Morgunblaðið - 03.04.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. APRÍL 1985
Um afleiðingar ís-
lenskrar byggðastefnu
— eftir Björn
Dagbjartsson
í blaðagrein á dögunum var
gerð nokkur grein fyrir því hvern-
ig landsbyggðarfólk býr við vax-
andi óhagraeði gagnvart höfuð-
borgarsvæðinu. Tvö svið voru
nefnd sérstaklega og studd óyggj-
andi rökum. Vöruverd er yfirleitt
mun hærra og meðaltímakaup mun
lægra úti i landi heldur en í höfuð-
borginni. Þetta er hér nefnt óhag-
ræði með vilja. Sumir mundu ef-
laust vilja nota orð eins og órétt-
læti, ósanngirni, ósvífni, ólög,
óbilgirni og þar fram eftir götun-
um. í kappræðunni eilífu um sam-
skipti sveita og kaupstaða heyrast
þessi orð og þaðan af verri sem ala
á öfund, tortryggni og fjandskap.
Eitt tölulegt dæmi enn hefur
mér borist, nú um fasteignaverð.
Menn skulu taka eftir því að hér
er ekki um nein hallærispláss að
ræða þar sem engar fasteignir
seljast lengur heldur Akureyri,
óumdeilt höfuðvígi landsbyggðar-
innar, og Húsavík, einn blómleg-
asti af smærri kaupstöðum lands-
ins um langt skeið.
Þarf frekari
vitnanna viö?
Ég leiði hjá mér samanburð á
ýmsum öðrum afstæðari þáttum,
svo sem aðgangi að menningu,
listum og skemmtanalífi á móti ró
og næði og samvistum við náttúru
landsins; heilsugæslu móti heil-
brigðara líferni; einnig skóla-
göngu eldri barna á móti „nátt-
úrulegu" umhverfi í æsku þeirra
yngri. Mér dettur ekki í hug að
andmæla því að það hefur oft ver-
ið dýrt að leggja vegi heim að bæj-
um og þorpum; að rafvæðing,
símavæðing, útvarpsvæðing
landsins kostar ærið fé. En það er
samt alveg óhrekjanlegt að fólk úti á
landi býr við verri kjör en höfuð-
borgarbúar, þrátt fyrir það að hinir
síðarnefndu riTi hár sitt út af vega-
lögnum, símaþjónustu o.þ.h. úti um
land.
Það er rétt að taka það fram, að
i kjarasamanburðinum voru ekki
teknir með heildsalar og stór-
gróðamenn Alþýðubandalagsins
og ekki heldur tekjulægsta stétt
landsins, sauðfjárbændur. Heild-
ardæmið með öllum duldu tekjun-
um verður miklu óhagstæðara
landsbyggðinni.
Byggðastefnan svokallaða upp-
hófst fyrir alvöru í byrjun síðasta
áratugs. Hinar ítarlegustu og
ótrúlegustu byggðaáætlanir hafa
verið gerðar — og sumar fram-
kvæmdar. Byggðasjóður, einn öfl-
ugasti opinberi fjárfestingarlána-
sjóðurinn, hefur veitt milljörðum
króna í fyrirtæki, í hús, í atvinnu-
tæki og í þjónustugreinar úti á
landi. Þrátt fyrir þetta eru lífskjör
fólks, hins almenna Jóns Jónssonar
á „Landsbyggð“ og fjölskyldu svo
miklu lakari en Jóns í Reykjavík.
Byggðastefnan hefur algerlega
brugðist Jóni á „Landsbyggð".
Hvar endar
byggðastefna?
Það er mjög forvitnileg surning,
sem að mínu viti hefur enn ekki
verið krufin til mergjar hvað hef-
ur orðið um ávöxtun eða afrakstur
þess fjár sem útdeilt hefur verið i
nafni byggðastefnu. Það er enginn
vafi á því að hin mörgu fyrirtæki í
sjávarútvegi, iðnaði og landbúnaði
sem hafa verið stofnsett, styrkt
eða endurbætt með ýmis konar
eyrnamerktu byggðafé, hafa skap-
að og sparað mikinn erlendan
gjaldeyri. — En gjaldeyririnn, af-
rakstur byggðastefnufyrirtækja sem
og annarra, hefur orðið eftir í
Reykjavík og verið deilt þaðan út í
náð af misvitrum stjórnendum
Páskaliljurnar
frá Blómamiðstöðinni
fást í blómaverslunum
um land allt.
BLOMAMIÐSTOÐIN HF.
banka og sjóða. Endapunktur
byggðastefnunnar gleymdist og
því fór sem fór.
Við sem erum þeirrar skoðunar
að það sé bæði hagkvæmt og
heillavænlegt fyrir land og þjóð að
nýta landsins gæði með skynsam-
legri dreifingu byggðar, verðum að
snúa vörn í sókn. Það er oft hyggi-
legt að leita sér að nýrri og betri
víglínu, betri varnarstöðu, áður en
sóknin hefst; að henda úreltum
vopnum og breyta baráttuaðferð-
um. Það er greinilega ekki árang-
ursríkt að viðhalda sama skömmt-
unarkerfi og verið hefur. Fram-
kvæmdastofnun og Byggðasjóði
hefur mistekist að halda lífskjör-
um fólks í landinu á svipuðu stigi
hvar sem það býr. Þess vegna má
það kerfi leggjast af eða a.m.k.
breytast mikið.
Landsbyggðarfólk verður að
krefjast þess að fá afrakstur
vinnu sinnar og afurða í raunveru-
legum verðmætum. Gjaldeyrir fyrir
útfluttar afurðir á að skila sér til
framleiðenda. Hráefni til þeirrar
framleiðslu verður þá greitt á því
verði sem þarf til og innflytjendur
verða líka að kaupa gjaldeyrinn á
„réttu“ verði.
Þetta ætti að vera mesta baráttu-
mál landsbyggðarinnar í stað hinnar
vonlau.su baráttu um styrki í smá-
skömmtum til að draga fram lífið
ögn lengur. Þessi hugmynd um skil
á gjaldeyri til framleiðenda mun
mæta gífurlegri andstöðu þeirra sem
hingað til hafa skammtað hann og
líka hinna sem fengið hafa gjaldeyr-
inn á útsölu i gegnum árin. Það er
löng og hörð barátta framundan
fyrir þessu máli.
Tafla: Söluverð eigna og
by ggingar kost naðu r.
Samanburður á Reykjavík og
landsbyggðinni.
Fjöldi íbúða í úrtaki:
Reykjavík: 778, Akureyri:
Húsavík: 4.
Meðalstærð fm:
Reykjavík: 91, Akureyri: 104,
Húsavík: 66.
1) „Kostnaðarverð** er nánast
byggi ngarkostnaðu r.
2) „Staðgreiðsluverð" er áætlað
söluverð miðað við markað.
3) „Endurmatsverð" er tala sem er
nálægt brunabótamati.
143,
1)
2)
3)
kr/m' kr/m' kr/m* 2:1 i %
Reykjavík 19.013 17.680 16.533 93%
Akureyri 17^12 11.622 15.738 67%
Húuvik 19.914 12.816 18.104 64%
(Byggt á upplýsingum frá Fast-
eignamati rikisins frá okt. 1984.
Björn Dagbjartsson
„En það er samt alveg
óhrekjanlegt að fólk úti
á landi býr við verri kjör
en höfuðborgarbúar,
þrátt fyrir það að hinir
síðarnefndu rífí hár sitt
út af vegalögnum, síma-
þjónustu o.þ.h. úti um
land.“
Síðan hefur ástandið versnað að
því leyti að íbúðir úti á landi eru
nánast óseljanlegar.)
Björn Dagbjartsson er alþingis-
maður Sjálístæðisflokks í Norður-
landskjördæmi eystra.
AFIIRILDING
,.M*r fannat *m* 09 vnrðtdm
Mvað pnriat * Oauöaatunöf
Mnnn hnyr&i röoo ..
Aftur til Hf»m* Nv tfamhsKrtvag*
Krosagnta. húsrM o m Jt.
Afturelding
komið út
Fyrsta tölublað 52. árgangs af
kristilega ritinu Afturelding er nú
komið út. í ritinu er meðal annars
að finna viðtal við sr. örn Bárð
Jónsson, grein um „hvað gerist á
dauðastund" eftir Michael Sabom,
sem er bandarískur hjartasérfræð-
ingur, sem unnið hefur að rann-
sóknum á kynnum sjúklinga sinna
af lífi eftir dauðanna, og nýja fram-
haldssögu sem nefnist „Aftur til
lífsins". Þá er einnig að finna í rit-
inu krossgátu og ýmis húsráð, svo
dæmi séu nefnd. Blaðið kostar 99
krónur f lausasölu.
Bladburöarfólk
óskast!

Austurbær;
Óöinsgata
Hverfisgata 4—62
Vesturbær:
Tómasarh 32—57