Morgunblaðið - 20.02.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. FEBRÚAR 1985
AF INNLENDUM
VETTVANGI
RAGNHILDUR SVERRISDÓTTIR
Kennaradeilan:
Kjaradómur fallinn — sér-
kjarasamningar taka við
„ÉG VEIT ósköp vel að kennarar fá smánarlaun, en ég hef mestar
áhyggjur af náminu. Ég tek stúdentspróf ( vor og það gæti haft slæmar
afleiðingar ef það dregst, vegna þess að ég hef áhuga á að komast í
erlendan háskóla," sagði piltur í menntaskóla á höfuðborgarsvæðinu,
þegar hann var inntur álits á uppsögnum kennara í framhaldsskólum.
starfsmenn), einn fulltrúi fjár-
málaráðuneytis og að auki störf-
uðu tveir menn með nefndinni.
Nefndin fór þess á leit við Hag-
stofu íslands, að gerð yrði könnun
á launagreiðslum fyrirtækja utan
ríkiskerfisins. Fastar greiðslur til
háskólamenntaðra starfsmanna,
fyrir utan bifreiðastyrk og yfir-
vinnu, reyndust vera um 40 þús-
und krónur á mánuði að meðal-
tali, en laun háskólamenntaðra
ríkisstarfsmanna eru að jafnaði
rúmar 23 þúsund krónur á mán-
uði. Mánaðarlaun menntaskóla-
kennara eftir 18 ára starfsaldur
eru rúmar 28 þúsund krónur.
Kennarar benda á, að árið 1972
hafi krónan verið jafngild og hún
er nú og hafi mánaðarlaun þess-
ara kennara þá verið um 40 þús-
Flestir nemendur, sem rætt var
við, studdu kröfur kennara sinna
um bætt kjör, en greinilegt var að
stúdentsefni höfðu þyngstar
áhyggjur af framtíðinni. „Okkur
finnst aðgerðir kennara skiljan-
legar, en þessi árstími er hrika-
lega slæmur. Það hefði verið
betra ef þetta hefði verið fyrr, þá
hefði verið auðveldara að bæta
sér upp tapið," sagði mennta-
skólastúlka. „Auðvitað hugsa
nemendur mest um það hvað þessi
stöðvun hefði í för með sér fyrir
þá,“ sagði skólafélagi hennar.
„Kennarar hugsa jú líka um eigið
skinn.“ Nemendur framhaldsskól-
anna hafa hvatt ríkisvaldið til að
vinda bráðan bug á lausn málsins,
svo fyrir námi þeirra sé ekki tafið.
Kennarar í Hinu íslenska kenn-
arafélagi hafa sagt störfum sín-
um lausum frá og með 1. marz
næstkomandi. Menntamálaráðu-
neytið tók þá ákvörðun fyrir
skömmu að framlengja uppsagn-
arfrest kennaranna til 1. júní, en
kennarar segjast varla hlíta þeim
úrskurði. Ef svo fer eru allar líkur
á að starfsemi framhaldsskólanna
lamist um næstu mánaðamót. Af
viðtölum við nemendur skólanna
er ljóst að þeir hafa þungar
áhyggjur af áhrifum uppsagn-
anna á skólahald, enda stöðvast
skólarnir í annað sinn á þessu
námsári ef kennarar ákveða að
leggja niður störf.
Rúmlega 440 kennarar í Hinu
íslenska kennarafélagi hafa sagt
störfum sínum lausum og eru það
um 70% framhaldsskólakennara i
félaginu. Kennarar þessir kenna
flestir í fjölbrauta- og mennta-
skólum. Ástæða uppsagnanna er
mikil óánægja kennara með kjör
sín og segjast þeir hafa dregist
langt aftur úr mönnum með sam-
bærilega menntun á almennum
vinnumarkaði. Einnig segja þeir,
að samanburður við kjör kennara
á hinum Norðurlöndunum sýni
hve lágt kennarastarfið sé metið
hér á landi.
Kennarar segja samningsstöðu
sína mjög veika, því þeir þurfi að
byggja á Kjaradómi, ef ekki næst
samkomulag. Samkomulag náist
sjaldnast, en Kjaradómur eigi að
dæma þeim laun eftir því hver
þau séu á almennum markaði.
Þeir segja, að Kjaradómur hafi
hins vegar alltaf farið eftir launa-
taxta, sem sé auðvelt að ganga
fram hjá á almennum markaði
með föstum yfirvinnugreiðslum
og öðrum fríðindum. Þannig séu
kennarar í reynd með miklu lægri
laun en aðrir, jafnvel þótt launin
séu svipuð á pappírunum. Úr-
skurður Kjaradóms hinn 16.
febrúar sl. breytti hins vegar
launatöflu verulega og eru sér-
kjarasamningar nú að komast á
fullt skrið.
Laun kennara
í tengslum við gerð aðalkjara-
samnings fyrir ári var gert sam-
komulag um samanburðarnefnd,
sem gera skyldi könnun á launa-
kjörum háskólamanna hjá ríki og
á einkamarkaði. í nefnd þessari
áttu sæti þrír fulltrúar BHM
(Bandalag háskólamanna — ríkis-
Framhaldsskólakennari kennir að
meðaltali 29,2 kennslustundir á
viku og utan kennslustunda vinn-
ur hann að meðaltali 30 'k klst. á
viku.
Meirihluti fylgjandi
uppsögnum
Á þingi Hins íslenska kennara-
félags í júní 1984 var stjórn fé-
lagsins falið að kanna hug félags-
manna til uppsagna. { könnun-
inni, sem framkvæmd var sl.
haust kom í ljós, að meirihluti fé-
lagsmanna var þvi fylgjandi að
segja upp störfum frá og með 1.
marz næstkomandi, þegar samn-
ingar Launamálaráös BHM
(BHMR) og einstakra félaga eru
lausir.
Þáttur menntamála-
ráðuneytis
Menntamálaráðuneytið sendi
HÍK bréf 5. febrúar, þar sem
Heimild til framlengingar
Menntamálaráðherra, Ragn-
hildur Helgadóttir, hefur sagt, að
hlíti kennarar ekki ákvörðun um
framlengingu uppsagnarfrests
séu þeir tvímælalaust að brjóta
lög, því skýr ákvæði séu í lögum
um heimild ráðherra til að fram-
lengja frestinn.
Lagagrein sú er ráðherra bygg-
ir ákvörðun sína á er 15. grein
laga um réttindi og skyldur
opinberra starfsmanna. Þar segir
m.a.: „Nú vill starfsmaður beiðast
lausnar og skal hann þá gera það
skriflega og með 3ja mánaða
fyrirvara ... Skylt er að veita
lausn ef hennar er löglega beiðst.
Þó er óskylt að veita starfs-
mönnum lausn frá þeim tíma sem
beiðst er ef svo margir leita
lausnar samtímis eða um líkt
leyti í sömu starfsgrein að til
auðnar um starfrækslu þar mundi
horfa ef beiðni hvers um sig væri
und krónur. Þeir hafi því greini-
lega dregist verulega aftur úr öðr-
um stéttum.
Samningsaðili kennaranna,
fjármálaráðuneytið, segir fullyrð-
ingu þessa styðjast við óréttmæt-
an samanburð talna, sem eigi sér
gjörólíkar forsendur. Könnun
Hagstofu íslands nái einungis til
þeirra sem eru í fullu starfi og inn
í þessar tölur séu ekki teknar
ýmsar yfirvinnugreiðslur, sem
greiddar séu til ríkisstarfsmanna
af öðrum aðila en launadeild fjár-
málaráðuneytisins. Einnig sé
miðað við laun fyrir dagvinnu og
heildargreiðsiur á víxl, eftir því
sem best henti hverju sinni. Enn
fremur telur fjármálaráðuneytið
að í könnun Hagstofunnar hafi
skipting kynja í störf ekki verið
raunhæf og gefi það ranga mynd
af iaunum. Loks segir, að skipting
eftir menntun í könnun Hagstof-
unnar sé öðru vísi en skipting eft-
ir menntun hjá ríkinu og séu þess-
ir hópar ekki sambærilegir.
Vinnuálag
í könnun, sem dr. Þórólfur
Þórlindsson hafði umsjón með og
gerð var á vegum Bandalags
kennarafélaganna sl. haust, kom
ennfremur í ljós, að um 45%
framhaldsskólakennara vinna allt
að 10 klst. á viku við önnur launuð
störf en kennslu og tæp 90%
þeirra tilgreindu fjárhagsástæður
sem aðalástæðu. Um 75% kenn-
ara vinna að undirbúningi
kennslu að % hlutum eða að öllu
leyti heima hjá sér og störf þeirra
utan kennslustunda eru að %
hlutum unnin um kvöld og helgar.
spurt var hvort aðgerðir ráðu-
neytisins til að þoka áfram mál-
um kennara breyttu afstöðu fé-
lagsins til uppsagna félagsmanna.
Aðgerðir þessar voru undirbún-
ingur frumvarps um löggildingu
starfsheitis kennara, viðræðu-
nefnd um endurmat á kennara-
starfinu og að menntamálaráðu-
neytið kæmi því til leiðar að
sérkjaraviðræður gætu hafist,
eins og HÍK óskaði eftir.
í svari HÍK kom fram, að félag-
ið mæti mikils frumkvæði ráðu-
neytisins. Ekki kom fram í svar-
bréfi félagsins að aðgerðir þessar
breyttu afstöðu kennara til upp-
sagna og bentu kennarar á, að
nefndir þær, sem fjölluðu um
löggildingu starfsheitis og endur-
mat á kennarastarfinu hefðu ekki
lokið störfum og því hefðu félag-
inu ekki borist tillögur frá stjórn-
völdum um leiðréttingu á kjörum
kennara. Varðandi fundi um sér-
kjarasamninga sagði HÍK, að
engin tillaga hefði komið frá fjár-
málaráðherra um leiðréttingu á
kjörum kennara, en í greinargerð
ríkisvaldsins fyrir Kjaradómi
kæmi fram, að engra leiðréttinga
að kalla væri að vænta. HÍK segir
það ótvírætt svar til félagsins.
Menntamálaráðherra kvaðst
harma afstöðu HlK, en ráðuneyt-
ið líti á það sem meginskyldu sína
að halda uppi eðlilegu skólastarfi
í landinu. Því sendi ráðuneytið
bréf 11. febrúar til allra kennara,
sem beiðst höfðu lausnar og til-
kynnti þeim, að uppsögn þeirra
yrði ekki samþykkt fyrr en 1. júní
næstkomandi. Hvenær sem er
fram að þeim tíma væri unnt að
draga lausnarbeiðnirnar til baka.
veitt. Getur stjórnvald þá ákveðið
lengri frest, allt að 6 mánuðum.“
Fyrstu viðbrögð kennara við yf-
irlýsingu menntamálaráðherra
um framlengingu voru þau að
telja ólöglega að framlengingu
staðið. Þeir vísuðu til álitsgerðar
Arnmundar Backman lögfræð-
ings, sem dregur í efa að mennta-
málaráðherra geti beitt rétti sín-
um svo seint. Stjórnvald ætti að
tilkynna ákvörðun sína um fram-
lengingu án ástæðulauss dráttar,
enda hefði átt að vera Ijóst í upp-
hafi hvort til auðnar mundi horfa.
Ráðherra taldi hins vegar fráleitt
að hún gæti ekki beitt þessum
rétti hvenær sem væri, enda væri
enginn frestur tilgreindur í lögun-
um og það hefði oftlega komið
fram að hún myndi beita réttin-
um ef málin leystust ekki.
í bréfi sínu til kennara benti
menntamálaráðherra á að í um-
boði því, er kennarar gáfu HÍK til
að leggja uppsögn þeirra fram og
draga hana til baka ef svo væri
ákveðið, stæði m.a. að kennarar
muni ekki hlíta framlengingu
uppsagnarfrests ef til þess kæmi,
heldur standa við uppsögnina frá
og með 1. marz. Ákvæði þetta tel-
ur menntamálaráðuneytið ógilt
að lögum.
Samningafundir
Hið íslenska kennarafélag hélt
fund með samninganefnd ríkisins
1. febrúar um sérkjarasamning
félagsins. Eftir fundinn sagði
formaður samninganefndarinnar,
Indriði H. Þorláksson, að engin
ástæða virtist til frekari fundar-
halda, enda teldu kennarar engin
efni í frekari umræður. Forystu-
menn kennara héldu því hins veg-
ar fram, að ummæli Indriða væru
áróður gegn stéttinni til að sýna
fram á ósveigjanleika hennar.
Kennarar væru ætíð fúsir til við-
ræðna.
HÍK sendi bréf til samninga-
nefndar ríkisins 12. febrúar sl. og
óskaöi eftir samningafundi til að
flýta fyrir gerð sérkjarasamnings.
í bréfinu segir, að óskað sé eftir
viðræðum um það, hvernig breytt
ákvæði um starfsaldur tengjast
gildandi sérkjarasamningi félags-
ins og er þá miðað við að Kjara-
dómur fallist á kröfu BHMR, eða
að rætt verði um tilboð samninga-
nefndar ríkisins um leiðréttingu á
kjörum kennara, miðað við að
Kjaradómur fallist á kröfu samn-
inganefndarinnar um óbreytta
launatöflu. Fundur þessi var
haldinn föstudaginn 15. febrúar,
og sagði formaður HÍK hann hafa
verið gagnlegan, en engin tilboð
hefðu borist frá fjármálaráðu-
neytinu. Formaður samninga-
nefndar ríkisins sagðist efa að
samningar tækjust fyrir 1. marz,
en treysta yrði því að menn færu
að lögum.
Næsti fundur samningsaðila
var í gær, þriðjudag, og má ætla
að nú komist skriður á málin, því
dómur Kjaradóms féll á laugar-
dag.
Kröfur kennara
Eins og áður sagði dæmir
Kjaradómur um aðalkjarasamn-
ing Launamálaráðs. Kennarar
gerðu kröfu um verulegar breyt-
ingar á launatöflu og enn fremur
að starfsmenn færist mun hraðar
á milli launaflokka en nú er.
Þannig var t.d. í kröfu þeirra gert
ráð fyrir því, að hæstu launum
væri náð eftir 13 ára starfsaldur í
stað 18 ára nú.
Samkvæmt úrskurði Kjara-
dóms á laugardag er búinn til nýr
launastigi, sem meðlimir BHM
raðast í eftir væntanlegum sér-
kjarasamningum. Engin ákvæði
eru í dómnum um beinar kaup-
hækkanir, en neðstu þrep launa-
stigans eru felid brott og launa-
þrepum fjölgað og þeim breytt.
Kjaradómur viðurkennir, að með-
allaun háskólamanna við störf
annars staðar en hjá ríki séu
hærri og launastigi samningsins
veiti svigrúm til að taka tillit til
sjónarmiða BHM um viðmiðun
við kjör háskólamenntaðra
manna annars staðar en hjá rík-
inu við röðun starfsheita í laun-
aflokka. I dómsorði segir m.a.:
„Eftir þeim upplýsingum, sem
fyrir liggja verður samt að álykta,
að gildar ástæður séu til að taka
launakerfi háskólamenntaðra rík-
isstarfsmanna til endurskoðun-
ar.“
„Menntamálaráðherra stód
við orð sín“
Formaður HlK, Kristján Thorl-
acius, sagði, eftir að dómur
Kjaradóms féll, að nú væri hægt
að fara að ræða málin hreint út.
„Það er augljóst að menntamála-
ráðherra stóð við orð sín um að
flýta fyrir málum og hefur þrýst á
Kjaradóm. Það ber að þakka,“
sagöi formaðurinn. Hann sagði
engar ákvarðanir hafa verið tekn-
ar um að draga uppsagnir kenn-
ara til baka, enda væru samn-
ingamálin enn óskrifað blað.
Miðaö við kannanir er ljóst, að
framhaldsskólakennarar hafa
mun lægri laun en tíðkast hjá há-
skólamenntuðu fólki, sem starfar
á almennum markaði. Hins vegar
eru mjög skiptar skoðanir á því
hvort sú ákvörðun kennara að
leggja niður störf um næstu mán-
aðamót sé réttmæt. Verulegar
truflanir verða á námi fram-
haldsskólanema og þótti vist
mörgun nóg um þegar þessir
sömu skólar voru lokaðir í verk-
falli BSRB í haust. Nemendur
hafa þungar áhyggjur af stöðu
mála og kennarar játa aö þessi
ákvörðun þeirra komi að sjálf-
sögðu niður á þeim. „Þessi tími, 1.
marz, var að sjálfsögðu valinn
vegna þess þrýstings sem þá
myndi verða á stjórnvöld um að
leysa málin og ef framlenging
uppsagnarfrests væri tekin til
greina, þá er þetta vopn auðvitað
snúið af okkur," sagði Kristján
Thorlacius, formaður HÍK.