef nokkurrar — en vinnu-
mennska á góðum heimilum þótti
góður skóli í þá daga og oft minnt-
ist hún veru sinnar á Núpi, sem
var mikið menningar- og myndar-
heimili. Eins veit ég að henni var
hlýtt til Grafarbakkaheimilisins
og hélt hún t.d. kunningsskap við
Jóhönnu Hróbjartsdóttur alla tíð
meðan báðar lifðu. Árið 1916 fer
Kristín vinnukona að Steinsholti í
Gnúpverjahreppi og er þar mörg
ár og tvö ár var hún hjá Gunn-
laugi bróður sínum, sem þá hafði
reist bú að Mjósundi í Flóa. Sex
systkini átti Kristín, þar af þrjú
alsystkini og eru þau öll látin.
Arið 1926 fór Kristín að Gröf í
Hrunamannahreppi til Arnórs
Gíslasonar, söðlasmiðs, sem þá
var ekkjumaður. Þau giftu sig svo
18. nóvember sama ár og bjuggu í
farsælu hjónabandi yfir þrjátíu
ár, en Arnór lést árið 1957. Þeim
varð tveggja barna auðið: Guðlaug
var fædd 21. mars árið 1928. Hún
giftist Auðuni Braga Sveinssyni,
kennara. Þau eignuðust fimm
börn og eru fjögur þeirra á lífi.
Guðlaug lést langt um aldur fram
árið 1968. Gunnlaugur, sem er
aðalendurskoðandi Seðlabanka Is-
lands, er fæddur 26. júní árið 1930.
Hann er kvæntur Soffíu Thorar-
ensen og eiga þau þrjú börn.
Og þá er komið að mínum kynn-
um við Kristínu eða Stínu eins og
við kölluðum hana. Ég hafði í raun
þekkt hana alla mína ævi. Ég
minnist þegar ég var smástelpa að
Flúðum í Hrunamannahreppi, þá
veiktist mamma og er rúmliggj-
andi heilt sumar. Pabbi þarf að
sinna henni mikið og þá kemur
Kristín í Gröf daglega gangandi
yfir móana oftast með börnin sín
bæði með sér og mjólkar kýrnar
okkar. Við fluttumst til Reykja-
víkur árið 1937 en á stríðsárunum
var mörgum börnum úr þéttbýlinu
komið í sveit. Ég var svo lánsöm
að komast til vinafólks foreldra
minna að Gröf í Hrunamanna-
hreppi, þeirra Eyrúnar Guðjóns-
dóttur og Emils Ásgeirssonar. Þau
bjuggu í vesturbænum en í austur-
bænum bjuggu Stína og Arnór
með börnin sín tvö. Þarna dvaldist
ég sjö sumur og í minningu minni
er eiginlega alltaf sólskin þessi
sumur.
Þau Stína og Arnór höfðu ekki
bú, þ.e. þau höfðu engar skepnur.
Arnór var, sem fyrr er sagt, söðla-
smiður en þau höfðu alltaf ein-
hverja garðrækt svona fyrir sig,
rófur og kartöflur og þess háttar.
Stína vann líka oft á öðrum bæj-
um, einkum þegar börnin fóru að
komast upp og fóru að vera til
snúninga á öðrum bæjum á sumr-
in.
Stíma var með afbrigðum hjálp-
söm manneskja — ákaflega vel-
virk og rösk. Ég býst ekki við að
Sveinn Ellertsson var fæddur að
Holtsmúla í Skagafirði 4. október
1912. Foreldrar hans voru Ingi-
björg Sveinsdóttir, ættuð frá Hóli
í Sæmundarhlíð i Skagafirði, og
Ellert Jóhannsson, sem ættaður
var frá Saurbæ í Lýtingsstaða-
hreppi.
Frá því ég man fyrst eftir mér
minnist ég Sveins í Holtsmúla, en
vegna aldursmunar okkar kynnt-
umst við ekki náið fyrr en ég var
kominn hátt á tvítugsaldur. Þá
var Sveinn orðinn starfsmaður
hjá Mjólkursamlaginu á Sauð-
árkróki. Á þeim árum áttum við
margar glaðar stundir saman.
Haustið 1938 bar fundum okkar
saman úti í Noregi, þangað var
hann kominn til þess að læra
mjólkurfræði. Fyrst starfaði hann
sem nemi í stóru mjólkurbúi í
Löiten á Heiðmörk, en lauk prófi
sem mjólkurfræðingur hjá Stat-
ens Meieriskole í Þrándheimi vor-
Á morgun, föstudag, er til mold-
ar borinn Jón Lárusson, vélstjóri.
Hann fæddist 14. september 1908 í
Reykjavík og bjó þar mestan hluta
ævi sinnar. Foreldrar hans voru
Lárus Jónsson sjómaður og kona
hans Guðríður Pálsdóttir. Hann
ólst upp við fátækt og harða lífs-
baráttu, eins og títt var í þá daga,
og byrjaði því mjög ungur á ævi-
starfi sínu, sjómennskunni. Mun
hann hafa verið 14 ára þegar hann
hóf sjómennsku með föður sínum
á litlum báti. Næstu ár vann hann
ýmis störf. Árið 1930 byrjaði hann
starf hjá landhelgisgæslunni,
fyrst sem aðstoðarmaður vél-
stjóra, en síðar sem vélstjóri.
Fluttist til Akureyrar 1943 og var
þar næstu 8 árin sem 1. vélstjóri á
nýju glæsilegu skipi, Snæfellinu,
efttir það fluttist hann aftur til
sinnar heimabyggðar, Reykjavík-
ur og varð vélstjóri bæði á togur-
um og flutningaskipum.
Á varðskipsárum sínum kynnt-
hún hafi alltaf þegið mikil laun
fyrir vinnu sína, a.m.k. ekki fram-
an af árum. Arnór var um árabil
meðhjálpari við Hrunakirkju. Ég
minnist hve oft ég horfði á eftir
þeim hjónum á sunnudögum
ganga upp brekkuna frá Gröf á
leið til messu í Hruna. Þetta er um
klukkutímagangur eða vel það og
margar brattar brekkur á leiðinni.
En það virtist ekki aftra Stínu frá
því að fara með Arnóri — ég er
viss um að það hefur aldrei hvarfl-
að að henni. Eins fóru þau stund-
um að sumarlagi í orlof sitt að
heimsækja frændur og vini í
Gnúpverjahreppi — þá fóru þau
líka gangandi en trúlega hafa þau
stundum verið flutt á hestum yfir
Stóru-Laxá a.m.k. ef hún var ekki
væð.
ið 1940. Þá var stríðið skollið á og
engin leið að komast heim eins og
hugur hans stóð til þá. Þetta varð
örlagaríkt fyrir Svein. Haustið
1941 innritaðist hann í fram-
haldsnám í gerlafræði á Landbún-
aðarháskólanum á Ási. Við það
nám var hann aðeins eitt ár. Á
þeim árum voru erfiðir tímar í
Noregi undir ógnarstjórn nasista.
Sveinn fékk þó starf í faggrein
sinni á mjólkurbúi í Alvdal í Aust-
urdal í Noregi. Þar kynntist hann
Ölmu Steihaug, bóndadóttur úr
Alvdal sem síðar varð eiginkona
hans. Sveinn kom til íslands með
fyrstu ferð að stríðinu loknu árið
1945 og Alma nokkru síðar. Þau
voru gefin saman í hjónaband 4.
október 1947 og boðið var til veg-
legrar veislu í Holtsmúla. Alma og
Sveinn voru samhent og gæfusöm.
Börn þeirra eru: Ida, meinatækn-
ir.gift Rikharði Kristjánssyni,
verkfræðingi, Eva, hjúkrunar-
fræðingur, gift Jóhanni Ádnegard,
byggingámeistara og Bragi, for-
ist hann vel landi og þjóð og var
alla tíð síðan mikill náttúruunn-
andi. Á efri árum ferðaðist hann
mikið um landið og þekkti víðast
hvar landshætti, örnefni og sögu
ýmissa staða víðs vegar um landið.
Sjómennskan orsakaði það einnig
að hann sigldi til margra landa, og
notaði hann þá tímann til að
kynna sér viðkomandi lönd og
þjóðir.
Jón var vélstjóri næstum alla
sína sjómannstíð og er það því
mörg vélin sem hann bar ábyrgð á,
og mun það ekki ofsagt að honum
hafi farist þau verk vel úr hendi.
Jón var mikill hagleiks- og elju-
maður og gat gert við flesta þá
hluti sem komust í hans hendur.
Hann lagði mikinn metnað í ævi-
starf sitt og vildi helst aldrei
þurfa að fá viðgerðarmann niður í
vélarrúmið, enda var það almælt
að sú vélstjórastaða sem hann tók
að sér væri vel setin. Frístundir
sínar til sjós notaði hann til lestr-
Minning:
Sveinn Ellertsson
mjólkurbústjóri
Fæddur 4. október 1912
Dáinn 14. apríl 1983
Jón Lárusson
vélstjóri — Minning
Það var gaman að skreppa
„austurí" eins og við sögðum,
horfa á Arnór smíða hnakkana og
skrafa við Stínu — leðurlyktin í
smíðahúsinu var svo einstaklega
góð og snyrtimennska í einu og
öllu hjá þeim. Börnin þeirra voru
miklir vinir. mínir enda voru þau
oft til snúninga í vesturbænum á
sumrin líkt og ég. Og svo líða árin.
Arnór, sem var fimmtán árum
eldri en Stína veiktist og þau flytj-
ast til Reykjavíkur — Arnór lést á
Sólvangi árið 1957. Stína bjó þá
með Gunnlaugi syni sinum og þeg-
ar hann kvæntist var hún áfram á
heimili hans þar til hún fór á
Hrafnistu árið 1971.
Vinátta mín við Stínu og börn
hennar hélst áfram þó árunum
fjölgaði. Og þegar ég var búin að
stofna mitt eigið heimili og komin
með börn og buru, hver kom þá,
prjónaði hosur á börnin mín,
saumaði buxur á syni mína, hjálp-
aði mér að lappa og stoppa, nema
Kristín frá Gröf. Margan eftir-
miðdaginn sat hún hjá okkur allt-
af með eitthvað á milli handanna
— enga manneskju hef ég séð
jafnfljóta að bæta í höndunum og
hana. Við spjölluðum margt sam-
an enda las Stína mikið, hún hafði
t.d. mjög mikla ánægju af bókum
um dulræn efni enda einlæg trú-
kona. Ennfremur hlustaði hún
mikið á útvarp og hafði mikla
ánægju af að sækja leikhús. Það
var Stínu þung raun, þegar hún
varð að sjá á bak einkadóttur
sinni, sem lést eftir erfiða sjúk-
dómslegu aðeins fertug að aldri.
Ennfremur missti hún dótturson
sinn á besta aldri. En fólk eins og
Stína bognar en brotnar ekki —
þessi fullorðna kona sýndi þá eins
og oftar fádæma þrek. Hún var
barnabörnum sínum góða amma
og reyndi að létta undir með þeim
eins og hún gat.
Heilsu Stínu tók að hraka og
hún fluttist á Hrafnistu enda ald-
urinn farinn að segja til sín.
Aldrei hafði hún nema gott um
veru sína að segja en gaman þótti
henni að fá heimsóknir og frétta
af vinum sínum og kunningjum
austanfjalls og annars staðar.
Það er gæfa að þekkja gott fólk
og mannbætandi að eiga frá barn-
æsku vináttu slíkrar manneskju
sem Stína var. Fólk af hennar
kynslóð þekkti margt ekki annað
en að vinna hörðum höndum og
hafa rýrar eða engar tekjur enda
fannst því það stórefnað, þegar
það fór að fá ellilaun.
Stína verður jarðsett að Hruna
á morgun. Hrunamannahreppur-
inn var hennar sveit en Gnúp-
verjahreppurinn var henni líka
einkar kær. Og nú vorar í sveitun-
um hennar Stínu, sem og annars
staðar á landinu og bjart er líka
yfir minningunni um hana.
Gunnlaugi, vini mínum, og fjöl-
skyldu hans, svo og börnum Guð-
laugar og þeirra skyldliði sendum
við hjónin og börn okkar innilegar
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Kristínar
Gunnlaugsdóttur.
Ásgerður Ingimarsdóttir
stjóri, giftur Brynhildi Sigmars-
dóttur, hárgreiðslumeistara.
Fyrstu árin eftir neimkomu frá
Noregi starfaði Sveinn í Mjólkur-
samsölunni í Reykjavík, en réðst
sem mjólkurbússtjóri að Mjólk-
ursamsölunni á Blönduósi vorið
1954 og þar starfaði hann óslitið
þar til siðastliðið vor að hann lét
af störfum eftir heillaríkan
starfsferil, þar sem hann hafði
áunnið sér traust og virðingu hér-
aðsbúa.
Heimili þeirra á bakka Blöndu
var einstaklega hlýlegt og smekk-
lega búið. Við það eru margar
skemmilegar endurminningar
tengdar. Sveinn var einstakur
maður.í viðmóti var hann djarfur
og hress, hreinn og beinn. í návist
hans var gott að vera, þar var
aldrei lognmolla en jafnan ferskur
gustur, samt hlýr. Hann var ör í
lund og skjótur í athöfnum og
aldrei hefi ég séð mann vinna, þar
sem átök þurftu til, með jafnmik-
illi leikni og hraða. Sveinn var
tæplega meðalmaður á hæð,
grannvaxinn, stæltur og snar í
hreyfingum. Yfirbragð hans var
skarpleitt og brá oft fyrir glettni í
augum. Skapgerð hans var heil-
steypt. Hann sveik aldrei málstað
sinn og hélt velli og reisn til
hinstu stundar.
Tilfinningasemi í orðum “var
ekki að skapi Sveins og því brá
mér í brún þegar ég kvaddi hann
heima hjá Idu og Rikharði daginn
áður en hann fór heim á Blönduós
eftir dvöl á sjúkrahúsi í Reykjavík
er hann sagði: „Vertu sæll vinur,"
því í öll þau ár sem við höfum
þekkst minnist ég þess ekki að
hann hafi fyrr kvatt mig með orð-
inu „vinur". Ég hygg að honum
hafi fundist það of væmið til
hversdagsbrúks. Á þeirri stundu
læddist að mér grunur um að
Sveinn væri feigur.
Við hjónin sendum Ölmu, vinum
og vandamönnum Sveins Ellerts-
sonar innilegar samúðarkveðjur.
Að lokum tek ég svo undir kveðju
Sveins frá því um daginn: Farðu
vel frændi. Páll Hafstað.
ar og var hann vel heima í þjóð-
legum fróðleik og vissi einnig
margt um bæði innlenda og er-
lenda menn og málefni.
Jón giftist 1932 dugnaðarkon-
unni Mörtu Hannesdóttur, sem
ættuð er úr Vestmannaeyjum.
Hjónaband þeirra var farsælt og
eignuðust þau fimm börn, þau eru
Margrét, gift undirrituðum,
Gunnar, giftur Kristínu Krist-
insdóttur, Lárus giftur Sonju
Egilsdóttur, Ágúst, giftur Ingi-
björgu Benediktsdóttur og Guð-
rún, gift Ara Guðmundssyni.
Eftir að ég undirritaður varð
tengdasonur Jóns, 1958, hef ég
verið tíður gestur á heimili Jóns
og Mörtu. Eg tel mig hafa verið
lánsaman að tengjast þessu heim-
ili og ég þakka Jóni fyrir sam-
fylgdina undanfarna áratugi og
einnig fyrir allt það góða sem
hann hefur veitt mér og mínum.
Jón hætti sjómennsku árið 1970
og var eftir það starfsmaður á
Borgarsjúkrahúsinu til 73 ára ald-
urs, og fannst honum Borgar-
sjúkrahúsið vera góður vinnustað-
ur. Jón var heilsuveill síðastliðin
tvö ár, en þrátt fyrir það endaði
hann sína sjómennsku eins og
hann byrjaði 14 ára, þ.e.a.s. hann
eignaðist trillu og stundaði nokkra
sjóróðra. Eigi alls fyrir löngu varð
hann heltekinn sjúkdómi þeim
sem dró hann til dauða á skömm-
um tíma, dánardægur hans var 12.
apríl síðastliðinn.
Nú hefur Jón lagt upp í sína
lengstu siglingu og ég vona að sú
sigling beri hann til fjarlægra og
fagurra stranda. Blessuð sé minn-
ing hans. Árni Ingólfsson