Morgunblaðið - 03.04.1985, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3, APRÍL 1985
9
Þörungar valda tjóni í
norskri fiskeldisstöð
í SlÐUSTU viku drápust 50.000 laxar og 18.000 urriðar í fiskeldisstöð í
Hjelmeland á Rogalandi í Noregi þegar mikinn þörungamassa rak inn í
stöðina. Þegar vart varð við þörungamassann reyndu starfsmenn stöðvarinn-
ar að slátra eins miklu af fiski og þeir gátu en af 5 tonnum sem slátrað var
reyndist aðeins hægt að nýta 2 tonn
fiskurinn rotnaði.
Vandamál vegna þörunga eru
þekkt í norskum fiskeldisstöðvum
og hefur þeirra einnig orðið vart í
Skotlandi og Færeyjum, en hefur
aldrei orðið vart hér á landi. Við
viss skilyrði í sjónum verður mik-
ill vöxtur í þörungum (þörunga-
blómstrun) þannig að úr myndast
massi sem getur rekið inn í firðina
og í eldiskvíarnar. Fara þörung-
arnir síðan í tálknin á fiskinum
þannig að hann drepst úr súrefn-
til reykingar vegna þess hversu hratt
isskorti eða eitrun. I þessu tilviki
er ekki vitað hvort eitrun eða súr-
efnisskortur var að verki. Sam-
kvæmt því sem segir í norska
blaðinu Fiskaren um þennan at-
burð varð sjórinn í fiskeldisstöð-
inni í Hjelmeland á litinn eins og
mjólk hefði verið hellt í hann, og
sást ekki nema 30 sm niður fyrir
yfirborðið þegar þörungamassinn
var kominn í stöðina.
Tölvunámskeið
hefur gífurlegri útbreiðslu um allan hinn tölvuvædda heim
undanfarin misseri. Lotus 1-2-3 er fáanlegt á flestar gerðir
16 bita smátölva. f þessum hugbúnaði sameinast öflugur
töflureiknir (spreadsheet), gagnagrunnskerfi (database) og
síðast en ekki síst grafisk framsetning upplýsinga. Þessi
þrjú kerfi vinna náið saman (integrated), og með því hafa
náðst áður óþekktir möguleikar í gagnavinnslu á minni
tölvur.
Skíma, málgagn móð-
urmálskennara
Skíma, málgagn móöurmálskennara, 1.
tölublað 1985, er komiö út. Staksteinar
fletta lauslega upp í þessu riti, sem rétt þykir
aö vekja athygli á, og á tvímælalaust erindi
til alls áhugafólks um íslenzku, leikra manna
sem læröra. En hafa verður í huga að hér
eru tíundaöar örfáar setningar, slitnar úr
samhengi viö lengra mál, og þjóna hér frem-
ur þeim tilgangi aö hvetja fólk til nánari
skoðunar en vera tæmandi á nokkurn hátt.
Islenzk
málstefna
lón Itilmar Jónsson
cand. mag., sérfræðingur
við Orðabók Háskólans,
segir svo um hugtakið
mál.stefna í grein í Skímu:
„llugtakið virðist mega
skilgreina á þann veg að
átt sé við meðvitaða við-
leitni til að beina þróun
tungumáls í tiltekna átt út
frá ákveðnu heildarviðhorfi
til málefna þess.“
Hann segir ennfremur:
„Fáar þjóöir munu
áhugasamari um tungu
sína en íslendingar sé höfð
hliðsjón af öllu því sem
rætt er og ritað um mál-
farsleg efni og fram kemur
í blöðum og útvarpi og á
öðrum opinberum vett-
vangL Segja má að öll
þessi umræða einkennist
öðru fremur af einlægum
trúnaði við ríkjandi mál-
hefð og megininntak þeirr-
ar málstefnu sem ég lýsti
hér að framan.“
Málvönd-
unarmenn —
málnöldr-
unarmenn
Höskuldur Þráinsson,
prófessor í málfræði við
Háskóla fslands, segir m.a.
í Skjmu:
„Ég beld að það sé nauð-
synlegt að gera skólanem-
endum skýra grein fyrir
hugtökunum rétt, rangt,
gott og vont í máli. Lang-
eðlilcgast er að fara þá leið
sem Baldur Jónsson fer í
margnefndu eríndi st'nu að
útskýra fyrir mönnum að
rétt er það sem samrýmist
einbverri málvenju, rangt
það sem fer í bága við allar
málvenjur...“
Hann segir ennfremur:
„Kennarar og leiðbein-
endur þurfa að vera já-
kvæðir og örvandi en ekki
neikvæðir og niðurdrep-
andi. Og þetta gildir líka
að nokkru leyti um þáttinn
Daglegt mál. Sá þáttur er
oft fiuttur í rangri tónteg-
und, ef svo má segja. I>etta
er gjarna hálfgerður nöld-
urtónn eða hæðnistónn
þannig að þættirnir verða
bara hundleiðinlegir.
Menn sem þannig fiytja
mál sitt ættu ekki að kail-
ast núUvöndunarmenn
heldur málnöldrunarmenn
og málnöldrunarstefna er
ekki góð stefna."
Ahrífavaldar
í mótum
málfars
Indríði Gíslason, dósent
við Kennaraháskóla fs-
lands, veltir fyrir sér I
Slúmu, hverjir séu helztu
áhrifavaldar í mótun mál-
fars. „Er það víst,“ spyr
hann, „að skólinn, nánar
tiltekið móðurmálskennar-
inn, sé sterkasti áhrifavald-
urinn í mótun málfars?
I*cssari spurningu verður
hvorki svarað með jái eða
neii. Hitt má draga fram að
fieirí eru fyrirmyndirnar
vissulega."
Indriði nefnir m.a.: 1)
fjölmiðla, 2) samfélags-
hópa (vinnustaði, atvinnu-
stéttir), 3) heimili (for-
eldri). „Því má ekki
gleyma," segir Indriði, „að
börnin koma í skóla með
nokkuð vel mótað málkerfi
og orðafar. Hafa þau ekki
þegið þá mótun á heimilum
sínum og í nánasta um-
hverfi?“
Þjóð og tunga
Olafur Oddsson cand.
mag., kennari við Mennta
skólann í Reykjavík, vitnar
til Jóns Sigurðssonar í Nýj-
um félagstíðindum 1842,
en þar segir:
„Og það er sannreynt í
allri veraldarsögunni, að
með hnignun málsins hef-
ur þjóðunum hnignað, og
viðrétting þess og endur-
sköpun hefur fylgt eða öllu
heldur gengið á undan við-
réttingu og endursköpun
þjóðanna... “
Svipuð viðhorf segir
Olafur að komi fram hjá
Stephani G. Stephanssyni:
„Ið greiðasta skeið til að
skrílmenna þjóð / er
skemmdir á tungunni að
vinna."
„Við kcnnarar erum að
reyna að kenna réttritun,"
segir Ólafur, „með ærinni
fyrírhöfn. Þá koma aðrir og
senda um allar jarðir tölvu-
prentuð gögn, sem eru um
sumt í harla litlu samræmi
við opinberan rithátt Á lít-
ilfjörlegum launaseðli mín-
um frá sl. mánaðamótum
eru yfir 20 villur og er þó
m.a. veríð að greiða mér
fyrír kennslu í íslenzkri
réttritun."
Lifandi tunga
á gamalli rót
Loks skuhi hér tínd til
fáein orð úr grein Stefáns
Karlssonar, handritafræð-
ings á Stofnun Árna Magn-
ússonar, sem ber yfirskríft-
ina „Lifandi tunga á gam-
alli rót“:
„íslensk málstefna hlýt-
ur einkum að beinast að
ræktun og mótun sameig-
inlegs máls þjóðarinnar,
sem þó á ekki aö verða og
getur aldrei orðið eins f
munni allra landsmanna.
Mismunur máls hlýtur allt-
af að verða einhver vegna
mismunandi búsetu, aldurs
og starfa, þekkingar og
smekks, en meðan sá mun-
ur er hóflegur trufiar hann
sjaldnast gagnkvæman
skilning. heldur eykur á
fjölbreytni lifandi tungu-
máls."
Efni námskeiðsins:
- Kenna á þá möguleika sem 1-2-3 býöur í tölvu-
vinnslu
- Notkun allra skipana og verkþátta kerfisins með
hjálp tölvu
— Notkun gagnagrunns og grafísk framsetning
- Samtenging kerfanna 1-2-3 og samtenging við
önnur tölvukerfi.
Á námskeiðinu er notaður tölvubúnaður sem keyrir
Lotus 1-2-3.
ÞÁi i i AKENDUR: Stjórnendur fyrirtækja og stofn-
ana, fjármálastjórar, deildarstjórar hagdeilda, rekstr-
arráðgjafar og þeir sem ábyrgð bera á notkun tölvukerfa
við áætlanagerð.
TÍMI OG STAÐUR: Síðumúli 23, 15.—18. april kl.
13—17.
LEIÐBEINANDI: Jóhann Magnússon, viðskipta-
fræóingur frá Háskóla íslands 1981, og starfar nú sem
rekstrarráðgjafi hjá Hagvangi hf.
TILKYNNIÐ PATTTOKU
í SÍMA 82930
STX5RNUNARFÉIAG
ÍSIANDS nsr^o23
HÁÞRÝSTI-
VÖKVAKERFI
SérhæfÓ þjónusta.
Aóstoóum vió val
og uppsetningu
hvers konar
háþrýstibúnaóar.
V N
Vökvamótorar
= HÉÐINN =
VÉLAVERZLUN-SIMl 24260
LAGER-SÉRPANTANIR-ÞJÓNUSTA
•v, AA oð2A9A

og
Gleðilega páska
kfúklíngastaóurinn
SOUTHERN FRIED
CHICKEN
SVAKIA
PAI>!>AI>(
Hraðrétta veitingastaóur
í hjarta borgarinnar
áhorni
Tryggvagotu og Pósthusstrætis
Simi 16480